Er is al heel wat inkt gevloeid over de mooie lettercombinaties TTIP en CETA. U weet wel, die vrijhandelsakkoorden die Europa onderhandelt met enerzijds de VS, en anderzijds Canada. Er wordt – terecht – gewaarschuwd voor de negatieve impact die de akkoorden zullen hebben op ons milieu, onze gezondheidzorg, onze voeding, onze democratie…

Als activisten die opkomen voor het recht op gezondheid wereldwijd, kijken ook wij met argusogen naar de CETA en TTIP-onderhandelingen. Het is immers niet alleen onze gezondheid en die van de Amerikanen en Canadezen waarover achter quasi gesloten deuren onderhandeld wordt. Mogelijk staat de gezondheid van vele miljoenen mensen, overal ter wereld, op het spel.

“De vrijhandelsakkoorden worden toch onderhandeld tussen de VS, Canada en Europa, dus Peruanen, Vietnamezen of Zuid-Afrikanen moeten er toch niet van wakker liggen?”, zal u misschien denken. “En ze gaan toch vooral over handel, en niet over gezondheid?” Tweemaal fout.

TTIP en CETA gaan over veel meer dan “handel”

Anders dan het woord “vrijhandelsakkoorden” doet vermoeden, gaan de akkoorden die vandaag onderhandeld worden over veel meer dan wat we gewoonlijk verstaan onder handel. Naast over de opheffing van importtarieven (de zogenaamde “tarifaire belemmeringen”), gaan TTIP en CETA uiteindelijk ook over de macht die aan ondernemingen gegeven wordt, en over sociale, milieu-, voedings- en gezondheidsnormen.

De definitie van vrijhandel is duidelijk een politieke kwestie. Waar liggen de grenzen van de “vrije markt” en wie bewaakt ze? Vroeger zouden we misschien in de richting van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) gekeken hebben, maar die wordt hoe langer hoe meer buiten spel gehouden in belangrijke handelsonderhandelingen. Het Westen voelt zich bedreigd door nieuwe opkomende economieën als China en Brazilië die steeds meer macht en invloed krijgen binnen de WTO, en slaagt er steeds moeilijker in om haar regels op te leggen in multilaterale akkoorden. De VS en Europa kiezen er daarom nu steevast voor om, buiten de WTO om, tal van bilaterale akkoorden af te sluiten met derde landen.
Deze akkoorden bevatten vaak normen die ontwikkelingslanden in het verleden, met de steun van de opkomende BRIC’s economieën, steevast weigerden te aanvaarden in het kader van de WTO. TTIP en CETA kunnen echter niet los gezien worden van twee andere grote verdragen: het TransPacific Partnership (TPP) en het Trade in Services Agreement (TISA) die eveneens onder leiding van de VS besloten zijn, of nog onderhandeld worden met verscheidene landen uit het Zuiden. De doelstelling is duidelijk: deze landen wegkrijgen uit de invloedssfeer van de zogenaamde BRIC\’s, die in geen van deze verdragen zijn opgenomen. Door te starten met de onderhandelingen van het grote trans-Atlantische handelsakkoord TTIP, stuurden Europa en de VS een duidelijke boodschap de wereld in: wij zijn het grootste economische blok, wij bepalen de regels.

Alle landen gelijk voor de TTIP-wet?

Het is choquerend om te zien met welke arrogantie de twee grote economische machten hun regels willen opleggen aan andere landen. Ze steken niet onder stoelen of banken dat TTIP ontworpen wordt als een blueprint of model voor toekomstige handels- en investeringsakkoorden. Net daarom is het zo belangrijk dat men een correcte inschatting maakt van de mogelijke negatieve gevolgen op vlak van sociale bescherming, volksgezondheid en milieu. We moeten ervoor zorgen dat schadelijke verdragen zoals TTIP en CETA geen realiteit worden, niet alleen voor ons, maar ook voor de bevolking van de vele landen die morgen gelijkaardige akkoorden zullen ondertekenen. Zij hebben geen stem in deze onderhandelingen, maar zullen er mee de gevolgen van dragen.

Ontwikkelingslanden zullen echter niet moeten wachten op toekomstige handelsakkoorden om de impact van TTIP te voelen. Als TTIP er komt zal het marktaandeel van de andere landen dalen, inclusief ontwikkelingslanden. Verschillende studies voorspellen exportdalingen tot 34 procent voor landen als Thailand en Indonesië, andere suggereren inkomstenverliezen van 7,4 procent voor Guinee of 4,1 procent voor Botswana.
Europees Commissaris voor Handel Cecilia Malström weerlegt deze voorspellingen, en wijst op de vele bilaterale akkoorden en EPA’s die Europa afsloot met ontwikkelingslanden. Ze vergeet er wel bij te vertellen dat deze akkoorden vaak meer na- dan voordelen voor de betrokken landen opleveren.

TTIP belooft ook veel slechts voor het klimaat. Impactmetingen wijzen erop dat mindere strenge milieuregels en een toename van de CO2-uitstoot de klimaatverandering een versnelling hoger zullen doen schakelen. En zoals we allemaal weten, wordt het Zuiden eerder en zwaarder door climate change getroffen. En de klimaatverandering op haar beurt, zal enorme gevolgen hebben voor de volksgezondheid.

TTIP en CETA kunnen onze gezondheid schaden

En dat brengt ons naadloos bij onze grootste zorg: TTIP en CETA kunnen de gezondheid schaden, daar zijn verschillende Belgische gezondheidsorganisaties1 het luidend over eens. Ze waarschuwen voor meer privatisering en commercialisering in de gezondheidszorg en sociale dienstverlening, wat tot minder aandacht voor patiënten en minder toegankelijke en kwaliteitsvolle zorg kan leiden. Het is bovendien erg waarschijnlijk dat prijzen voor geneesmiddelen door strengere patentregelingen zullen stijgen, en zo publieke gezondheidsbudgetten – in veel landen nu al ondermaats – nog meer onder druk zullen zetten. Door arbitragemechanismen die bedrijven toelaten overheden aan te klagen voor maatregelen die hun winsten in het gedrang kunnen brengen, zullen overheden hun autonomie verliezen om een eigen beleid te volgen inzake gezondheidszorg, preventie en ziekteverzekering. TTIP dreigt zo onze gezondheid in handen van multinationals te geven. Daarnaast zullen voeding van slechtere kwaliteit, een hoger alcohol- en tabaksverbruik en lagere standaarden voor chemische producten mogelijk zeer kwalijke gevolgen hebben voor de volksgezondheid.

De SDG’s of TTIP en CETA in de prullenmand?

Het lijkt ons zo klaar als een klontje: TTIP en CETA, zoals ze nu voorliggen, zijn onaanvaardbaar en druisen regelrecht in tegen eerder genomen engagementen. Weet je nog dat alle VN-lidstaten amper een jaar geleden, triomfantelijk en onder luid trompetgeschal, de 17 SDG’s of Duurzame Ontwikkelingsdoelen goedkeurden? De wereldgemeenschap engageerde zich onder meer om tegen 2030 armoede en honger te beëindigen, om gezondheidszorg en medicijnen toegankelijk en betaalbaar te maken voor iedereen, om klimaatverandering te bestrijden, … Als de SDG’s voor Europa en de VS iets meer betekenen dan een vodje papier, dan verwijzen ze maar beter TTIP en CETA naar de prullenmand en werken ze aan duurzame en democratische akkoorden.

Dit artikel werd onderschreven door:
Werkgroep Noord-Zuid Actieplatform Gezondheid en Solidariteit
Werkgroep “sociale determinanten van gezondheid” van Be-cause Health

Wij zijn erbij op 20 september, op de nationale STOP TTIP & CETA dag! Afspraak om 16u30 in de Tweekerkenstraat, we sluiten ons aan bij het gezondheidsblok.
Meer info: www.stopttip.be

14 september 2016
Auteur: Werkgroep Noord-Zuid Actieplatform Gezondheid en Solidariteit, Werkgroep “sociale determinanten van gezondheid” van Be-cause Health
Contact: Liesbet.Vangeel@fos-socsol.be