Trump heeft de Amerikaanse verkiezingen gewonnen. Sinds de ochtend van 9 november is het een onherroepelijk feit en vertrekt nagenoeg iedere analyse van dat feit. Maar hoewel Trump wel degelijk president zal worden van de Verenigde Staten, is het toch verkeerd om hem als winnaar te beschouwen.

Het is ondertussen geweten dat Clinton meer stemmen haalde dan Trump. Op basis van de tot nu toe gekende cijfers – nog niet alle stemmen zijn geteld – wist Clinton één miljoen meer Amerikanen achter zich te scharen dan Trump. Maar aangezien de Amerikaanse president niet op basis van het meerderheidsprincipe, maar wel op basis van het aantal verkozen kiesmannen gekozen wordt, kan Trump toch president worden.

Dat nogal onfaire aspect van de Amerikaanse is ondertussen welbekend. Maar veel minder bekend is de manier waarop veel potentiële kiezers de mogelijkheid tot stemmen werd ontzegd. Na de tweede verkiezingsoverwinning van Obama verklaarde het Supreme Court een deel van de Voting Rights Act ongeldig. Eén van de gevolgen daarvan was dat staten hun verkiezingswetten konden aanpassen zonder goedkeuring van het federale niveau. Sinds 2010 hebben 20 staten bijkomende restricties opgelegd om je te registreren als kiezer.

Het gaat om een hele waaier aan pestmaatregelen: strengere eisen voor identiteitspapieren, afschaffen van alternatieve stemmomenten of mensen met een strafblad die hun burgerrechten verliezen. Ondanks de verschillende aard van de maatregelen is er één constante: mensen uit lagere klassen werden erdoor benadeeld. En niet een beetje. In Florida, Kentucky, Tennessee en Virginia wordt 20 procent van de Afro-Amerikanen bij voorbaat uitgesloten van de stembusgang. In totaal konden 6,1 miljoen Amerikanen niet stemmen tijdens de laatste verkiezingen.

Hoewel exacte cijfers nog niet bekend zijn, wordt het aantal stemgerechtigde Amerikanen dat niet ging stemmen geschat op 42 procent. Een kleine helft van de bevolking kon of wou dus niet gaan stemmen. Wat de motieven hierachter zijn is niet duidelijk. Is het desinteresse, afkeer van het politieke gebeuren, woede of gewoon nalatigheid? We hebben er het raden naar. Deze groep is volledig onderbelicht, en zal dat ook grotendeels blijven.

Wel staat vast dat hun aandeel even beslissend was in de overwinning van Trump als het aandeel van zij die wel gingen stemmen. Iedere analyse van exitpolls blijft daarom nietszeggend zolang de thuisblijvers niet worden meegerekend.

Een revolte?

Uit de combinatie van deze cijfers en factoren kan maar één conclusie getrokken worden. De VS is géén representatieve democratie en er zijn veel redenen om de verkiezing van president Trump als illegitiem te beschouwen. De mediamanipulatie en de band tussen het grootkapitaal en de twee presidentskandidaten laten we dan zelfs nog buiten beschouwing.

Toch zien de meesten onder ons de uitkomst van de presidentsverkiezingen in de VS nog steeds als representatief voor wat Amerikanen denken of voelen. Of het nu analyses van linkse of van rechtse commentatoren ging, steeds opnieuw werd de uitslag van deze verkiezing als ‘een signaal’, ‘een revolte’, ‘een ommekeer’ aangeduid die we uitermate serieus moeten nemen. Wat vergeten wordt is dat het een signaal van een minderheid is.

Ook over de aard van het ‘signaal’ was er opvallende eensgezindheid: het was een opstand van de lagere, laagopgeleide, niet-stedelijke witte mensen tegen het ‘establishment’ dat divers, hoogopgeleid en links-liberaal is.

Op de Correspondent schreef David Van Reybrouck bijvoorbeeld: “Terwijl de elite internationaal denkt en opereert, leeft het laagopgeleide proletariaat in verpauperde buitenwijken of op het verarmde platteland zonder een gevoel van politieke vertegenwoordiging. Tel daarbij op de politieke correctheid, opgelegd van bovenaf, die hen de mond snoert om grieven over migratie kenbaar te maken en het populisme verschijnt als een dankbare uitlaatklep.”

Wat Van Reybrouck schrijft komt overeen de common sense interpretatie van de overwinning van Trump. In de Angelsaksische pers werd er zelfs een neologisme voor bedacht: de whitelash. De logische gevolgtrekking uit deze analyse is dat we nu moeten ‘luisteren’ naar die arme, achtergelaten witte kiezer die voor Trump stemde. We moeten de dialoog aangaan, zo klinkt het en we mogen de Trump-stemmer niet meer racistisch noemen want dat is contra-productief.

Sommigen dreven het nog verder dan dat. Daags na de verkiezing van Trump tweette filosoof Maarten Boudry “Dear political correctness, thanks a lot for helping me to my victory. Keep up the good work, Yours Truly Donald Trump.” Vrij vertaald: het zijn de ‘politiek-correcten’ of ‘links’ die uiteindelijk verantwoordelijk zijn de overwinning van Trump.

Zelfs in meer linkse middens ontstaat nu een toenemende tendens om de strijd voor gelijke rechten en erkenning van minderheidsgroepen af te doen als ‘identiteitspolitiek’ of vormen van te ver doorgeschoten ‘politieke correctheid’ die slechts nodeloze verdeling scheppen. De remedie, zo luidt het dan, is opnieuw focussen op de zogezegde échte strijd, de sociale strijd. Die miskenning van een veelheid aan emancipatorische strijdbewegingen waartussen een neven- en geen onderschikking bestaat, is een stap terug in de tijd. Een stap naar de periode van voor mei ’68. En dat verlangen naar de gezellige periode van voor mei ‘68 verbindt een deel van links ook met het hedendaagse conservatisme.

Slachtoffers

Het vreemde is dat commentatoren die bovengeschetste analyses of variaties erop ten berde brachten, nooit inzagen dat ze de propaganda van Trump haast naadloos reproduceerden. Want uiteraard zullen ook Trump en zijn campagneleiders verkondigen dat zij de stem van de vergeten, witte Amerikaan vertegenwoordigen; de witte Amerikaan die het gehad heeft met het van politieke correctheid verheven Washington. Uiteraard zullen Trump aanhangers beweren dat zij de ware, silent majority vertegenwoordigen en dat er nu eindelijk eens moet geluisterd worden naar ‘slachtoffers van de globalisering’.

De echte slachtoffers van de globalisering zijn niet de kiezers van Trump. Het zijn wel zij die  (zullen) vallen rond de muur tussen Mexico en de VS, en in het Midden-Oosten. Politieke correctheid schoffeert hoogstens enkele ego’s maar racistisch politiegeweld doodt dagelijks Afro-Amerikanen. Het zijn illegale migranten die het economisch systeem rechthouden en zij kunnen zelfs niet rouwen om verloren sociale rechten omdat ze die nooit gehad hebben. Tegelijk zijn  het net deze groepen die geen stemrecht (meer) hebben. Dat is de realiteit die aan ijzingwekkend tempo wordt weggeblazen door rechtspopulistische propaganda.

Misschien moeten we het daar eens over hebben?

Strijd

Iedere dag sinds de verkiezing van Trump wandelen scholieren en studenten met duizenden uit de scholen en universiteiten om te protesteren tegen de staatsgreep van Trump. Op de dag van de eedaflegging van Trump, 20 januari 2017, worden massale protesten verwacht in Washinton DC.

Een groot deel van de Amerikanen zien Donald Trump niet zitten als president en vrezen – volledig terecht – het toenemende racisme en seksisme, de aangekondigde deportatie van miljoenen migranten en de verdere afbouw van sociale rechten. Zij doen exact wat ze moeten doen, en wat burgers in Europa ook zouden moeten doen: niet langer toekijken en een vuist maken tegen extreemrechts.

De strijd voor diversiteit, voor de rechten van minderheden en tegen racisme wordt de belangrijkste strijd van de komende decennia, net omdat die strijd nagenoeg samenvalt met de strijd tegen sociale ongelijkheid en voor democratie. Binnen het globale kapitalisme zijn het in belangrijke mate gesloten grenzen die een globale onderklasse van ontheemde en goedkope arbeidskrachten creëren. Een onderklasse die op zijn beurt cynisch gebruikt wordt om druk uitoefenen op bestaande sociale rechten en lonen, op de democratie en op de rechtsstaat. De racistische ideologie die gesloten grenzen rechtvaardigt, is dezelfde die de meest markante vormen van uitsluiting en ongelijkheid rechtvaardigt.

De enige manier om onder een globaal kapitalisme emancipatie te bewerkstelligen is het aanvaarden van diverse samenleving en het bestrijden van krachten die dat idee niet genegen zijn. Als we dat niet aanvaarden zullen we evolueren naar een wereld waarin apartheid nog meer de norm is dan nu en waarin rechten het privilege zijn van de happy few.