De 35-jarige Abdul Aziz arriveerde in 2006 in Dhaka, de hoofdstad van Bangladesh. Hij verloor alles aan de machtige rivier Meghna, meer bepaald aan de erosie van de oevers van die stroom, waarop hij woonde en zijn velden bewerkte.
Ooit leidde Aziz daar een sober maar gelukkig leven in het dorpje Dokkhin Rajapur, waar hij een eigen huis en voldoende landbouwgrond voor zijn gezin bezat, zo vertelt hij. “Mijn vader en grootvader waren grondbezitters. Ik ben opgegroeid in weelde, maar nu ben ik arm. Er is niet eens geld om mijn dochter naar school te laten gaan.”
Aziz gaat sindsdien van deur tot deur om een degelijke baan te vinden, maar zonder succes. “Vijf jaar lang verkocht ik noten op straat, daarna begon ik met riksja’s rond te rijden.” Hij kan geen fatsoenlijk huis huren, dus leeft hij met zijn familie in een sloppenwijk, met zo goed als geen toegang tot sanitair en proper water.
Sloppenwijken zwellen aan met klimaatvluchtelingen
Net als Aziz komen dagelijks meer en meer mensen naar de steden van Bangladesh, zoals Dhaka en Chittagong. Ze vestigen zich daar in de sloppenwijken op plaatsen waar het goedkoop wonen is, wat talloze sociale en milieuproblemen met zich meebrengt.
Migratie en ontheemding (op de vlucht zijn in eigen land) zijn al tientallen jaren een kenmerkend verschijnsel voor Bangladesh, maar de laatste jaren gaat het bijzonder hard. Oevererosie, orkanen en stormvloeden als gevolg van de klimaatverandering hebben veel mensen op de vlucht gejaagd. De getroffen bevolking vlucht naar nabijgelegen dorpen en steden. De meesten keren nooit meer terug naar hun oorspronkelijke woonplaats.
In Bangladesh leidt de erosie van rivieroevers jaarlijks tot de vlucht van 50.000 tot 200.000 mensen uit hun huizen en woonplaatsen, volgens de studie Coping with Riverbank Erosion Displacement van de Refugee and Migratory Movements Research Unit van de Universiteit van Dhaka en het Centre for Migration Research aan de Universiteit van Sussex uit 2013.
Klimaatexpert Atiq Rahman voorspelt dat ongeveer 20 miljoen mensen in het land uit hun huizen zullen moeten vluchten als de globale zeespiegel met een meter stijgt. Het vijfde IPCC-rapport doet een vergelijkbare prognose, namelijk dat de zeespiegel met 26 tot 98 centimeter kan stijgen tegen 2100, naargelang de grootte van de CO2-uitstoot. In dat geval zal Bangladesh 17,5 procent van zijn landoppervlakte verliezen, en zullen 31,5 miljoen mensen op de vlucht worden gedreven.
“Klimaatvluchtelingen zullen grote steden zoals Dhaka blijven overspoelen en de armoede vergroten, aangezien ze er geen werk zullen vinden”, verklaart stadsplanner en hoogleraar aan de Universiteit van Dhaka, Maksudur Rahman. Rahman meldt dat de instroom van intern ontheemde klimaatvluchtelingen een grote uitdaging zijn voor de regering om klimaatbestendige steden te bouwen.
Bangladesh wordt geregeld door rampen getroffen. Het stroomgebied van de rivieren de Ganges, de Brahmaputra en de Meghna valt wereldwijd het vaakst ten prooi aan overstromingen. Alleen al de rampzalige overstroming van 1998 kostte aan 1100 mensen het leven en maakte 30 miljoen anderen dakloos.
Shah Kamal van de overheidsdienst voor Rampenmanagement verwacht nog meer klimaatvluchtelingen in de toekomst. “De regering neemt de kwestie ernstig. Ze wil hen helpen in de gebieden waar deze vluchtelingen willen leven.” Hij benadrukt ook dat de uit hun huis gevluchte mensen (‘ontheemden’) onschuldige slachtoffers zijn van de klimaatverandering, omdat ze er zelf geen enkele schuld voor dragen.
