Het doet me denken aan Nicaragua. Toen de kritiek tegen dictator Anastasio Somoza wereldwijd aanzwol, reageerden de VS: ‘He is a son of bitch, but our son of bitch.’ Een bondgenoot, dus poten af.

Maar toen het leger van Somoza in 1979 het onderspit delfde en een revolutionaire sandinistische regering de macht overnam, was het gedaan met het bondgenootschap. De VS trainden en bewapenden een leger huurlingen, de contrarevolutionairen. Die nestelden zich in de grensstreken van Honduras. Van daaruit vielen ze binnen en brandden scholen en boerencoöperaties plat. Na tien jaar bloedvergieten en uitputting liep Nicaragua terug in het gareel van de Amerikaanse hegemonie.

Verworden tot ‘schurkenstaat’ voor de eigen bevolking

Latijns-Amerikaanse landen die af te rekenen hebben met een gewapend volksverzet worden in de loop der jaren regelrechte ‘schurkenstaten’. Het intern gewapend conflict geeft het leger carte blanche. En dat leger ontketende bijvoorbeeld in Guatemala wat de toenmalige UNO noemde een “genocide” op de hoofdzakelijk inheemse Maya-bevolking. Ook in Colombia maakte de staat zich verregaand schuldig aan oorlogsmisdaden en misdaden tegen de mensheid.

Tegelijkertijd komt het altijd opnieuw als een mantra terug: de VS steunen met man en macht dergelijke tot ‘schurkenstaten’ verworden landen. Ze zijn bondgenoten, ondergeschikt aan het Amerikaanse imperium. Tot op een bepaald ogenblik dat het er naar uitziet dat de hele zaak oncontroleerbaar wordt en finaal dreigt uit de hand te lopen. Dan pas geven ze tegenwind. Pas toen Jimmy Carter president werd, rook hij onraad en begon hij de steun aan het gorillaleger van Guatemala te laat en althans maar voor een deel af te bouwen.

Bondgenoten van de VS

En Colombia? Is dat een ‘schurkenstaat’? Alleszins een bondgenoot van de VS. Maar dat is nog geen reden om het label ‘schurkenstaat’ aangenaaid te krijgen. Dat bondgenootschap is vooral door de VS bedoeld om buurland Venezuela en met uitbreiding Bolivia en Ecuador onder druk te zetten. Want die drie laatste landen zijn niet van plan nog langer onder het juk van de VS door te lopen.

Vooral Venezuela ligt in het vizier van het imperium en zucht onder de Amerikaanse interventie. Niet dat de VS, zoals destijds tegen Nicaragua, huurlingen traint en wapent. Maar de VS steunt wel alle mogelijke Venezolaanse opposanten om het de regering zo moeilijk mogelijk te maken. Tot en met het invoeren van een boycot, het achterhouden, massaal opkopen en stockeren of weigeren van het produceren van voedselvoorraden voor de bevolking. En dreigen! Daar toont het Amerikaanse imperium zich een meester in. In 2009 tekende het een akkoord met de toenmalige president en paramilitaire leider Alvaro Uribe om zeven militaire basissen in het land te installeren. 

Een rechtgeaarde staat onwaardig

Colombia vertoont alleszins trekken die een rechtgeaarde staat onwaardig zijn. Het gaat hier over een onbetrouwbare staat die zijn afspraken niet nakomt.

Een verschrikkelijk voorbeeld. De linkse politieke partij, de Union Patriotica (UP) werd in 1985 opgericht. Die partij was gelinkt aan verschillende guerrillagroepen. Na verloop van tijd nam de partij afstand van de gewapende opstand en begon onderhandelingen met de regering voor een democratische vrede. Niet lang nadien scoorde de partij goed bij de verkiezingen.

Maar algauw zou blijken dat het geen goed idee was om te onderhandelen met een staat die zich als een schurk gedraagt voor de eigen bevolking. In die jaren tussen 1980 en 1990 werden twee presidentskandidaten, acht congresleden, 13 volksvertegenwoordigers, 70 raadsleden, 11 burgemeesters en minstens 3.500 militanten van de partij vermoord door paramilitairen, leger, geheime politie en andere veiligheidsdiensten en drugshandelaars. De overlevenden vluchtten halsoverkop naar het buitenland. 

De gesel van de paramilitairen  

In 1996 stelde Human Rights Watch in een document in New York dat een Amerikaanse militaire missie in Colombia de oprichting van illegale gewapende groepen aanbeval om te vechten tegen de guerrilla. Grote veehouders, grootgrondbezitters en multinationale bedrijven gingen daar graag op in.  

Hangend tussen illegaal maar toch ‘broodnodig,’ tussen niet-officieel maar wel bondgenoot, tussen getolereerd en soms vervolgd voor de vitrine van de publieke opinie, hebben ze de vreselijkste misdaden begaan. Dat was na een tijd niet langer houdbaar. President Alvaro Uribe, zelf oprichter van een paramilitaire bende, moest tijdens zijn mandaat (2002-2010) de ontmanteling van de paramilitairen op zich nemen. Vandaag is Uribe senator. Hij wierp zich op als rabiate opposant van de vredesakkoorden tussen de regering en de FARC-guerrilla.

Maar de paramilitaire plaag zit zo diep in de maatschappij genesteld dat vandaag de FARC-leden die met de staat onderhandelden over vrede, er alles behalve gerust in zijn. Terecht. Gezien het kwalijke verleden van de staat op dat vlak. En gezien het opnieuw aangroeien van de paramilitairen in het land. 

Een schurkenleger?  

Dat het leger zich verschool achter de paramilitaire benden en veel smerig werk door hen liet uitvoeren kan alleen maar de graad van ‘schurkerij’ van de staat verhogen. 

Bovendien barstte in 2008 een uitzonderlijk schandaal los. Militairen bleken zich schuldig gemaakt te hebben aan hallucinante ‘schurkerijen’. Ze sleurden jongeren uit de armenbuurten uit hun huizen, voerden hen weg, vermoordden hen en lieten ze doorgaan voor guerrillastrijders. Op die manier wilden legeroversten aantonen dat ze wel degelijk vorderingen maakten in hun aanpak van het gewapend verzet. En op die manier wilden ze scoren en punten verdienen.

Ligt dit in een ver verleden?? Nog maar enkele dagen geleden maakte Nicolás Rodríguez Bautista, commandant van de ELN – die andere guerrillabeweging – bekend dat vier militairen op bevel van hogerhand opnieuw een eenvoudige jonge kerel vermoordden, hem een militaire outfit aantrokken en hem presenteerden als een guerrillero in de regio Boyacá.

Huidig president Juan Manuel Santos is ogenschijnlijk bereid om deze keer het spel wat properder te spelen. Hij benoemde 1.200 agenten om ontwapende verzetsstrijders van FARC te beschermen tegen de agressie van die sectoren die ervoor zorgen dat Colombia zich nog wel een hele poos als een ‘schurkenstaat’ tegen de eigen bevolking gedraagt.