Nadat de vakbonden en de werkgevers er niet in slaagden om het herenakkoord te evalueren, kwam het dossier over het stakingsrecht bij de politiek terecht. Zuhal Demir van N-VA maakte toen al meteen duidelijk wat ze verwachtte van dat politieke initiatief: “We willen duidelijk omschrijven wanneer stakingen kunnen en wanneer niet. Ook moet duidelijk worden gemaakt wie opdraait voor de schade van vakbondsacties die uit de hand lopen”, zei ze enkele maanden geleden.

Open VLD wil min of meer hetzelfde, maar vreest dat CD&V de hakken in het zand zal zetten. En dus wordt er getemporiseerd. Zeker nu de vakbonden opnieuw storm lopen tegen de regering, lijkt het geen goed idee om ook nog eens het stakingsrecht op de helling te zetten. Om het dossier toch warm te houden, werden woensdag 8 experten uitgenodigd in die commissie Sociale Zaken van het parlement. Deze specialisten arbeidsrecht mochten hun licht laten schijnen op de netelige kwestie.

Dat leverde een interessant spektakel op. De experten bleken het over fundamentele vragen al even oneens te zijn als de politici zelf. Christian Berhendt van de Universteit van Luik vindt dat het zinvol kan zijn om het stakingsrecht in een wet te gieten. Drieu Godefridi, oprichter van het Hayek Instituut in Brussel, meent dat dat helemaal geen zin heeft. “Het enige debat dat zinvol is, is dat over de rechtspersoonlijkheid van vakbonden”, zei hij.

Het ontbreken van een stakingswet betekent niet dat we in een juridisch vacuüm zitten, meent dan weer Jan Buelens van de Universiteit van Antwerpen. “Er is namelijk voldoende jurisprudentie.”

Politieke staking

In regeringsmiddens hoor je wel eens fulmineren tegen de vakbonden omdat die ‘politieke stakingen’ organiseren. In landen als Groot-Brittannië zijn dat soort stakingen verboden. Alleen blijkt er nogal wat verwarring te bestaan over wat een politieke staking is. “Zelfs het langdurig protest tegen de regering in 60-61 was geen politieke staking”, zegt Patrick Humblet van de Universiteit van Gent. “Als het over arbeidsvoorwaarden gaat, is er geen sprake van een politieke staking”, beaamt Buelens.

Het recht op werk is nog zo’n principe dat vaak valt in discussies over stakingen. Zuhal Demir stelde de vraag aan de professoren. “We moeten dat recht toch kunnen afdwingen? We moeten er toch voor kunnen zorgen dat mensen op hun werk geraken en dat ze niet tegengehouden worden door een piket?”, zei ze.

Raoul Hedebouw (PVDA) draaide het om. “In veel kleine bedrijven hebben werknemers angst om mee te staken. Een piket beschermt de werknemer tegen een sanctie door zijn werkgever”, zei hij.

Egbert Lachaert (Open VLD) noemde een stakerspost dan weer een ‘vorm van geweld’ en de wet moet dat kunnen beperken.

Othmar Vanachter van de KU Leuven geeft Hedebouw op dat punt gelijk. “Het recht op een stakerspost is een essentieel onderdeel van het stakingsrecht. Een staking zonder piket is niet mogelijk. De werkgevers kunnen druk uitoefenen op de werknemers en de werknemers moeten daar een druk kunnen tegenover stellen. Voor veel werknemers is er maar één manier om mee te doen aan een staking, namelijk door te zeggen: sorry, ik geraakte niet binnen.”

Geweld

Maar wat als er geweld gebruikt wordt, als er vernielingen aangebracht worden of snelwegen geblokkeerd worden? Is er dan geen wet nodig die dat aan banden legt? “Dat is al gereglementeerd. Daar heb je geen aparte wetgeving voor nodig”, vindt Humblet. Buelens dook in de geschiedenis en ontdekte dat politici in de jaren 20 – toen het verbod op stakingen werd opgeheven – dezelde discussie voerden. “Zal zo’n opheffing geen vrijgeleide betekenen voor misdragingen? Nee, was toen de conclusie, want die dingen blijven onderworpen aan de wet”, zei Buelens.

De onderhandelingen rond een update van het Herenakkoord liepen onder meer spaak omdat de werkgevers eisten dat de vakbonden bij elke actie een verantwoordelijke zouden aanwijzen. Jean-François Neven (UCL) geeft de vakbonden in die discussie alvast gelijk. “Een verantwoordelijke aanwijzen is in tegenspraak met het individuele recht om te staken”, aldus Neven.

De hoorzitting in de commissie Sociale Zaken leerde dat Open VLD, MR en N-VA aansturen op een inperking van het stakingsrecht. CD&V wil daar de vakbonden en werkgevers bij betrekken. De bijdrage van de professoren toont dat het dossier niet kan geobjectiveerd worden. Uiteindelijk gaat het om politieke keuzes. Humblet had daarover nog een tip voor de politici: “Een maatschappij beoordeel je uiteindelijk ook op de manier waarop ze met stakingen omgaat.”