“Het gat in de begroting zal niet lang een gat meer zijn.” Zo klonk het in 2014 bij het aantreden van de door N-VA gedomineerde regering op de tonen van een radiotune. Het kon niet verkeerd gaan, dachten ze daar, want met Johan Van Overtveldt werd de scherpste criticus van Di Rupo en co de nieuwe minister van Financiën.

“De prognoses raken kant noch wal en de becijfering van de maatregelen is voorgekleurd gokwerk”, zo sabelde de journalist Van Overtveldt in Trends het begrotingswerk van de vorige regering neer.

Twee jaar is Van Overtveldt nu aan het aanmodderen en de zinnen die hij toen neerschreef zijn nu volmaakt van toepassing op zijn eigen werk.

2,4 miljard euro, zo groot was het gat in de begroting voor de zomer. Twee maanden gekibbel over de boerkini en de oprechtheid van de middelste letter in N-VA later liep dat op tot 4,2 miljard euro. Een echte verlan, sneerde Cdh. Verlan is de Franse straattaal waarin woorden worden omgekeerd. Bizarre wordt Zarbi en Maestro Stromae.

Bizar

Zarbi is het zeker, de manier waarop Van Overtveldt er steeds weer enkele miljarden naast zit. Inti Ghysels, specialist fiscaliteit bij SP.A, analyseerde de statistieken van de FOD Financiën. “Na 7 maanden liggen de fiscale ontvangsten 898 miljoen euro lager dan vorig jaar na zeven maanden terwijl de regering op veel meer inkomsten rekent voor dit jaar. Indien dit jaar hetzelfde inningstempo aangehouden was als vorig jaar, dan hadden de ontvangsten nu niet op min 898 miljoen euro gestaan maar op plus 1,9 miljard euro. Dat is dus grofweg 2,8 miljard euro tekort in vergelijking met de raming van de minister voor dit jaar”, schrijft hij op de blog defeiten.s-p-a.be.

“De becijfering van de maatregelen is voorgekleurd gokwerk”, zou een kritische journalist als Van Overtveldt schrijven. Het meest schrijnende voorbeeld is de zogenaamde Kaaimantaks, de belasting op Belgische vermogens in belastingparadijzen. Om zijn begroting te doen kloppen, plakte Van Overtveldt daar het cijfer van 460 miljoen op. Een directeur van de FOD Financiën schrijft in een mail: “Aan het kabinet is meegegeven dat de werkelijke opbrengst maar een fractie zal zijn van die 460 miljoen”. Volgens de FOD Financiën was een opbrengst van 50 miljoen realistischer, maar Van Overtveldt legde die raad arrogant naast zich neer.

Hamlet

Erger nog. De regering nam maatregelen die het gat in de toekomst alleen maar groter maken. De Nationale Bank berekende bijvoorbeeld dat de tax shift voor 6,6 miljard euro ondergefinancierd is tegen 2020. Van Overtveldt schreef dus een ongedekte cheque uit en wil dat nog eens overdoen met de verlaging van de vennootschapsbelasting.

“Though this be madness, yet there is method in’t”, zegt Polonius tegen Hamlet in het toneelstuk van Shakespeare. Van Overtveldt is geen amateur. Door belastingen op (zwarte) vermogens te overschatten en vervolgens heel weinig te doen om die te innen, slaat hij twee vliegen in een klap. Hij maakt het de voorstanders van een vermogensbelasting moeilijk en zorgt er tegelijk voor dat er extra bespaard moet worden in de sociale zekerheid en de overheidsdiensten.

Hij legt tegelijk ook een hypotheek op de ambities van de volgende regering. Of N-VA daar nu inzit of niet, ze zal een put van vele miljarden erven.

De ‘method’ van Van Overtveldt is verder ook de economische theorie die hij al jaren promoot. De ex-journalist is een aanhanger van de voodoo economics. Dat is een denigrerende term voor het beleid van onder meer Reagan dat de belastingen voor de ondernemingen verlaagde en snoeide in de overheid. Dat zou de economie een boost geven, maar het leidde enkel tot een diepe kloof tussen rijk en arm en een diep gat in de begroting.

Bij de slechtste leerlingen in Europese klas

De cijfers zijn na twee jaar van dergelijk beleid sprekend. Kijk maar eens naar de evolutie van de groei van de werkgelegenheid. In 2011 bleef die in de Europese Unie ter plaatse trappelen met een gemiddelde stijging van 0,1 procent. België torende daar met een stijging van 1,4 procent hoog bovenuit. Ook in 2012 deed ons land het een halve procent beter dan het EU-gemiddelde. In 2013 zat België nog een half procent boven het gemiddelde in de eurozone.

Maar in het verkiezingsjaar 2014 en bij de start van de nieuwe regering begint het tij echt te keren. België zit dan al 0,3 procent onder het gemiddelde van de eurozone. Ook in 2015 doet ons land het 0,2 procent slechter.

Het is vooral de economische groei die zorgen baart. België zat wat groei betreft in de jaren voor de komst van de nieuwe regering altijd netjes boven het gemiddelde in de eurozone. In de periode tussen 2007 en 2011 groeide de Belgische economie gemiddeld 0,8 procent meer dan de andere eurolanden. In 2015 veranderde die tendens. In dat jaar kenden maar liefst 11 eurolanden (van de 19) een sterkere groei dan België. In 2016 wordt het nog erger. Als we de voorspellingen van de Europese Commissie mogen geloven dan zullen alleen Griekenland en Finland slechter scoren dan België.

De Europese Commissie voorspelde in het voorjaar al dat de groei zou blijven steken op 1,3 procent. Dat is maar liefst 0,4 procent minder dan het gemiddelde in de eurozone. Het Planbureau stelde de groeicijfers voor dit jaar eindelijk bij. In weerwil van de Europese Commissie bleef ons land vasthouden aan een groeicijfer van 1,5 procent. “De tegenvallende economische groei komt door de brexit”, klinkt het nu. Maar dat klopt dus niet. De brexit-stemming (die nog lang geen feit is) kwam er pas vlak voor de zomervakantie. De Europese Commissie voorspelde al lang voor het referendum een lagere groei voor België.

Binnenlandse vraag valt stil

Volgens de Europese Commissie heeft die lagere groei alles te maken met het stilvallen van de binnenlandse vraag. Er wordt gewezen in de richting van de stijging van de indirecte belastingen, de duurdere elektriciteitsprijzen en de indexsprong.

De vakbonden ACV en ABVV hadden het al voorgerekend. Een voorbeeldgezin met een kostwinner en twee kinderen verliest door al die regeringsingrepen maar liefst 1335 euro per jaar. Dat is bijna één maandloon minder. Ook een gezin waarin beide ouders werkzoekende zijn, schieten er 1261 euro bij in per jaar. En zij moesten al zien rond te komen met minder dan 1200 euro per maand.

De verhoging van de btw op elektriciteit komt al gauw neer op 85 euro extra per jaar. Dat is om het plastisch uit te drukken twee keer minder op restaurant gaan. Tel daar de Turteltaks, de suikertaks, de hogere accijnzen voor rookwaren en vooral de indexsprong (voor een gewoon loon loopt dat al snel op tot 300 euro per jaar) bij en er blijft veel minder ruimte over voor een extraatje.

Het probleem met voodoo economics is dat de betovering moeilijk te breken is. Het gapende gat in de begroting is telkens een aansporing om nog dieper te snijden. Want raad eens waar de regering-Michel die 4,2 miljard gaat halen?

Het is wel uitkijken naar het verweer van Van Overtveldt. Toen hij eind 2014 een eerste slecht rapport kreeg, klonk het bij de minister van Financiën nog zo: “Dit is een erfenis van de regering-Di Rupo, die aantoont dat verandering nodig is”.

Na twee jaar en nu blijkt dat de regering-Michel veel slechter scoort dan de vorige regering is dat nog moeilijk vol te houden.