De hervorming van het secundair onderwijs lag onlangs nog maar eens onder vuur. Niet iedereen is het – al fel afgezwakte – masterplan van de vorige Vlaamse regering gunstig gezind. Nochtans zijn er heel goeie redenen om het secundair onderwijs te hervormen zoals overeengekomen. Redenen die gebaseerd zijn op degelijk wetenschappelijk onderzoek. We zetten ze hieronder voor u op een rij.

Ons huidige onderwijs is er een van vroegtijdige studiekeuze. Jongeren worden verondersteld een studiekeuze te maken wanneer ze twaalf zijn. Aangezien ze daar op die leeftijd amper benul van hebben, nemen in de praktijk ouders en leerkrachten die beslissing voor hen. Ouders kiezen daarbij in de eerste plaats voor statusbehoud: ouders met een lagere sociale status maken minder ambitieuze keuzes voor hun kinderen. Leerkrachten geven advies op basis van goede prestaties (die ook weer deels sociaal bepaald zijn), niet op basis van belangstelling of talent. De invloed van de sociale afkomst op de studieoriëntering is duidelijk aantoonbaar.

Als je de verdeling van de sociaal-economische decielen over de verschillende onderwijsvormen bekijkt, vind je leerlingen uit de lagere sociale klassen vooral terug in het BSO en het TSO, terwijl de leerlingen uit de hogere sociale klassen het best vertegenwoordigd zijn in het ASO. Ons onderwijs emancipatorisch? Helemaal niet. Ons onderwijs reproduceert de (groeiende) maatschappelijke ongelijkheid.

Wij kennen in ons huidige onderwijssysteem een academische segregatie. Tussen ASO, TSO en BSO zijn schotten opgetrokken die jongeren van verschillende sociale klassen en van verschillende etnische groepen langdurig van elkaar scheiden. Deze situatie leidt tot een gevoel van demotie bij leerlingen uit TSO en (vooral) BSO. Zij hebben vaker het gevoel dat er wordt neergekeken op hun studiekeuze. Dit gevoel is een bron van ressentiment en op termijn van intolerantie en (politiek) cynisme, kortom, van attitudes die een bedreiging vormen voor onze democratie.

Leerlingen uit de beroepsgerichte richtingen zijn gedemotiveerd om te leren, en dit zet zich ook door op latere leeftijd, tijdens de volwassenheid, wanneer het erop aan komt zich bij te scholen. Jongeren die schoolmoe of gedemotiveerd zijn sneller naar de arbeidsmarkt leiden is dan ook geen oplossing die hen helpt op langere termijn, juist omdat ze in hun latere beroepscarrière een groter risico lopen om werkloos te worden.

Een latere studiekeuze, waartoe de hervorming van het secundair toch een eerste aanzet wilde geven door het invoeren van een brede eerste graad, is een van de elementen die hierin verandering kunnen brengen. Bij deze hervorming zouden er bovendien geen verliezers zijn, want uit vergelijkend onderzoek blijkt dat een vroege studiekeuze (tussen de 10 en de 16 jaar) voor alle leerlingen beduidend minder leerwinst oplevert dan een late (met uitzondering van wiskunde). Ze is dus niet alleen nefast voor de zwakke leerlingen, maar ook niet voordelig voor de sterke.

Is de hervorming van het basisonderwijs echt een noodzaak, zoals sommigen beweren? Ja, want het is daar dat de problemen hun oorsprong kennen. Is de hervorming van het basisonderwijs een conditio sine qua non voor de hervorming van het secundair onderwijs? Neen, want alles wat we kunnen verwezenlijken is meegenomen. Is een gedeeltelijke invoering voor netten of scholen die het willen een goeie tussenoplossing? Neen, want dat laat de deur open voor netten of regio’s waar alles bij het oude blijft. Dit zijn tactische discussies die ons afleiden van de kern van de zaak. Het masterplan mag dan niet zijn wat wij voor ogen hadden als hervorming, maar besef dat iedere stap die we kunnen zetten weg van de huidige situatie er een is in de goeie richting. Laat ons dus die hervorming doorvoeren.

Peter De Koning woordvoerder van OVDS (Oproep voor een democratische school)