Op 20 september gaf Braziliaans president Michel Temer zijn maidenspeech op de 71ste VN-Algemene Vergadering in New York. In zijn toespraak loofde hij de afzetting van president Dilma Rousseff als een ‘model’ van effectieve strijd tegen corruptie. Dat zei hij in aanwezigheid van zijn eigen in corruptie betrokken ministers. Hij werd meermaals uitgejouwd en verschillende regeringsdelegaties van andere Latijns-Amerikaanse landen verlieten ostentatief de plenaire zitting tijdens zijn toespraak. 

Kleine agendawijziging

Compleet onder de Braziliaanse en internationale mediaradar poogden op dezelfde dag de parlementsleden van de nieuwe regeringsmeerderheid een wetsvoorstel op de agenda van de plenaire zitting te zetten, dat niet op voorhand was aangekondigd. Het werd op het laatste ogenblik toegevoegd aan de agenda van die dag, verscholen tussen een aantal andere wetten die ter stemming werden voorgelegd.

Michel Temer heeft als voormalig vice-president van Dilma Roussef zelf geen vice-president onder zich na haar afzetting. Tijdens zijn aanwezigheid in het buitenland wordt hij daarom ambtshalve vervangen door de voorzitter van het Nationaal Congres (de Kamer van Volksvertegenwoordigers). Die treedt wanneer dat nodig zou zijn op als ‘interim-president’ tot de president terug in het land is.

In dit geval gaat het om ene Rodrigo Maio. Die volgde Eduardo da Cunha op, nadat die wegens beschuldiging van corruptie eerst werd afgezet als voorzitter en daarna ook zijn parlementair mandaat verloor. Maio was de man die concreet er voor zorgde dat het wetsvoorstel voor amnestie van overtreders van de kieswetgeving op de agenda werd gezet. 

Hij was er blijkbaar niet helemaal gerust in, want zowel hij als zijn vice-voorzitter waren ‘belemmerd’ voor deze plenaire zitting. De vergadering werd voorgezeten door het oudste parlementslid Beto Mansur.

Procedurele argumenten verhinderen stemming

Dankzij de protesten van parlementsleden van de twee kleine oppositiepartijen PSOL (Partido Socialisme e Libertade) en Rede (Rede Sustentabilidade) en enkele andere afzonderlijke parlementsleden werd het voorstel terug afgevoerd van de agenda en verwezen naar de betrokken commissie. Ook heel wat parlementsleden – niet allen maar toch een aanzienlijk deel – van de Arbeiderspartij PT van Lula en Rousseff waren eveneens bereid de amnestiewet te stemmen.

Nu zal het voorstel eerst moeten worden besproken in de betrokken parlementscommissie, al dan niet geamendeerd en gestemd, waarna het naar de plenaire vergadering wordt verwezen, volgens de normaal geldende parlementaire procedures. Dienstdoend voorzitter Beto Mansur kon de zogenaamde hoogdringendheid van het voorstel niet staande houden en het voorstel werd daarmee in feite afgevoerd.

Corruptie, the Brazilian way

Waar het over gaat is het volgende. Meer dan 250 parlementsleden (van Kamer en Senaat) hebben tijdens de vorige verkiezingen van 2014 (en zonder twijfel in verkiezingen daarvoor) geheime steunfondsen ontvangen van bevriende bedrijven voor hun verkiezingscampagnes en ter persoonlijke verrijking, die ze officieel nooit hebben aangegeven als schenkingen. Daarmee omzeilden ze de wet op de kiescampagnes die maximumbedragen vastlegt.

Die zogenaamde schenkingen waren in werkelijkheid bedragen die bedrijven betaalden om vetbetaalde overheidsopdrachten binnen te rijven, ondermeer bouwcontracten voor het nationaal petroleumbedrijf Petrobras. Presidenten Lula en Rousseff hadden echter een aantal initiatieven genomen om het gerecht meer middelen en wettelijke macht te geven om deze praktijken aan te pakken. Dat bleek aanvankelijk ook te werken.

Het gerecht bracht zo een enorm corruptieschandaal aan het licht bij Petrobras, dat steeds maar bleef uitdienen. Dat onderzoek heeft de bijnaam Lava Jato (carwash) gekregen, omdat het oorspronkelijk een onderzoek was naar het witwassen van geld.

De echte reden voor Rousseffs afzetting

Critici van de afzetting van president Rousseff wijzen er voortdurend op dat het stilleggen van dit onderzoek de ultieme reden is waarom een aantal partijen, die samen met de Arbeiderspartij PT van Lula en Rousseff een meerderheidsregering vormden, de samenwerking opzegden en de conservatieve oppositie vervoegden.

Vervolgens hebben zij de procedure gestart om Rousseff af te zetten, niet eens voor vermeende corruptie, maar voor zogenaamde overtreding van de wetgeving op de opstelling van de begroting. De rechtbank pleitte Rousseff volledig vrij van deze beschuldiging, maar dat mocht niet baten. Ze werd afgezet.

Lange lijst

Wat de afzetting van Rousseff nog wranger maakt is het feit dat haar opvolger Michel Temer zelf een van de personen is die onderwerp zijn van dit onderzoek. Temer moest uit zijn eerste regering als interim-president reeds meerdere ministers ontslaan, omdat ze eveneens betrokken bleken bij corruptie.

Een van Temer’s bondgenoten voor de afzetting is politicus Romero Jucá (foto). Op 22 mei 2016 (toen Rousseff al geschorst was maar nog niet afgezet) publiceerde de krant Folha de São Paulo een opgenomen telefoongesprek waarin hij letterlijk de echte doelstelling van de afzetting van Rousseff samenvatte: de echte corrupten in staat stellen hun door kiezersbedrog bekomen macht gebruiken om zichzelf te beschermen tegen onderzoeken naar hun corruptie. 

De lijst van corrupte politici is indrukwekkend lang. President Temer wordt zelf beschuldigd van het achteroverslaan van miljoenen dollars geld. Hij werd al veroordeeld voor een deel van die feiten en mag acht jaar lang geen openbaar mandaat meer vervullen. Dat vonnis wordt echter niet uitgevoerd omdat hij als staatshoofd politieke onschendbaarheid geniet. Hij kan dus echter zelf geen kandidaat zijn bij de volgende presidentsverkiezingen (tenzij een amnestiewet daar anders over beslist).

Zijn minister van buitenlandse zaken José Serra kreeg 23 miljoen Braziliaanse real (6,3 miljoen euro) van Odebrecht, het grootste bouwbedrijf van Latijns-Amerika, dat zo groot kon worden door gigantische overbetaalde openbare werken en door bouwcontracten van havens voor Petrobras.

Aloysio Nunes is fractieleider van de meerderheid van Temer’s regeringscoalitie in de Senaat. Hij moet binnenkort voor de rechter verschijnen nadat twee personen getuigenissen tegen hem hebben afgelegd. Parlementslid Aécio Neves was de tegenkandidaat van Dilma Rousseff voor het presidentschap in 2014. Hij wordt beschuldigd van het illegale gebruik van giften tijdens die verkiezingscampagne. Renan Calheiros, voorzitter van de Senaat, is blijkbaar de grootste slokop. Hij kan geen uitleg geven voor 32 miljoen Braziliaanse real (8,8 miljoen euro).

Politiek het meest verwerpelijk is echter de hierboven al vernoemde Rodrigo Maia, de voorzitter van de Kamer. Van hem werd een gesprek opgenomen waarin hij Leo Pinheiro, de CEO van bouwbedrijf OAS, 250.000 real vraagt. Pinheiro zit nu in de cel in afwachting van zijn proces. Zijn voormalige politieke bondgenoten vrezen dat hij een deal zal sluiten met het gerecht om uit de biecht te klappen. Maia beweert nu dat dat geld niet voor hem was maar voor zijn vader Cesar Maia, die gemeenteraadslid is in Rio de Janeiro Enkele weken later werd die echter ook aangehouden op beschuldiging van corruptie toen hij nog burgemeester was van deze stad met 6,32 miljoen inwoners.

Samen met de afgezette da Cunha gaat het hier over de politici die het meest actief waren in de campagne om Rousseff af te zetten.

Initiatiefnemer onbekend…

Een aantal journalisten poogde uit te vissen wie precies de initiatiefnemers waren voor dit amnestievoorstel en voor zijn agendering. Rodrigo Maia was zelf niet aanwezig op die plenaire zitting evenals de vice-voorzitter. De vergadering werd zoals hierboven al vermeld voorgezeten door oudste parlementslid Beto Mansur.

Waarschijnlijk wordt de hete aardappel van de politieke verantwoordelijkheid naar hem doorgeschoven. Mansur beweert nu echter dat hij niet weet wie het voorstel op de agenda heeft gezet. Hij gebruikte de passieve vorm in zijn verklaring: ‘Het werd geagendeerd.”

Glenn Greenwald verwijst naar zijn vroegere commentaren om de schijnheiligheid van deze regering aan te klagen. “De zogenaamde anti-corruptiebeweging die de protesten tegen Dilma (Rousseff) leidde zijn nu nergens te bespeuren en zeggen helemaal niets.” Hij twijfelt er niet aan dat nieuwe pogingen zullen volgen van parlementsleden om zichzelf amnestie toe te kennen, op een ander ‘meer gepast’ ogenblik.”

Bron: Brazil Congress’ Sneak Grab at Self-Amnesty Shows the Deep Corruption of Its New Ruling Faction