Yves Petry formuleert duidelijke wensen omtrent een mogelijk antwoord. Hij wil “geen sentimentele betweterij, geen moralisme maar een samenhangende, zakelijke visie, krachtig en duidelijk genoeg om ze ook op de televisiekijker te kunnen overbrengen”. Fair enough. Maar hij wil ook liefst dat eventuele respondenten niets zeggen over de visie van rechts: “Het zou me ontgoochelen als u na drie zinnen alweer over Bart De Wever of Theo Francken begint, over hoe het niet moet. Dat riedeltje kennen we onderhand.” Tja, dat is een ander paar mouwen. Het lijkt mij niet echt een eerlijke vereiste.
“De strijd tussen de ideologieën is weer helemaal levend”, melde een opmerkzame Gwendolyn Rutten onlangs op Twitter. Ze heeft volmondig gelijk. Vandaag staan verschillende maatschappijvisies weer lijnrecht tegenover elkaar. Bovendien zijn het vandaag de rechtse recepten die in praktijk worden gebracht. Dat pleiten voor een links alternatief ook gebeurt door het af te zetten tegen het dominante en in praktijk gebrachte verhaal, lijkt mij dan ook niet bepaald nutteloos.
De vraag om een linkse visie te formuleren zonder kritiek te geven op het beleid, wordt door onze rechtse bewindvoerders maar al te graag onderschreven. Zij verkondigen unisono dat kritiek alleen maar negatief is, niet constructief, ouderwets, lekker makkelijk. Ik ben het daar absoluut niet mee eens. Kritische analyse van het gevoerde beleid is nuttig en noodzakelijk. Kritiek afdoen als een zwaktebod, is alleen bedoeld om die kritiek te doen verstommen. Anderzijds eigent rechts zich wel het alleenrecht toe om voortdurend naar links te trappen: “Het is allemaal de schuld van…”. Ik wil dus wel iets antwoorden, maar niet zonder ook over rechts te spreken.
Linkse en rechtse sentimenten
Wat Yves Petry ergert, is dat links met betrekking tot migratieproblemen “nog haast uitsluitend vanuit het zogenaamde hart spreekt”. Hij vindt dat links zich aanmatigend opstelt, pretendeert betere gevoelens te hebben dan rechts en een politiek voert die gebaseerd is op sentiment.
Goed, toch eerst maar eens even naar rechts kijken. Het lijkt mij namelijk niet overdreven om te zeggen dat het asiel- en migratiebeleid volledig drijft op één enkel overgecultiveerd gevoel: angst. De angst voor fanatici en hun terreur enerzijds, de angst voor een onzekere sociale en economische toekomst anderzijds. Die angsten zijn geheel legitiem, maar ze legitimeren geenszins het stigmatiseren van alle vluchtelingen en alle moslims. En dat is precies wat rechts doet, door voortdurend de perceptie aan te wakkeren dat vluchteling en moslim synoniemen zijn voor crimineel en terrorist. Het is in deze dus zeker niet zo dat alleen links gevoelens laat spreken. Angst, haat, afkeer, wantrouwen…dat zijn de sentimenten die rechts onverminderd bespeelt. Aan de linkerzijde zie ik compleet tegengestelde sentimenten: mededogen, compassie, empathie, vriendschap, vertrouwen…Vind ik dat betere gevoelens? Eerlijk gezegd wel, ja. En ik vraag me af waarom ze voortdurend weggezet worden als naïeve en wereldvreemde pastoorsmotieven. Ik weet in ieder geval welke sentimenten mijn voorkeur wegdragen.
Ik ben het helemaal eens met Yves Petry als hij schrijft dat laatstgenoemde gevoelens geen exclusieve kwaliteit van links vormen en dat rechtse mensen evenzeer een hart hebben. Ik betwijfel dat geen moment en geloof absoluut dat ook rechtse mensen een verdronken peuter op het strand, stervende kinderen en radeloze ouders net zo pakkend vinden als ik. Waar het om gaat, is tot welke keuzes en welke beleidsdaden het allemaal beweegt. In die zin ben ik het ook met Petry eens waar hij schrijft dat sentiment geen goede basis is voor politiek. Dezelfde sentimenten kunnen immers tot compleet tegengestelde keuzes leiden.
Rationele principes
Waar Petry zich dapper vergist, is bij zijn stelling dat de visie van links enkel en alleen nog gebaseerd is op sentiment. Dat is pertinent onjuist. De visie van links is in de eerste plaats gestoeld op redelijke principes. Principes die vervat zitten in het humanisme of in internationale verdragen als de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens, de Conventie van Genève, of in onze eigenste grondwet. Een stevig pakket van rationeel onderhandelde principes, die vandaag hoofdzakelijk door rechts – en helaas ook door een aantal “linkse” stemmen – in vraag worden gesteld. Er is hoegenaamd niets sentimenteels aan deze principes.
De visie van links is ook gebaseerd op een mensbeeld. Een mensbeeld waar Yves Petry zich blijkbaar niet zo direct kan in terugvinden. Hij meent dat de menselijke natuur toch vooral uitblinkt in “eigendunk, hebzucht, onrechtvaardigheid en onverschilligheid”. Wel, ik raad Petry aan om het boek “De Supersamenwerker” van Dirk Van Duppen en Johan Hoebeke te lezen. Het staat boordenvol met wetenschappelijke – niet sentimentele – bevindingen die erop wijzen dat de mens van nature wel degelijk een sociaal wezen is, waarvoor samenwerking en solidariteit essentieel zijn. Zelfzuchtigheid blijkt veeleer een cultureel bepaalde factor te zijn.
Gebaseerd op rationele principes en een wetenschappelijk onderbouwd mensbeeld heeft links dan ook een duidelijke visie op hoe moet worden omgegaan met vraagstukken rond asiel en migratie. En hier moet ik op mijn beurt toch ook even een ergernis kwijt. Ik begrijp die altijd terugkerende riedel niet die beweert dat links geen visie heeft, geen verhaal, geen argumenten, geen ideeën en voorstellen. Die riedel wordt ook door Yves Petry nog eens herhaald. Ik begrijp het niet, omdat er teksten, opinies, artikels en programma’s genoeg voorhanden zijn die het tegendeel aantonen – en dat niet alleen vanuit mijn partij, links is veel meer dan politieke partijen die dat label dragen.
Een greep uit het aanbod: als rijk westers land zijn we absoluut in staat om veel meer vluchtelingen op te vangen, laten we dat dan ook erkennen en het ook doen; laten we instaan voor meer legale en veilige vluchtwegen naar Europa en dus ook naar België; laten we een asielbeleid voeren waarin vluchtelingen niet a priori als verdachten worden beschouwd maar als mensen die geholpen moeten worden, al dan niet op ons grondgebied; laten we onze eigen verantwoordelijkheden in de conflicten in het Midden-Oosten niet negeren of minimaliseren; laten we die verantwoordelijkheden waar mogelijk rechtzetten, beginnende bij het stopzetten van wapenleveringen en diplomatieke en economische banden met regimes die terroristische groeperingen ondersteunen; laten we in eigen land een einde stellen aan de oorlogsretoriek tegenover vluchtelingen en moslims; laten we werk maken van een beleid dat de ongelijkheid in onze samenleving daadwerkelijk aanpakt; laat ons maatregelen treffen die ondubbelzinnig komaf maken met racisme en discriminatie; … Ik nodig meneer Petry van harte uit om verder zelf op zoek te gaan naar wat links, in een zo breed mogelijke zin, aan ideeën en voorstellen te bieden heeft. Ik garandeer dat hij versteld zal staan.
Een krachtig eigen verhaal
Tot slot nog dit. Yves Petry schrijft dat links bij de komende verkiezingen niet in staat zal zijn om sociale, economische of ecologische thema’s hoog op de agenda te zetten. Links zou gedwongen zijn om “diegenen te volgen die vluchtelingen en migratie tot de belangrijkste inzet van de verkiezingsstrijd maken”. Niet helemaal onwaar. Rechts zal veiligheid, asiel, migratie, interculturaliteit en islam inderdaad tot cruciale thema’s bombarderen. Maar als het van mij afhangt, zal links zich niet door die rechtse dwingelandij laten sturen. Links zal met een krachtig eigen verhaal komen waarin iedereen – iedereen! – een plek kan vinden. In dat verhaal zal sociale rechtvaardigheid centraal staan, omdat daarin de sleutel ligt om samenlevingsproblemen van om het even welke aard het hoofd te bieden. Iets wat Yves Petry duidelijk zelf ook schijnt te weten: “Waar zou ik gestaan hebben zonder welvaartsherverdeling, zonder verzekerde toegang tot uitstekend onderwijs, tot boeken en cultuur voor iedereen, ongeacht zijn of haar sociaal-economische achtergrond?” Redenen te over om opnieuw voor links te stemmen.
