Zelfdestructie door machtspelletjes en veranderde idealen. 

De PSOE, Partido Socialista Obrero Español ontstond in mei 1879 en tijdens hun lange en boeiende geschiedenis heeft deze partij vele interne ruzies gehad. Na de dood van de fascistische dictator Franco en sinds de transitie naar een democratisch bestuurd land heeft de PSOE vele hoogtes en laagtes gekend, ze hebben Spanje meer bestuurd dan hun conservatieve tegenhanger de PP,  met als (voorlopig) absoluut laagtepunt, de jongste verkiezingsuitslag, de recente interne perikelen, het afzetten van Sanchez eind september en de openlijke bittere strijd om de macht die daar uit voortvloeide. Met als heel pijnlijk gevolg dat de rechts conservatieve Rajoy de macht in de schoot krijgt geworpen.

Je mag niet vergeten dat Spanje decennia lang maar twee partijen had .. PP en Psoe (en een aantal regionale kleinere partijen) . Beiden zijn diep gevallen door schandalen en slechte beslissingen. Maar nu zit de Psoe in veel diepere problemen.

Het begon allemaal een jaartje geleden. Maar voordat ik die geschiedenis neerschrijf zou het niet misstaan om de belangrijkste protagonisten even voor te stellen.

Pedro Sanchez.  In juli 2014 verkozen tot partijvoorzitter van de PSOE met 49 procent van de stemmen. Het was tevens de eerste keer dat de militanten rechtstreeks de voorzitter konden verkiezen. Hij werd op 1 oktober tot ontslag gedwongen door zijn eigen centraal comité. (het partijbestuur). Hij staat bekend alsgematigd progressief, een beetje wollig maar op handen gedragen door het overgrote deel van de militanten doch verguisd door de elite en machtige baronnen binnen zijn eigen partij.

 Felipe González. Tussen 1982 en 1996 was hij eerste minister. Zijn leiderschap eindigde nogal turbulent na schandalen en betrokkenheid bij GAL (moord eskader tegen Baskische strijders). Hij startte de openlijke hetze tegen Sanchez en is het boegbeeld van de oude garde met soms vreemde ideeën en meningen. Ooit de droom van het Spaans socialisme .. nu heel ver van de vroegere idealen en niet echt geliefd bij de modale burger.   

Susanna Diaz.  Regionale presidente van Andalucía. Zij is de belangrijkste en ook machtigste opposant tegen Sanchez. Droomt al jaren van het leiderschap van de PSOE. Een deel van haar Andalusische PSOE is betrokken bij één van de grootste corruptie schandalen in de Spaanse geschiedenis, nl het verduisteren van Europese fondsen die zouden moeten dienen om cursussen en scholing te geven aan de vele werklozen. Belust op macht en politiek beest ten voete uit. Enkel populair in haar eigen Andalusia en bij de baronnen.

 En nog vele anderen ..

Dus … het begon een jaartje geleden. Na vier jaar strenge bezuinigingen,  door de regering van de conservatieve PP met Rajoy als eerste minister,  waren de verkiezingen van december 2015 voor het eerst in de Spaanse geschiedenis moeilijk voorspelbaar. Twee nieuwe partijen, het links progressieve PODEMOS en het neo liberale Ciudadanos deden voor het eerst mee,  en in de peilingen stonden zij er niet onaardig voor. De PP zou ferm verliezen en de PSOE moest de schade zien te beperken. Het hele land was benieuwd en de traditionele partijen deden het in hun broek.

Het werd een kleine ramp voor de gevestigde partijen. De PP verloor 64 zetels en haar absolute meerderheid maar bleef wel de grootste partij met 123 zitjes. De PSOE verloor 20 zetels en hield er 90 over. Podemos stormde het parlement binnen met 69 zetels en de neo liberalen bleven haperen op 40 parlementariërs.

Regeringsvorming was niet simpel en de PSOE, net zoals PODEMOS , zeiden ferm NO tegen het vormen van een regering met Rajoy. Voor PODEMOS was dat vanzelfsprekend .. maar binnen de PSOE hoorde men al links en rechts kleine geruchtjes dat misschien een grote coalitie zou kunnen of misschien onthouding zodat de PP en Ciudadanos een minderheidsregering zouden kunnen vormen. Maar het bleef NO, de progressieve vleugel kon de oude garde overtuigen en in het slechtste geval zouden nieuwe verkiezingen wel soelaas brengen… en dus een patstelling. Gevolg … zes maanden later mochten de Spanjaarden weerom gaan stemmen.

De verkiezingen van eind juni 2016 werden verrassend gewonnen door de conservatieve PP, een partij die diep betrokken is bij talrijke corruptieschandalen en het land met stevige bezuinigingen zware momenten heeft doen ervaren maar daar blijkbaar niet voor afgestraft werd. Ze wonnen 13 zitjes en mochten 137 parlementariërs naar het halfrond sturen. De PSOE verloor 5 zetels en bleven hangen op 85. Unidos Podemos won er twee en stokte op 71 en de Ciudadanos zakten naar 32. Ongeveer de zelfde verhouding als voorheen.

Impasse dus .. de PP trachtte weerom de PSOE te overhalen om een grote coalitie te vormen naar het voorbeeld van Duitsland. Maar Sanchez bleef bij NO aan de grote coalitie en NO aan een onthouding. Unidos Podemos stelde voor een linkse coalitie te vormen met PSOE en de nationalisten van Catalonië. Dat zou gekunnen hebben maar de PSOE is als de dood voor het Catalaans nationalisme en eigenlijk ook voor het meer progressieve discours van Unidos Podemos. Alles zat weer rotsvast en men geraakte er niet uit.

Nu, als men er niet uit kwam zou dat betekenen dat de kiezer voor de derde keer naar de stembus zou moeten, meer bepaald op 25 december, kerstdag. Niemand wou dat scenario want het zou waarschijnlijk weer winst opleveren voor de PP die al die maanden simpelweg niets gedaan had, buiten meerdere knuppels in diverse hoenderhokken te gooien. Een tactiek die werkte.

Als extraatje kwam het barslechte resultaat van de regionale verkiezingen in Galicië en Baskenland er nog bij. In Baskenland verloren ze de helft van de zetels en in Galicië zijn ze pas de derde partij .. voorbij gestoken door de Mareas  (Regionale progressieve samenwerking tussen Unidos Podemos en Anova)

Binnen de PSOE werden stemmen gehoord die suggereerden dat een onthouding misschien toch wel een optie zou kunnen zijn. Die stemmen kwamen van de machtige baronnen, de regionale partijvoorzitters die Sanchez liever kwijt wilden. Het was voor de partij kiezen tussen de pest en de cholera. Onthouden en zo de aartsrivaal PP aan de macht helpen (de neoliberale Ciudadanos had al eerder een SI aan Rajoy beloofd) of volharden in de NO en zo naar derde verkiezingen gaan.

Midden september 2016 kwam de etterbuil tot ontploffing. Sanchez stond onder grote druk. Vanuit Andalucia werd stevig gepushed om Sanchez te laten vallen. Felipe González opperde zonder scrupules op menig tv kanaal dat een voorzitter best zou opstappen na de slechtste electorale resultaten ooit en door een onthouding de PP aan de macht te brengen. De PSOE daverde op zijn grondvesten. Wat ooit de machtigste man van Spanje was stuurde aan op een openlijke aanval op Sanchez. Ibarra deed er nog een schepje bovenop en verzamelde de baronnen die kritiek hadden op Sanchez en startte een media offensief, daarbij flink geholpen door menig niet zo progressief sociaal democraat. Sommige tv kanalen brachten de ganse dag live verslag uit van de laatste ontwikkelingen.

Het hek was van de dam en de media sprong erop als een horde wolven. Progressief Spanje keer er naar .. met openstaande mond, niet goed begrijpend wat er aan het gebeuren was. Rechts en conservatief en neo liberaal Spanje wreef zich grijnslachend in de handen, zette zich in de makkelijke zetel en keek genietend naar het spektakel. De eliminatie van voorzitter Sanchez was begonnen. DE PSOE was begonnen aan een georkestreerde zelfdestructie en niemand begreep goed wat er aan de hand was. Ook al smeulde er al jaren heel wat onderliggende problemen en heersten er diverse opinies over hoe en wat links zijn inhield.

De trukendoos werd bovengehaald en statuten der PSOE werden door menig belanghebbende geïnterpreteerd naar eigen goeddunken. Messen werden geslepen, achterkamer gesprekken floreerden, geruchten werden verspreid, niet altijd met hoog waarheidsgehalte. Het ging van kwaad naar erger. De helft van de leden van het bestuur comité , de anti- Sanchisten,  namen ontslag en zo moest de voorzitter het comité ontbinden. Maar Sanchez gaf niet op, ook van zijn kant en door de overblijvende trouw gebleven Sanchisten werden de statuten geïnterpreteerd zoals het hem en hen uitkwam.

Beetje bij beetje begon de coup vorm te krijgen en moest men kamp kiezen. De finale doodsteek kwam eind september tijdens een bitsig en verhit comité en op 1 oktober gaf Sanchez zich noodgedwongen gewonnen en nam ontslag als partij voorzitter.

Tot hier een kort overzicht van wat men hier in Spanje beschouwt als een partijcoup zonder precedent.

Vandaag, zaterdag 29 oktober zal Rajoy in het parlement de goedkeuring verkrijgen om zijn nieuwe regering te vormen door middel van simpele meerderheid. PP stemt voor de kandidatuur van Rajoy. Ciudadanos zal eveneens si stemmen en de PSOE zal zich voor een groot deel onthouden en zo Rajoy aan de macht helpen. Het progressieve Spanje kan het niet geloven. Een jaar lang verkiezingscampagnes van de PSOE en een viertal verkiezingen met als belangrijkste programmapunt .. neen aan de nefaste politiek van Rajoy ..,. en nu helpt diezelfde Psoe diezelfde Rajoy aan de macht. Het gaat er niet in bij de vurige progressieve kiezer. De protesten zijn dan ook overal aanwezig. Leden verscheuren hun partijkaart, burgemeesters en raadsleden stappen uit de partij. Voorlopig blijft het onder de controle, maar de PSOE staat voor zijn grootste uitdaging ooit. Overleven.

Pedro Sanchez heeft vandaag ontslag genomen als parlementslid (en hoeft dus niet te stemmen) en een tiental andere parlementsleden weigeren om de richtlijnen van het interim bestuur te volgen . d.w.z. .. onthouden bij de stemming om Rajoy te beëdigen. Onder dreigementen van boetes en zelfs ontslag door het interim comité zijn er parlementariërs die het NO blijven verdedigen. Hun argument is dat een partij niet zomaar een bocht van 180 graden kan maken en vooral … dat men de basis militanten niet heeft geraadpleegd. Men moet weten dat enkele van de baronnen dat ronduit weigerden. Ibarra bijvoorbeeld zei openlijk in de media dat de PSOE een partij is waar het federaal comité het hoogste orgaan is en dat de leden zich daar niet mee moeten bemoeien. Dat viel begrijpelijkerwijze niet goed bij de militanten. In een mum van tijd werden er door enkele trouwgebleven mensen 95.000 handtekeningen verzameld bij de ingeschreven leden en dus zou er een speciaal congres moeten komen .. doch dat werd naast zich gelegd door het interim comité en de leden blijven dus in de kou staan.  Boze reacties zijn dus legio. Vele mensen voelen zich verraden.

Wat nu? Zal de PSOE weer uit zijn as oprijzen? Het is moeilijk om voorspellingen te doen. Spanjaarden kunnen soms raar reageren op zulke dingen  maar deze keer is de wonde wel erg  diep,  en zijn er vele wonden. Niet te vergeten dat veel progressieve socialistische kiezers hun stem al gegeven hebben aan Unidos Podemos.

De Psoe heeft de laatste jaren erg veel blunders begaan. Zo hield men vol tot 2010 dat de crisis Spanje niet zou raken en dat is dus wel even anders uitgedraaid. De draaideur politiek is alom aanwezig. Ik geef één voorbeeldje maar er zijn er tientallen. Zo is Felipe Gonzáles , eigenlijk op pensioen met een meer dan billijke premie,  commissaris bij Gas Natural/Fenosa .. de nationale privé energie maatschappij. Mét een extra vorstelijke vergoeding van 240.000 euro per jaar. Vakantiefoto’s op zijn jacht in de middellandse zee en zijn enorme super luxueuze villa in Casablanca (Marokko) en vele andere kleine dingen komen bij de modale kiezer niet echt goed over.  Ook zijn lezingen staan soms ver van wat het echte socialisme zou moeten zijn en zijn vijand nummer één is Unidos Podemos ipv zich te focussen op de rechtse  PP, de  natuurlijke ´vijand´.

De Ibex 35 (de grootste beursgenoteerde bedrijven in Spanje) heeft heel wat voeten tussen de deur bij de PSOE . Van echt socialisme kan men niet meer spreken, het nijgt meer naar centrum politiek met een bescheiden sociaal tintje. In het Europees parlement zijn bijna 70 % van de stemmingen samen met de conservatieve partijen.

Het spijtige is dat er best veel ´echte´ socialisten hun best doen , in het parlement, op lokaal niveau enz .. maar tegen de machtige , meer bourgeoisie baronnen geen kans maken. Men zou kunnen zeggen dat de eigen structuren de partij de das hebben omgedaan. De vakbonden hebben jaren geleden al wat afstand genomen van de PSOE. De man en vrouw in de straat is  het spelletje kotsbeu. Men wil gehoord worden maar de baronnen voelen daar niks voor.

Het zal moeilijk zijn. Een mastodont met zoveel politieke geschiedenis veeg je niet zomaar weg van de speeltafel. Doch .. kijk naar Pasok in Griekenland. Pvda in Nederland, en wat gaat Hollande in Frankrijk nog kunnen klaarkrijgen volgend jaar. Ook in België is de Spa niet echt een hoofdrolspeler. Labour in het Verenigd Koninkrijk heeft met de zelfde problemen te maken. Corbyn krijgt openlijk tegenkanting van een groot deel van zijn eigen parlementsleden maar wint probleemloos de voorzitterverkiezingen dank zij de basis leden en militanten.

Over heel Europa worden de sociaal democraten weggedrumd uit het politieke spectrum. Slechte uitslagen en een basis die andere oorden opzoekt. Men mag dit fenomeen niet onderschatten. De sociaal democratie in Europa staat voor een enorme uitdaging, een bijna onmogelijke uitdaging. .

Europa staat een uitermate belangrijk 2017 te wachten. De Engelsen zijn hun biezen aan het pakken en na een turbulent huwelijk wijst alles op een fikse vechtscheiding met de ex. Zoals altijd zal het wel over centen gaan en wie wat van de huisraad mag hebben.

Verkiezingen in Frankrijk en Nederland en Duitsland. En overal komt het extreem rechts gedachtengoed sterk opzetten. Er zijn weinig alternatieven. In Nederland heb je de SP en een beetje Groenlinks. Duitsland heeft die Linke en die grune maar breekt niet echt door. Frankrijk staat een regelrechte ramp te wachten. Le Pen of een conservatieve president al la Sarkozy. De stiff upper lip torries in de UK hebben de macht stevig in handen. Oostenrijk kan een openlijk fascistische regering krijgen en Hongarije en Polen zijn al zover. Scandinavië is ook aan het sudderen in zijn rechtse saus.

Zal er een alternatief opduiken voor de sociaal democratie … of moeten de sociaal democratische partijen zich herprofileren en meer de progressieve richting uitgaan?

Geen onbelangrijke vraag me dunkt .. en begot een heel moeilijk antwoord.