Goede of slechte bommen ?
Vandaag vertrekken Belgische F16’s naar Jordanië om dra deel te nemen aan de bombardementen tegen IS in Irak, en ditmaal ook ik Syrië. “Nooit meer oorlog” hoorden we politici zeggen in 2014, honderd jaar na de eerste wereldoorlog. De Europese Unie kreeg zelfs de Nobelprijs voor de vrede. Wat speechschrijvers en politici gewoonlijk vergeten is dat we sinds de wereldoorlogen bijna onophoudelijk betrokken zijn in oorlogen en conflicten elders. We vechten alleen mee in de zogenaamde “goede oorlogen”. Oorlogen die bevolkingen moeten bevrijden van hun dictators (Afghanistan, Libië), of die het ultieme kwaad moeten uitroeien (Irak). Prachtig, behalve dat we helemaal geen vrede en stabiliteit gebracht hebben in Afghanistan, Libië of Irak. Sterker nog, we laten iedere keer opnieuw puinhopen achter. Doden, gewonden en vluchtelingen, waarvoor zelden verantwoording afgelegd wordt. Als we beter willen doen, moet er eindelijk een open en geïnformeerd debat komen over doelstellingen en verantwoordelijkheid.
Waarom bombarderen we?
In 2001 bombardeerde de VS doelwitten van de Taliban in Afghanistan. Vanaf 2006 nam België deel aan deze missie, we stuurden F-16’s en grondtroepen. Was de doelstelling van de missie om de Taliban uit te schakelen? Dan was de hele operatie een faliekante mislukking, betaald met belastinggeld en mensenlevens. “Ik denk dat het zo’n beetje overal is fout gelopen. Men kan het niet echt hebben over een overwinning. Alle ingrediënten voor een burgeroorlog zijn aanwezig.” Dit zijn niet de woorden van een vredesactivist of politicus. Aan het woord is voormalig stafchef van het Belgisch leger Charles-Henri Delcourt in een radio interview een paar jaar geleden. Intussen, 15 jaar na de start van de interventie is Afghanistan een puinhoop. Er moet veel infrastructuur heropgebouwd worden, de maatschappij ligt aan flarden en de oorlog blijft voortduren. De VN telde vorig jaar 3500 burgerslachtoffers in Afghanistan, een kwart hiervan zijn kinderen. Als we in 2001 wisten wat we nu weten, zouden we dan F-16’s gestuurd hebben? Welke lessen zijn er getrokken uit de missie in Afghanistan, en houden we er rekening mee nu Belgische F-16 zich klaarmaken om doelwitten in Irak en Syrië te bombarderen?
Wie bombarderen we?
Het beeld van een chirurgische oorlog die de vijand opspoort en uitschakelt met een precisiebombardement zonder verdere gevolgen is fictie. Getuigen daarvan zijn de vele vluchtelingen die niet meer weten waarnaartoe. Maar ook op het terrein is de situatie niet simpel. In Irak en Syrië vecht een coalitie van 12 landen een oorlog uit tegen IS. België vecht mee met zes F-16 gevechtsvliegtuigen die vandaag vertrekken naar Jordanië om in juli de missie opnieuw over te nemen van de Nederlanders. Vanuit de lucht bombardeert de coalitie doelwitten van IS en levert ze luchtsteun aan bevriende troepen op de grond. Wat we precies bombarderen is niet helemaal duidelijk. Defensie houdt vol dat er bij Belgische bombardementen geen burgerslachtoffers vielen, en dat alles verloopt in lijn met internationaal rechterlijke verplichtingen. Maar zonder concrete, publieke informatie is die bewering onmogelijk te staven. De non-profit groep Airwars monitort sinds het begin de luchtoorlog in Irak en Syrië. Ze inventariseren wie waar bombardeert, met welke bommen en of er daarbij slachtoffers vallen. Airwars telde intussen meer dan 1000 burgerdoden door coalitiebombardementen in Irak. Dat geeft een gemiddelde van 1 dode voor elke 11 vluchten. Belgische F-16’s vlogen 113 keer uit in Irak. De coalitie bevestigde verantwoordelijkheid voor 41 van die slachtoffers. Voor de 959 andere heeft tot nu toe niemand verantwoording afgelegd.
In naam van wie?
Er is al heel wat gezegd over defensie de laatste twee jaar, over aankopen en afslanken, over onze reputatie bij de NAVO, over de communautaire verdeling van de luchtmachtbasissen,…. Maar over de essentie blijft het stil: waarvoor moet het leger dienen? Het lijkt soms zelfs of die vraag van ondergeschikt belang is. De beslissing om de F-16’s te vervangen stond in het regeerakkoord, maar op een strategisch langetermijnplan met de omschrijving van de kerntaken voor defensie wachten we nog steeds. Er moet een ernstig debat komen over doelstellingen en kerntaken bij defensie, bij voorkeur voordat er 15 miljard euro uitgeven wordt om de F-16’s te vervangen. Een publiek debat, want voor de oorlogen die België voert en voor de defensiebudgetten die de regering goedkeurt moet ze in de eerste plaats verantwoording afleggen aan parlement en bevolking, niet aan de NAVO.
Lene Jacobs
