“Er staat in dit land meer dan 260 miljard euro aan spaargeld op slapende rekeningen.” Gwendolyn Rutten

Waar is die basiscursus economie voor politici? Slapende rekeningen zijn rekeningen waar de klant al meer dan vijf jaar niet meer naar omkijkt. Als de bank er niet in slaagt de eigenaar te contacteren, dan wordt het geld overgeschreven naar de overheidsdienst Slapende Rekeningen (ja, die bestaat). Naar verluidt zou er zo’n 62 miljoen euro staan op dergelijke slapende rekeningen.

Maar dat zal Rutten wel niet bedoeld hebben. Zij wou zeggen dat al dat geld op de spaarrekeningen beter geïnvesteerd zou worden in de economie. Alleen… dat is nu net de bedoeling van spaarrekeningen. Banken ontvangen spaargeld, betalen daar een kleine rente voor en lenen dan op hun beurt dat geld uit aan mensen of bedrijven die daar een iets hogere interest voor betalen.

Het probleem is dat ze die eenvoudige banklogica vergeten lijken te zijn. Uit een enquête van Unizo bleek dat 7 op de 10 starters tevergeefs aanklopte bij de bank voor een lening. De helft van die mensen ging dan maar op zoek naar een alternatieve financiering zoals crowdfunding.

De Europese Centrale Bank meent het wondermiddel gevonden te hebben om die financiersstaking van de banken te doorbreken. Banken moeten een interest betalen als ze geld bij de ECB parkeren maar kunnen geld lenen aan een nultarief en krijgen daarbovenop zelfs een korting als ze dat geld investeren in de reële economie zoals dat heet.

Niet de bovenvermelde starters maar wel de grote bedrijven lijken daar van te profiteren. Zij kunnen geld lenen aan 1,7 procent, het laagste tarief ooit. En hier komt weer een ‘maar’: met dat geld bouwen die bedrijven geen nieuwe fabrieken zo blijkt. Nee, ze kopen eigen aandelen in waarmee ze hun bestaande aandeelhouders een enorm plezier doen. Of ze doen overnames die op hun beurt leiden tot jobverlies.

Een hoofdeconoom van een private bankier drukte het onlangs in De Standaard heel eufemistisch uit. “Bedrijven investeren niet altijd in het uitbreiden van hun productiecapaciteit of in vernieuwing, maar doen soms gewoon aan financial engineering.”

Uit een studie van Deloitte bleek dat de Belgische ondernemingen in 2014 op een berg cash zaten van … 240 miljard euro. Dat komt niet doordat ze nu minder dividenden uitkeren aan hun aandeelhouders. Dat zat met 485 miljard euro dicht bij het record aan, maar wel doordat ze veel minder investeren.

Houdt u van grote cijfers? Dan hebben we er nog één. Volgens Moody’s zitten de grootste bedrijven  uit Europa, Afrika en het Midden-Oosten op een berg cash van één biljoen euro. De tien grootste bedrijven alleen al zijn goed voor een kwart van dat bedrag.

Als we het dan toch over slapende rekeningen hebben…

“Maar het probleem is dat je hardwerkende Vlamingen en gepensioneerden gaat belasten op spaargeld waarvoor ze al betaald hebben.”
Gwendolyn Rutten

Rutten brandt het voorstel van CD&V af want het treft vooral de hardwerkende Vlaming en de gepensioneerden. CD&V legde een meerwaardebelasting op tafel. België is één van de weinige landen in Europa die dergelijke kapitaalwinsten niet belast. CD&V wil de meerwaarde belasten die gerealiseerd wordt bij de verkoop van aandelen. Er is een vrijstelling van 50.000 euro per persoon verspreid over tien jaar. Concreet: stel dat een persoon 100.000 euro aandelen heeft en die zijn door de gestegen beurskoersen binnen tien jaar 150.000 euro waard, dan moeten er geen belastingen betaald worden.

Hebben gepensioneerden zoveel aandelen? Dat is niet bekend. Wat we – dankzij een recent rapport van de Nationale Bank – wel weten, is dat slechts 11 procent van de gezinnen individuele aandelen van beursgenoteerde ondernemingen bezit. De mediaanwaarde van dat aandelenpakket is 9500 euro. Anders uitgedrukt, de helft van die 11 procent gezinnen heeft minder dan 9500 euro aan aandelen. De waarde van hun aandelen moet de komende tien jaar al meer dan vervijfvoudigen voor ze die belastingen zullen moeten betalen.

Aandelen maken slechts 5 procent uit van de nettovermogens van de rijkste gezinnen. Om meer dan 50.000 euro meerwaarde te boeken op tien jaar moet je toch al snel meer dan 100.000 euro aandelen hebben. Volgens de Nationale Bank hebben we het hier dan over gezinnen die een vermogen hebben van 2 miljoen euro. Dit is dus wel degelijk een belasting die enkel de 5 procent rijkste gezinnen bereikt en wellicht is het zelfs nog een veel kleinere groep.

Zijn er betere manieren om de rijkste gezinnen te laten meebetalen? Ja: een vermogenskadaster (een fluitje van een cent volgens de voormalige gouverneur van de Nationale Bank Luc Coene) en een dual income tax (alle inkomsten progressief belast) of een echte vermogensbelasting.

Is dit dan grotendeels een symbolendiscussie? Ook, maar dat dit nu tot een regeringscrisis leidt, ligt ook aan het gewijzigde klimaat. Door allerlei schandalen en leaks en de mobilisering van onder meer vakbonden rond eerlijke belastingen is er een zekere intolerantie gegroeid tegenover de vermogenden die hun kapitaal verstoppen.

Maar aan de andere kant zegt het ook iets als deze maatregel voor dagenlang gehakketak zorgt terwijl een nieuwe besparing van 1 miljard in de gezondheidszorg blijkbaar zonder problemen passeerde.