Het verrassingseffect is er op zo’n moment, net zoals de genadeslag voor elk pedagogisch doeltreffend preventiebeleid. De vraag die ik me daarbij stel: zoekt men wel op de juiste plek? Want als je zo jongeren denkt te sensibiliseren, zijn pado’s en aanverwanten je zelf vast niet vreemd.

Stormtroepen vs studenten

Omwille van de opgelegde schone schijn kijk ik verbouwereerd toe hoe honderden onschuldige jongeren meerdere crimineel benaderd worden. Men blijft kritiek pareren door te roepen dat men enkel drugbezit wil voorkomen.  Juist… Preventie vereist vertrouwen, dus dit kan je onmogelijk onder die noemer plaatsen. De samenleving vertrouwde ons de jeugd toe. Als school faal je zwaar als je die taak uitbesteedt aan gewapende mannen en vrouwen. 

Ik dacht er even aan om richting onderwijsinspectie te stappen. Maar die toonden nooit eerder interesse in lesgeefkwaliteiten of het welzijn van mijn leerlingen. Slechte werkomstandigheden, een te hoge werkdruk, inspraak, gelijke kansen? Te moeilijk aan te tonen, dus niet relevant! Wat houdt die mensen wel bezig? Doe hen gerust een extra rondje als-het-maar-op-papier-staat…

De maatschappij verwacht heldendaden in de klas.  Het is vanzelfsprekend dat deze realiteit een impact heeft op ons functioneren. We schieten bij voorbaat tekort en verkopen alle inspanningen met veel show. Dàt lijkt alvast een verklaring voor de gelijkenis tussen preventie in Hasselt en de strijd tegen IS. 

Drugs! Inbraken! Jeugd! 

 De aandachtshoererij beperkt zich niet tot het onderwijs. Ik gun iedereen zijn portie roem, maar als het bespelen van de publieke opinie belangrijker wordt dan het redden van levens slaan de zwaailichten toch door. Een half jaar geleden werd hier een dame doodgereden op een voetpad, maar dat bleek toch nog onvoldoende om van verkeersveiligheid een prioriteit te maken. Intussen belooft de politietop vooral dat aan te pakken wat je niet kan aanpakken, of men zet in op wat men sowieso moet doen. 

De wijze waarop men doodgewoon politiewerk tracht te verkopen als een blitzkrieg tegen ongeregeldheden is frappant. Zo wordt “verkeersongevallen met gekwetsten” vermeld als prioriteit. Komt de politie daar sowieso niet aan te pas? Laat me onder trommelgeroffel mijn bijzondere aandachtspunten voor de komende zes maanden voorstellen: verbeteren van examens met een rode pen, op tijd arriveren in het juiste klaslokaal, het leerplan volgen, ook articuleren in aanwezigheid van minder dan drie leerlingen, nuchter blijven tijdens ouderavonden!

 De slag om of op het kind? 

Mijn bezorgdheid over de toenemende repressie lijkt gegrond. De jeugd staat op de zwarte lijst van politiezone Limburg Regio Hoofdstad, dus jong zijn is crimineel. 

Ook de leerkracht is slachtoffer, want repressie leidt tot afbraak van vertrouwen en frustraties. Net nu klasmanagement synoniem voor survival werd, gaan we nog minder werken op basis van respect. Het pedagogisch denken is omgeslagen richting discipline en (met lijvige dossiers ondersteunde) tucht als alternatief voor inspiratie en respect. Als ik zeg dat niets minder werkbaar is, beschimpt men me als wereldvreemde hippie op leeftijd. Dit anachronisme uit optimistischere tijden neemt echter wraak. Dat doe ik door binnensmonds te lachen als we weer eens vergaderen over de ingebeeld onhandelbare klas die ik stiekem leuk vind. Echt waar, ik leef me zo goed mogelijk in en het lukt me om helemaal zen naar huis te gaan, met behoud van mijn stem.

Repressie was toch het laatste redmiddel? Volwassenen dreigen zichzelf stilaan machteloos, want de dreigementen maken geen indruk meer. Gaan we de kinderen terug slaan? Zijn we naïef genoeg om te denken dat deze generatie nog slaafs de ezelsoren zal opzetten? Ofwel zoeken we raakvlakken, ofwel verliezen we een hele generatie. Mijn keuze is gemaakt; ik wil geen tralies voor mijn leerlingen, ik wil een trampoline. 

Inkleden en aantonen 

Nadat er werd gekozen voor het manu militari bestrijden van middelengebruik, viel me op dat we wel vaker een verbloemend label vinden om iets in de taboesfeer te duwen. Daar zit het goed, want dan haben wir es nicht gewusst! Onder de vlag der onveilige betrekkingen/contacten dekken we het seksen toe. Mijn vertrouwde kop moest wijken zodat een onbekend gezicht een (weliswaar vriendelijke) speech over suïcidale neigingen kon inzetten.  Mijn hart brak, want men ontnam zo kinderen het recht om eens goed te janken tijdens een klasgesprek. Zelfs wanneer we in knuffelstand moeten gaan om stukgeslagen jongeren te bereiken, kan men niet normaal zeggen dat hun vriendje dood wilde en luisteren. 

Scholen doen bij de idiootste prul een beroep op hulp van buitenaf. Dat gaat van het bijsturen van de klasdynamiek door mensen die zichzelf willen begrijpen, over kwezels die bij de gratie Gods (anti-)seksles komt geven, tot de ex-verslaafde die na drie sessies de “ex-” blijkt geschrapt te hebben. Ook hier is het verlangen aan een zichtbaar antwoord op kwellende maatschappelijke vraagstukken de oorzaak van al dat vertier. De syndicalist in me wordt vrolijk van de extra werkgelegenheid, maar als leerkracht krijg ik toch wat last van de blaas, bij de uitleg van al die zgn. specialisten. Als er een probleem is met een klas dan ga je eerst shoppen in de directe omgeving, lijkt me. Zijn er leerkrachten/ouders/een coach die wel kunnen doordringen bij de jongelui? Willen ze helpen? Mooi. Soms moeten pubers ook even uit een probleem groeien. Kom je toch vast te zitten, dan kan je nog steeds advies inwinnen van buitenstaanders. Maar ook het verlenen van hulp blijkt tegenwoordig iets geprivilegieerd.

Je mag roepen dat je problemen plat zal slaan met de grote middelen. Maar meer dan wat peppraat is dat niet. Leerkrachten wonnen toch steeds de gouden medaille in het kampioenschap in geduld? Mag ik daarom boos zijn omdat we zo theatraal toegeven aan de druk der onredelijkheid? Niet? Soms? Ja hoor, absoluut! 

A(d)vocado en de zege van de zever

Komt de druk die het leven op school moeilijker maakt van buitenaf? Vaak wel. Als ik vind dat een leerling niet klaar is om over te gaan omdat zij/hij ondanks alle remediëring avocado’s als maatschappijontwrichtend blijft zien en de advocaat als een stuk fruit, dan daagt die laatste toch nog op om ons af te dreigen… Leerlingen en ouders klagen over de saaie en afstandelijke klaspotentaat die hen tergt, maar ze dwingen ons zelf in dat keurslijf, waardoor we alle spielerei terzijde moeten laten. En zo zijn we klaar om saai, maar goed ingedekt, les te geven. Het antwoord hierop zal echter van de politiek moeten komen.

Draaiboek is saaiboek

Vandaag zal je hard mogen zoeken om onderwijspersoneel te vinden dat zich beschermd voelt tegen absurde eisen en verwachtingen. Zelf ervaar ik het beroep van leraar steeds vaker als iets waarbij je bovenal in het gareel moet lopen, zodat de school niet gepakt kan worden. Men fnuikt ontwikkelingskansen van startende leerkrachten, men onderdrukt organisatorisch talent, men parkeert de ervaring en  verlamt het enthousiasme. Leerkrachten mogen in de meeste scholen geen fouten meer maken. Alles moet zo verdomd safe zijn. Maar safe staat voor jongeren gelijk aan saai, dus haken ze vroegtijdig af.

Vroeger greep ik elke kans om mijn les boeiender te maken met beide handen aan. Mijn leerlingen lazen sprookjes bij kaarslicht in de kelder van de school. Ik deed aan teambuilding door leerlingen als duizendpoot door het naburig park te laten kruipen, en ik herinner me vierdejaars die in het stadscentrum hun podiumkunsten gebruikten om de klasuitstap te financieren. Als je tegenwoordig zoiets doet, moet je eerst een (dik) draaiboek opstellen, een aanvraag indienen, kijken of je vakoverschrijdende eindtermen kan bereiken, een veiligheidsadviseur raadplegen als je kaarsen wil gebruiken, enz. Omdat ik weet dat ik alles moet melden en overdreven gecontroleerd zal worden, begin ik er zelfs niet meer aan. Gelukkig gebeurt er bij ons op school nog het een en ander, maar het zijn vaak doorgegeven initiatieven.

Een leerkracht is een intelligent wezen en dient zo behandeld te worden. Als ik geloof dat mijn kinderen aan boord blijven als ik hen dansend woordjes aanleer, dan moet ik (en alleen ik) kunnen beslissing of ik dat doe.

 Losgehen

Leiden is loslaten en als het lerarenkorps gelost wordt, zal het een school in de juiste richting sturen. Leerkrachten zijn trotse mensen en harde werkers. Maar bovenal zijn het goedzakken die aanvoelen wat er echt dient te gebeuren.  Heb je de ruggegraat van een garnaal, dan kan je best geen school onder je hoede nemen. Dat werkt niet. Je brandt ongetwijfeld nog sneller op dan je personeel. Om een school te managen moet je al een masochistisch kantje hebben, gezien de aalmoes (en de onvrede van zowat iedereen) die je bovenop het loon van een gewone leerkracht krijgt. Om een school te doen leven moet je gezonde naïviteit en een open geest hebben. Het lot van de leerkrachten en hun directeur is verbonden.  Zonder inzicht van het personeel lukt het niet, maar zonder een sterk karakter dat de onzin weghoudt kan niemand zijn werk doen. 

Ik ging vandaag misschien wat kort door de bocht. Toch kan ik me inbeelden dat de sfeer die ik schets erg herkenbaar kan zijn voor heel wat leerkrachten. Samen staan we sterk. Maar de democratisering van het onderwijs dringt zich niet enkel op op leerlingenniveau…