Hoewel er de afgelopen dertig jaar aanzienlijke vooruitgang is geboekt in de strijd tegen honger in de wereld, “brengt de toegenomen voedselproductie en economische groei hoge kosten met zich mee voor het leefmilieu”, staat in het rapport The Future of Food and Agriculture: Trends and Challenges van de VN-organisatie voor voedsel en landbouw FAO.

De mogelijkheid van de mensheid om zich in de toekomst te kunnen blijven voeden, is in gevaar door groeiende druk op de natuur, door sociale ongelijkheid en door de klimaatverandering. “Bijna de helft van de bossen die de aarde ooit had, is verdwenen. Grondwaterbronnen raken snel leeg en de biodiversiteit wordt sterk uitgehold. Als die trend zich voortzet, gaan we een planetaire grens overschrijden”, zegt FAO-directeur José Graziano da Silva.

Ander dieet

Tegen 2050 telt de aarde waarschijnlijk bijna 10 miljard mensen. In een scenario met gematigde economische groei, zal deze toename van de bevolking de vraag naar landbouwproducten met 50 procent doen stijgen ten opzichte van het huidige niveau. Daardoor groeit de druk op de natuurlijke hulpbronnen die het nu al zwaar hebben.

Tegelijkertijd zullen mensen minder granen gaan eten en meer vlees, fruit, groenten en verwerkt voedsel, stelt het rapport. Dat is het gevolg van een wereldwijde verandering in het dagelijks dieet die de druk opvoert en leidt tot verdere ontbossing, landerosie, daling van de vruchtbaarheid van de bodem en nog meer uitstoot van broeikasgassen.

Daarnaast speelt ook nog de klimaatverandering. “Die heeft invloed op elk aspect van de voedselproductie”, schrijven de auteurs van het rapport. De opwarming van de aarde leidt onder meer tot onvoorspelbare neerslag en meer droogte en overstromingen.

Transformatie

De hoofdvraag van het FAO-rapport is of de huidige landbouw- en voedselsystemen in de wereld in staat zijn duurzaam in te staan voor de behoeften van de groeiende wereldbevolking. Het antwoord op die vraag is volgens de FAO ‘ja’. Er kan wel degelijk genoeg voedsel op een duurzame manier geproduceerd worden. Om dat potentieel te ontsluiten is echter een grote transformatie nodig.

Als niet geïnvesteerd wordt in nieuwe voedselsystemen, zullen er in 2030 nog steeds veel te veel mensen honger lijden. De Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s) van de VN streven ernaar om in 2030 een einde te maken aan voedselonzekerheid en ondervoeding. (Zie Wat zijn de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG) van de VN?)

“Zonder extra inspanningen om ontwikkeling voor de armen te stimuleren, ongelijkheid te verminderen en kwetsbare mensen te beschermen, zullen in 2030 nog steeds meer dan 600 miljoen mensen ondervoed zijn”, staat in het rapport. Met de huidige trage stappen vooruit is het zelfs niet mogelijk honger tegen 2050 uit te roeien.

Het antwoord op de stijgende vraag naar voedsel moet volgens de FAO vooral komen van verbeterde productiemethoden en efficiënter gebruik van middelen, omdat de hoeveelheid land en waterbronnen beperkt zijn. Cijfers wijzen er echter op dat de groei van de productie voor sommige belangrijke gewassen niet verder stijgt of trager aangroeit dan voorheen.

Sinds de jaren negentig stijgt de opbrengst van maïs, rijst en graan wereldwijd met iets meer dan 1 procent per jaar. Dat is onvoldoende. Business-as-usual is dus geen optie, stellen de auteurs. “Landbouw die massale ontbossing, watergebrek, uitputting van de bodem en hoge CO2-uitstoot veroorzaakt, kan niet leiden tot duurzame voedselproductie.”

Meer met minder

De belangrijkste uitdaging is meer te produceren met minder en tegelijkertijd de inkomsten van kleinschalige bedrijven te verbeteren en de meest kwetsbaren van voedsel te voorzien. “Hiervoor is een tweesporenbeleid nodig. Er moet zowel geïnvesteerd worden in sociale bescherming – om zo direct iets te doen aan ondervoeding – als in productieactiviteiten die het inkomen van de armen verhogen.”

Om te komen tot een landbouwsector die minder land, water en andere input nodig heeft, moet ook meer geïnvesteerd worden in onderzoek, ontwikkeling en innovatie. “We moeten een landbouwsector ontwikkelen die beter bestand is tegen de klimaatverandering”, zegt Kostas Stamoulis, een van de auteurs van de FAO-studie.

Rapport: The Future of Food and Agriculture: Trends and Challenges

The future of food and agriculture (2:20): https://www.youtube.com/watch?v=jF07b7IDxus