In zijn jaarrapport 2017 maakt Amnesty International een balans op van de wereldwijde staat van de mensenrechten. Daarin staat onder meer een grondig overzicht van de situatie in 159 landen. In zijn algemene analyse wijst de organisatie de “wij tegen zij”-retoriek met de vinger, die in de EU en de VS overheerst. In zijn persmededeling over het jaarrapport zegt Amnesty daarover: “Wereldwijd worden de mensenrechten daardoor in de verdrukking geduwd en wordt er nog nauwelijks gereageerd op massale gruweldaden.”

“Mensen hebben legitieme bezorgdheden over de economie of over hun veiligheid, maar te veel politici reageren daarop met een giftige en manipulatieve identiteitspolitiek in een poging om zo stemmen te winnen”, zegt Salil Shetty, secretaris-generaal van Amnesty International.

Zondebokken

“Het zaaien van angst en verdeeldheid is een gevaarlijke stuwende kracht geworden in de wereld. Of het nu (Amerikaans president) Trump is, of (Hongaars eerste minister) Orban, (Turks president) Erdogan of (Filipijns president) Duterte, steeds meer hanteren politici die zich ‘anti-establishment’ noemen een toxische agenda waarbij hele groepen mensen worden opgejaagd, als zondebokken worden bestempeld of als onmensen worden weggezet.”

“Deze politiek van demonisering is een schaamteloze poging om een gevaarlijk idee ingang te doen vinden: dat sommigen minder menselijk zouden zijn dan anderen, waardoor hele groepen mensen van hun menselijke aard worden beroofd. Dit dreigt de meest donkere kanten van de menselijke natuur te ontketenen.”

Amnesty benadrukt het nefaste effect van “de giftige campagneretoriek van Donald Trump” en naar een van zijn eerste besluiten als president om mensen uit een aantal landen een inreisverbod op te leggen. De organisatie ziet echter gelijkaardige fenomenen in meerdere andere landen, waar “politici ervoor (kiezen) hun toekomstige macht te bouwen op verhalen van angst, schuld en verdeeldheid.”

Akkoord EU met Turkije

In een eerder rapport was Amnesty reeds zeer kritisch over de deal die de EU en Turkije hebben gesloten om de vluchtelingenstroom via Griekenland af te blokken. Het jaarrapport komt daarop terug en beschrijft verder hoe 36 landen het internationale recht aan hun laars lapten door vluchtelingen op onwettige wijze terug te sturen naar een land waar hun rechten bedreigd werden.

Zo haalt de organisatie het voorbeeld aan van Australië dat “moedwillig heel wat lijden (veroorzaakt) door vluchtelingen vast te zetten op kleine eilandstaten in de Stille Oceaan. Ook “China, Egypte, Ethiopië, India, Iran, Thailand en Turkije voeren een uitermate repressief beleid”. “Nog andere landen voerden verregaande veiligheidsmaatregelen uit, zoals de verlengde noodtoestand in Frankrijk en de ongeziene, rampzalige surveillance-wetten in Groot-Brittannië.”

“Vele politieke leiders schenden de rechten van bepaalde groepen die tot zondebok worden gemaakt om politiek te scoren of om de aandacht af te leiden van hun eigen falen in het realiseren van economische en sociale rechten” volgens Salil Shetty. “Schaamteloos legitimeren politici alle vormen van haatdragende retoriek en beleid die het gemunt hebben op de identiteit van mensen: vrouwenhaat, racisme en homofobie.”

Wereld kijkt onbewogen toe

Amnesty International waarschuwt dat 2017 een jaar zal zijn van voortdurende crisissen die nog erger zullen worden door de verlammende afwezigheid van leiderschap op het gebied van mensenrechten.

“Zelfs staten die er ooit prat op gingen mensenrechten in andere landen te verdedigen, hebben het nu veel te druk met het verdrukken van mensenrechten in eigen land om anderen nog ter verantwoording te kunnen roepen. Hoe meer landen mensenrechten opzij schuiven, hoe groter het risico dat er een domino-effect optreedt dat leiders aanmoedigt om verworven rechten en vrijheden onderuit te halen.”

De wereld wordt geconfronteerd met een lange lijst van crisissen die niet opgelost geraken door een gebrek aan politieke wil: Syrië, Jemen, Libië, Afghanistan, Centraal-Amerika, Centraal-Afrikaanse Republiek, Burundi, Irak, Zuid-Soedan, Soedan en andere. Amnesty International registreerde in 2016 minstens 23 landen waar oorlogsmisdaden gepleegd werden.

Volgens het jaarrapport werden in 22 landen in 2016 mensen gedood omdat ze op een vreedzame manier opkwamen voor mensenrechten. Onder hen mensen die diepgewortelde economische belangen ter discussie stelden, minderheden en kleine gemeenschappen verdedigden of zich inzetten voor vrouwen- en holebi-rechten. De moord op de bekende inheemse leidster en mensenrechtenactiviste Berta Càceres in Honduras op 3 maart 2016 was huiveringwekkend, maar niemand werd er gerechtelijk voor vervolgd.

In het jaarrapporten worden 159 landen, waaronder ook België, met de vinger gewezen. Dit is een korte selectie:

• Bangladesh: moorden op activisten, reporters en bloggers worden niet onderzocht;
• China: de vervolging van advocaten en activisten blijft doorgaan, met onder meer incommunicado opsluiting, bekentenissen op de tv en het lastigvallen van familieleden;
• DRCongo: pro-democratische activisten zijn steeds meer het slachtoffer van willekeurige arrestaties en incommunicado opsluiting;
• Filipijnen: president Duterte laat een golf van buitengerechtelijke executies door politie en milities toe op basis van vage vermoedens van betrokkenheid bij drugshandel;
• Frankrijk: de noodtoestand blijft van kracht, met duizenden huiszoekingen tot gevolg, naast reisverboden en opsluitingen
• Honduras: Berta Càceres en zeven andere mensenrechtenactivisten werden vermoord
• Myanmar: tienduizenden leden van de minderheid der Rohingya-minderheid worden met “zuiveringsoperaties” uit hun huizen en dorpen verdreven; daarbij werd melding gemaakt van moorden, het lukraak vuren op burgers, verkrachting en willekeurige arrestaties; staatsmedia publiceren artikelen waarin verontrustend vernederende taal werd gebruikt;
• Saoedi-Arabië: dissidenten, mensenrechtenverdedigers en activisten voor de rechten van minderheden worden opgepakt en gevangengezet op basis van vage beschuldigingen als “beledigen van de staat”; coalitietroepen onder de leiding van Saoedi-Arabië maken zich schuldig aan ernstige schendingen van het internationale recht in Jemen; ze bombarderen scholen, ziekenhuizen, markten en moskeeën, waarbij ze duizenden burgers doodden en verwondden; Ze maakten daarbij gebruik van wapens geleverd door de VS en Groot-Brittannië, met inbegrip van internationaal verboden clusterbommen;
• Soedan: er zijn sterke bewijzen dat regeringstroepen in Darfoer chemische wapens inzetten; elders worden critici van de regering willekeurig aangehouden;
• Turkije: tienduizenden worden opgepakt en opgesloten na de mislukte staatsgreep, honderden ngo’s moeten hun activiteiten stopzetten, media zijn massaal aan banden gelegd en in de Koerdische gebieden blijft het geweld woeden;
• Groot-Brittannië: na het Brexit-referendum over de EU piekten de haatmisdrijven; een nieuwe surveillancewet geeft de inlichtingendiensten aanzienlijke bevoegdheden om de privacy van burgers te schenden

Jaarrapport Amnesty International: https://amnesty.app.box.com/s/heoyrx5dgf3sz3ezy4j2g0qm0yjfsrkx