Opinie - Benoit Dhondt

De gastvrijheid van Mark Elchardus

Mark Elchardus ontpopt zich in zijn laatste opiniebijdrage in De Morgen van 3 december 2016 van een summier geïnformeerd criticus van een humaan asielbeleid tot een rasechte post-truther. Het zal niet de enige karikatuur zijn die Elchardus neerpent in zijn stuk, maar de Turkije deal ((een verdrag is het niet, zo worden de checks en balances handig buiten spel gezet), komt, in tegenstelling tot mensenrechtenorganisaties, bijzonder gloedvol uit Elchardus' stuk.

zaterdag 3 december 2016 12:25
Spread the love

Volgens Elchardus zouden afgewezen asielzoekers, mensen die dus geen bescherming nodig hebben, van Griekenland terug naar Turkije worden gebracht en voor elke afgewezen asielzoeker zou een échte Syrische vluchteling ons continent mogen betreden. Positief aan het plan is dat er geld voor is, dat het met andere woorden mogelijk is, en dat mensen nog amper verdrinken tussen Turkije en Griekenland. Het plan is niet perfect, Griekenland dreigt het Calais van Europa te worden, maar een beetje meer efficiëntie en we zijn goed op weg.

Met een handig manoeuvre voert Elchardus snel nog even Theo Francken en de onvermijdelijke Victor Orbàn op in zijn stuk, zodat duidelijk is dat hij echt wel aan de juiste kant van de geschiedenis staat. De Franckens en Orbàns van het continent weigeren Griekenland immers voldoende middelen te geven om de crisis de baas te kunnen, en willen de zaken zelfs nog erger maken door asielzoekers naar Griekenland terug te sturen. Elchardus maakt duidelijk het hart op de juiste plaats te hebben en dit stelt hem perfect in staat het sluitstuk van zijn bijdrage aan te vangen en de aanval in te zetten op, hou je vast, ‘zogeheten’ humanitaire organisaties als Vluchtelingenwerk Vlaanderen en Amnesty International.

Wie kan immers tegen de Turkije deal, in Elchardus’ visie een humanitair plan dat mensensmokkelaars buiten spel zet, zijn? Het enige logisch mogelijke antwoord op die vraag is: mensen en organisaties die in de kaart spelen van criminele netwerken. Elchardus gunt het hen wel dat ze het niet uit misdadige overtuigingen doen, nee, ze doen dit enkel en alleen omdat ze zo verknocht zijn aan hun hoogdravende principes. Sophocles’ Antigone, het meisje dat ‘neen’ zei tegen een arbitraire wet die haar verbood haar broer te begraven zoals het hoort, is hier een nukkige puber, zonder realiteitszin, zonder verantwoordelijkheid én op andermans kosten.

Maar klopt Elchardus’ ongeziene aanval op het middenveld en internationale mensenrechtenorganisaties wel? Driewerf helaas. Het beeld dat Elchardus schetst van zijn zo geliefde Turkije deal blijkt een waanbeeld en de gevolgtrekkingen missen causaliteit.

Eerst en vooral ziet Elchardus de context over het hoofd. Sinds de deal is Turkije verworden tot een bijzonder brutale dictatuur, heeft het zich verder gemengd als betrokken partij in de Syrische oorlog én sinds kort ook direct in de Iraakse oorlog. Daarnaast gaat het land ook verder met bijzondere vernietigende militaire campagnes tegen de Koerdische bevolking in Zuid-Oost Turkije, waar toevallig ook het gros van de vluchtelingenkampen zich bevindt.

Maar het is vooral de weergave van de kern van de deal als humanitair redmiddel die compleet foutief is. De logistieke koehandel van de Turkije deal is in de realiteit een stuk grimmiger dan de welwillende voorstelling die Elchardus er van geeft. Alle ‘nieuwe’ irreguliere migranten, dus ook elke vluchteling die niet direct asiel aanvraagt, worden teruggedreven naar Turkije, zonder dat er een “echte vluchteling” in de plaats komt. Voor elke Syriër die zo teruggedreven wordt, wordt er eentje hervestigd vanuit Turkije. Turkije zal in ruil voor visa voor onderdanen, een smak geld en perspectief op lidmaatschap, de grenzen volledig toegooien zodat niemand nog de oversteek kàn maken. Ondertussen bereikt het aantal verdrinkingsdoden tussen tussen Libië en Italië ongeziene hoogtes.

De reden dat mensen geen asiel aanvragen in Griekenland is net dat ze niet gedwongen willen worden in dat land hun procedure te doorlopen. De opvangomstandigheden zijn er beneden mensenrechtenstandaarden, de procedures gaan er veel te traag en er is geen kans op succesvolle integratie achteraf. De hervestiging vanuit Europa zelf ligt volledig stil en stuit op een bijzonder sterk geformuleerd ‘njet’ van andere lidstaten. Griekenland is de facto een openluchtgevangenis geworden. Mensen wachten maanden tot een jaar in de meest erbarmelijke omstandigheden om herenigd te worden met hun echtgenoten in een ander Europees land, met hun vader, hun moeder, hun gezin. Je zou volstrekt hopeloos moeten zijn om in die omstandigheden asiel aan te vragen.

En ja, Elchardus heeft gelijk als hij stelt dat de procedures traag lopen. De reden daartoe is dat er bijzonder secuur gewerkt dient te worden, dat mensen hun kwetsbaarheid niet van hun gezicht te lezen valt, dat er schaamte en schroom speelt, en quasi iedereen getraumatiseerd is. In die omstandigheden worden al eens fouten gemaakt, en wordt een tweede aanleg noodzakelijk. Ook een grondrecht trouwens. Deze gang van zaken stond niet enkel in de sterren geschreven, je kon het ook gewoon terugvinden in de rapporten en aanbevelingen van de organisaties die Elchardus morele hovaardigheid en gebrek aan initiatief verwijt.

Elchardus verwijt Amnesty International en Vluchtelingenwerk Vlaanderen zich in hun eigen gelijk te wentelen zonder ook maar één alternatief voor te stellen. Ze zouden zich, schone zielen die ze zijn, niet ledig houden met constructieve beleidsvoorstellen maar met zichzelf te feliciteren met hun gratuite gastvrijheid. Ze ‘stellen’ zomaar dat Turkije onveilig is zonder dit te onderbouwen, en weigeren elke reflectie over de Turkije deal zelf en hoe die te verbeteren.

Foute premisse

Niet enkel Elchardus’ premisse is fout, ook zijn conclusies blijken er een bizarre band met de waarheid op na te houden. De situatie in Turkije is genoegzaam bekend, maar ook voor de couppoging en voor de deal, had Amnesty International al een volledig rapport aan het Turkse asielbeleid gewijd en was de organisatie daarbij ingegaan op het schietgrage karakter van de Turkse grenswacht en het gebrek aan degelijke asielprocedures. Hun stelling lijkt dus, in een ironische tegenstelling tot die van Elchardus, wel degelijk onderbouwd. Maar de positie van Amnesty International en Vluchtelingenwerk Vlaanderen wordt ook breed gedeeld door organisaties gaande van de VN Vluchtelingenorganisatie tot Human Rights Watch.

Al die organisaties zetten zich overigens al jaren eenduidig in voor de enige realistische beleidsoplossing die denkbaar is, de uitbouw en reglementering van humanitaire visa als veilige vluchtweg. Elchardus wilt echter dat diezelfde organisaties ijveren voor wat hij zelf realistisch en eerlijk acht, voor wat draagvlak heeft bij de bevolking. Hij laat het niet bij dit eufemisme, maar verduidelijkt voor de slechte verstaander: degelijke grenscontrole, effectief terugkeerbeleid, tegengaan van illegale migratie, …., en dit terwijl net die opgedreven grenscontroles, het repressieve terugkeerbeleid en de blinde strijd tegen illegale migratie verantwoordelijk zijn voor het hoge aantal verdrinkingsdoden én het bestaan van de smokkelnetwerken.

Elchardus zou er beter, naast de eigenlijke rapporten en beleidsteksten, Jacques Derrida zijn traktaat over gastvrijheid op nalezen. Echte gastvrijheid is geenszins gratuit, het is de rechtvaardige behandeling van een vreemdeling, en dit niet enkel in termen van de wet, maar van het recht-in-wording van de gerechtigheid. Als het niet te moreel hoogdravend is natuurlijk.

Benoit Dhondt is advocaat aan de balie van Antwerpen, gespecialiseerd in migratie- en vluchtelingenrecht.

take down
the paywall
steun ons nu!