Mijnheer de minister,

Beste Sven,

We zijn zowat een week na het subsidiebesluit voor de ondersteuning op basis van het Kunstendecreet. Tijd om even in de spiegel te kijken.

Cultuur in de spiegel

In uw beleidsnota 2014-2019 zette u onder meer kunst- en cultuureducatie hoog op uw politieke agenda. Begin dit jaar bevestigde u samen met onderwijsminister Hilde Crevits kunsteducatie in het dagonderwijs nog als prioriteit. Met het onderzoeksrapport “Cultuur in de Spiegel” van eminent onderzoeker Lode Vermeersch ligt de blauwdruk voor een geïntegreerd beleid inzake culturele leerlijnen inmiddels op tafel.

Donkere wolken in uw spiegel

In uw beleidsverklaringen schrijft u kunst- en cultuureducatie dus met een grote K en een grote C. Maar heeft u nog wel voldoende inkt om te blijven schrijven? Sinds het aangepaste Kunstendecreet staat kunsteducatie niet langer expliciet als functie in het decreet omschreven. Dat hoeft op zich nog geen probleem te zijn. Maar er is meer. De druk op de schaarse middelen, ook voor cultuur- en kunsteducatie, is nog nooit zo groot geweest. Dat terwijl onderzoeken steeds weer aantonen dat cultuureducatie positieve effecten heeft op de cognitieve en psychosociale ontwikkeling van onze kinderen én cultuur een prima bijdraagt tot integratie van nieuwkomers.

Ik zie donkere wolken opduiken in uw spiegel.

Reflectie over de procedure

Ten gronde, over de subsidies in het Kunstendecreet. Sta mij toe u te feliciteren. Het siert u dat u de adviezen van uw administratie en beoordelingscommissies in belangrijke mate volgt. Maar ik wens er meteen in vetjes een kanttekening bij te plaatsen. Bent u wel zo zeker dat die adviezen en vooral de gehanteerde procedure voldoende waterdicht en rechtszeker zijn? Is uw dura lex, wel een ‘optima’ lex?

Het oogt mooi en objectief. Een strak stramien waarin alle organisaties hun roep om ondersteuning moeten formuleren. Geen onderscheid. Een mathematische subsidiemachine. Geslaagd, niet geslaagd. Een rangschikking met een druk op de knop. Tot hier in de lijst reikt uw budget. Was delibereren in het onderwijs maar zo eenvoudig.

Maar voor Jeugd en Muziek speelt hier een omgekeerd mattheuseffect. De afgelopen 2 jaar voerden we een intensief strategische en inhoudelijk proces met medewerkers, vrijwilligers en bestuurders. Dat deden we onder begeleiding van gezaghebbende adviseurs zoals Koen Vandyck en Bruno Verbergt. Ik durf daarom te stellen dat we helemaal klaar stonden voor de toekomst, met een strak ondernemingsplan én mooi in lijn met uw beleidsprioriteiten zoals vervat in o.m. Beleidsnota en Visienota Kunsten en aanbevelingen van “Cultuur in de Spiegel”. We stroomden dan ook over van goesting om meer dan ooit de rol als een van uw sleutelpartners inzake kunst- en muziekeducatie op te nemen.

Het bleek echter onbegonnen werk het hele verhaal van onze rijke en diverse werking gecombineerd met de reeds ingezette transitie voldoende te duiden in het starre en beperkende format van de nieuwe subsidieprocedure (via KIOSK). Mea culpa. We zijn er niet voldoende in geslaagd dat te doen. Maar… Schrijft u uw beleidsnota in vakjes van 500, 1000 of hooguit 1500 tekens met bovendien beperkingen op het vlak van aantal en omvang van bijlagen? Zonder mogelijkheid visuele informatie als schema’s en afbeeldingen op te nemen? Neen in die omstandigheden krijg je, om uw woorden te gebruiken, je ‘zelfportret als organisatie’ niet in kwijt. Ook de mogelijkheid voor mondelinge presentatie en toelichting ontbreekt compleet. Op die manier was het voor ons onbegonnen werk aan te tonen dat onze plannen prima sporen met uw beleid en enthousiasme en overtuiging tot uiting te brengen.

En dan de adviezen… Zie wat volgt als kwalitatieve feedback voor de evaluatie en bijsturing van de procedure. Zodat het volgende keer beter kan verlopen.

Op de artistieke adviezen ga ik hier niet in, daar is al voldoende over gezegd en geschreven de afgelopen dagen en weken. Maar het zakelijke advies liep, minstens bij Jeugd en Muziek, ook mank. De andere adviezen kunnen we niet ten gronde beoordelen.

Bij aanbestedingsprocedures, ik ken ze professioneel maar al te goed, is een objectieve beoordeling eveneens cruciaal. Ook daar worden immers gemeenschapsmiddelen verdeeld. Het zakelijk advies wordt zowel voor het preadvies als het definitieve advies door telkens één (1!) van uw ambtenaren geformuleerd. Geen verwijt aan die ambtenaar. Maar dat lijkt me noch billijk, noch correct. Voor aanbestedingen wordt voor veel en veel kleinere bedragen gewerkt met een beoordelingsteam en vaak externe experts. De beoordelingscommissie kan in optimale omstandigheden gezien worden als die externe expert. Maar uw zakelijk beoordelingsteam is geen team maar één persoon. Dat blijkt ook uit de persoonlijke toon die hier en daar uit de adviestekst weerklinkt, met onder meer vragen bij opportuniteitskeuzes. Daar hoort een advies zich naar mijn mening niet in te mengen.

Beoordelen kost tijd en geld. Dat is een kwestie van prioriteiten en die verdient de invulling van de procedure ook. Voor zakelijke beoordelingen moet dat bovendien zeker kunnen worden georganiseerd binnen uw administratie. Maar neen, nu keert het negatieve advies van die ene ambtenaar het definitief advies voor Jeugd en Muziek van positief naar negatief. Belangenbehartiger oKo had nochtans duidelijk aangegeven dat het definitief advies zeker niet negatiever zou kunnen zijn.

Hoe kan je trouwens door via repliek en verhaal antwoorden te bieden op vragen gesteld in het preadvies negatiever worden beoordeeld in de finale beoordeling? Zeker als het definitieve advies expliciet stelt geen rekening te kunnen houden met de aanvullende informatie, is dat intellectueel oneerlijk. Volgens de wetten van de logica is er dan immers geen nieuwe informatie en had het positieve preadvies moeten worden aangehouden. Of er wordt wel rekening gehouden met de aanvullende informatie en dan was er alle aanleiding om Jeugd en Muziek te honoreren in het definitieve advies. Met een positiever advies had de eindbeslissing wellicht ook anders kunnen zijn, zoals bleek voor 19 organisaties.

De aanbestedingsprocedure voor uw kunstensubsidies is bijgevolg voor verbetering vatbaar. Het advies bleek een vergiftigde appel voor Jeugd en Muziek.

Weerspiegeling

U maakt het zichzelf moeilijk, neen onmogelijk, minister. Jeugd en Muziek stond 75 jaar geleden aan de wieg van een initiatief dat gaandeweg internationaal navolging heeft gekregen en erkend werd door de UNESCO. Cynisch dat u nu de doodgraver moet zijn van één van de (weinige) culturele bakens waar we internationaal mee scoren. Een van onze troeven die prima passen binnen de aandachtspunten zoals geformuleerd in uw Visienota Kunsten.

Jeugd en Muziek was en is al 75 jaar een kwalitatieve aanbieder van muziekeducatie met erg veel impact en spreiding. Zonder Jeugd en Muziek garandeer ik u dat u uw eigen beleidsdoelstellingen niet zal weten waar te maken op het vlak van kunst- en specifiek muziekeducatie. Welke organisaties gaan op de beleidstermijn die u rest, het gat vullen dat u met de doodsteek aan Jeugd en Muziek slaat: jaarlijks meer dan 2500 activiteiten en 125.000 kinderen en jongeren overal in Vlaanderen en Brussel, honderden leerkrachten, muzikanten en pedagogen? Ziet u ze al in de kou staan, minister? Het is mede namens hen dat ik u nu zo vurig aanspreek. Volstaat het resterende kunsteducatieve landschap dat wel nog op uw steun kan rekenen, om dat gat dicht te rijden? Ook al geeft u hen net iets meer middelen dan voorheen?

Uitnodiging

Kijk nog eens in uw culturele spiegel, minister.

Ik wens dat u tot het inzicht komt dat kunst- en muziekeducatie in Vlaanderen niet zonder actoren als Jeugd en Muziek kan. Willen we het daar samen eens over hebben, bij het drinken van een biertje op een Brussels terras? Bent u de prins die Jeugd en Muziek ook weer doet ontwaken? Ik ben heel graag bereid daar samen met u werk van te maken.