Ik schat dat er een 600-tal vroegere arbeiders en bedienden van Renault naar de drie herdenkingsmomenten van de sluiting zijn gekomen, velen met familie en vrienden. Ook de media beseften vlug dat ze op ruime belangstelling konden rekenen. Zowel radio, tv als de pers waren op de afspraak. Case closed? Neen, het viel op dat de geslagen wonden nog niet geheeld zijn en de woede nog steeds groot is.

Misschien merk je dat nog het meest bij hen die vandaag niets meer over Renault willen horen. Zo vertelt Chris Noë, één van de vier Noë-broers die ooit bij Renault werkten, in de krant De Tijd van 25 februari, dat “als Renault op TV komt zap ik weg. Het rijt oude wonden open. Ik kan steeds minder tegen onrecht. Zoals dat gedoe met die intercommunales bijvoorbeeld.”

Ik ontmoette de voorbije dagen onder meer Walter die ik 20 jaar lang niet meer had gezien. Hij vertelde me dat hij ziek was geworden. Ik zag ook Anne-Claire van “den bureau central” die nog steeds kwaad wordt als er een bedrijf wordt gesloten. Patrick belde me dat hij voor Radio 2 drie nummers mocht aanvragen en dat het deugd deed toen hij de stem hoorde van Tracy Chapman met haar Revolution.

Guido, ooit kwaliteitscontroleur bij Renault, vroeg me waarom de vakbonden maandag 27 februari niet samen een optocht organiseerden naar De Vuist. Onze slogan was toch ‘Tous ensemble’? 

Twintig jaar later sta ik voor de poorten van de fabriek en denk even: “We gaan Renault terug openen”. De fabriek staat er immers nog altijd, zij het ontmanteld, als een gevild konijn.

Vijf maand dapper verzet

Er werden toen in 1997 uiteindelijk na harde onderhandelingen toch nog 400 jobs gered. 400 mensen hebben nog 12 tot 15 jaar hun baan behouden tot ze op brugpensioen of pensioen gingen. Daarom alleen al is de 5 maanden strijd van 1997 juist en goed geweest.

 400 jobs waren de moeite waard om 5 maanden voor te vechten

Vijf maanden lang hielden we de fabriek bezet, met 5.600 nog niet afgeleverde wagens als borg. We wisten allemaal dat het beste sociaal plan ‘Renault open’ was. Ondanks de krachtsverhoudingen, de solidariteit vanuit andere Europese landen, van de Franse vakbonden, van de Belgische bevolking, was het met de borg van 5.600 wagens echter toch grote baas Schweitzer die met zijn “non” aan het langste eind trok. 

Ons moedig verzet heeft echter ook geleid tot de wet-Renault van 1998, een tweede morele overwinning die we behaalden. Deze wet geeft sindsdien meer onderhandelingsruimte aan de werknemers bij de collectieve sluiting van grote bedrijven en kan het aantal ontslagen gevoelig doen verminderen, hoewel het uiteindelijk nog altijd de werkgever is die beslist.

Elk gevecht tegen een onterecht ontslag is goed en gerechtvaardigd

Die wet bewees amper drie jaar later zijn nut bij het failliet van Sabena in 2001. Later volgden de drama’s van Ford-Genk en Caterpillar-Gosselies. Dat bewijst toch dat elk gevecht tegen een onterecht ontslag goed en gerechtvaardigd is. Is de wet-Renault dan voldoende? Verre van. Een nieuwe wet Renault? Ja, maar dan wel een betere.

Werkgevers hebben veel kritiek op de huidige wet-Renault. Onderhandelingen kunnen maanden aanslepen terwijl werkgevers vaak veel sneller tot ontslag willen overgaan. De huidige federale regering-Michel heeft de herziening van de wet in haar regeerakkoord opgenomen. Nevenbedrijven gaan blijkbaar dezelfde ontslagvoorwaarden krijgen. Akkoord, maar als dit in ruil is voor kortere overlegtermijnen moeten de vakbonden opletten. De vakbonden moeten met progressieve juristen een eigen wetsvoorstel schrijven waarin duidelijk staat dat bedrijven die winst maken niet meer kunnen overgaan tot collectief ontslag. 

Een documentaire 20 jaar later, samen sterk

Luk Haekens, programmamaker van het Canvas-programma De Ideale Wereld en lesgever aan de Brusselse filmschool RITCS gaf in oktober 2015 aan dertig van zijn studenten de opdracht een documentaire te maken over het leven voor, tijdens en na de sluiting van Renault. Zelf amper 20 jaar oud wisten die aanvankelijk niet waar te beginnen, tot ze oud-werknemers van Renault begonnen te interviewen. Anderhalf jaar later maakten studentes Amy Elting en Ilona Dumoulin met de steun van Hart boven Hard Vilvoorde er een afgewerkt geheel van 53 minuten van: Renault-Vilvoorde 20 jaar later .

Op zondag 19 februari 2017 keken 400 mensen in de Kruitfabriek naar de première. De reacties waren overweldigend. Een prachtig tijdsdocument, een middel om Renault nooit meer te vergeten, maar vooral een instrument om de discussie terug aan te zwengelen. Dat is wat deze documentaire oproept. Het is geen pamflet, maar een kreet van onderuit. In welke maatschappij leven wij? In welke maatschappij willen wij leven?  

De documentaire Renault-Vilvoorde 20 jaar later is beschikbaar voor vakbondsmilitanten, vrijwilligers van het middenveld maar ook voor scholen en universiteiten. Dit is niet zomaar een document over het verleden maar een getuigenis van de strijd voor de toekomst van onze kinderen, waar de werknemers van Renault in 1997 voor vochten, samen met zo velen anderen, een strijd die nog even brandend actueel en belangrijk is als toen. Dit gaat over onze toekomst.    

Jan Dereymaeker was arbeider bij Renault-Vilvoorde van 1977 tot 1997. De documentaire Renault-Vilvoorde 20 jaar later is beschikbaar voor vertoningen bij jandereymaeker1@gmail.com of bellen naar 0478/454 253.