In juli 2011 en april 2015 schreef de Europese Commissie twee vernietigende rapporten over de veiligheid op de Belgische luchthavens. De rapporten focussen op de inspectie van de luchthaven. Er wordt gewoon te weinig gecontroleerd. In 2013 ontsnapte de luchthaven van Charleroi aan elke controle en in 2014 werden belangrijke zaken zoals de bescherming van passagiers en mogelijk storende passagiers niet onderworpen aan een inspectie. Een zinnetje dat telkens terugkomt in de rapporten is ‘not compliant with serious deficiencies’.

Het verweer van de bevoegde minister Galant (MR) klinkt zwak. Aanvankelijk ontkende ze het bestaan van die rapporten om later te stellen dat zij ze nooit onder ogen kreeg. Het rapport van 2015 verwijst nochtans naar dat van 2011 en geeft de autoriteiten een blaam omdat er niets ondernomen werd om iets te doen aan de gebrekkige controle.

Het slot van het tweede rapport laat niets aan de verbeelding over: “The appropriate authority of Belgium is urged to adress the findings and recommendations and to submit an action plan, specifying actions and deadlines, to remedy the cases of non-compliance.”

Er moest dus een actieplan komen met duidelijke deadlines om de fouten recht te zetten. De overheidsdienst DGLV – dienst Luchtvaartinspectie telt slechts zes inspecteurs en dringt er bij de minister al een tijd op aan om meer te investeren. Volgens Laurent Ledoux, het hoofd van de FOD Mobiliteit.

Enkel geld voor Belgocontrol

De regering maakte na de aanslagen in Parijs 400 miljoen euro vrij om te investeren in veiligheid. Minister Galant kon beroep doen op een deel van dat bedrag, maar uit een e-mail die gelekt werd aan de Franstalige krant L’Echo blijkt dat de minister dat geld wou doorsluizen naar het noodlijdende Belgocontrol, een dienst die strikt genomen niets te maken heeft met beveiliging tegen terreuraanslagen.

Volgens Laurent Ledoux, het hoofd van de FOD Mobiliteit, had zijn dienst op 1 februari een formele vraag gesteld om een deel van dat geld te gebruiken om de inspectiediensten te versterken. “Die vraag werd genegeerd”, zei Ledoux aan RTBF.

DeWereldMorgen.be stelde al voor de aanslagen van 22 maart enkele veiligheidsproblemen op Zaventem vast. Al op 10 februari nam de redactie daarover contact op met minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon.

Dat onderzoek spitste zich toe op het slordige badgebeleid van luchthavenuitbater BAC – waarmee we de minister geconfronteerd hebben, maar bracht ook enkele ernstige problemen aan het licht over de inspectiediensten. Naast de zeven inspecteurs van de FOD Mobiliteit die alle luchthavens in België moeten controleren, heeft elke luchthaven ook een eigen veiligheidsinspectie.

De veiligheidsinspecteurs op Zaventem – dat zijn de personen die de veiligheidsmaatregelen moeten controleren en die ook instaan voor het voorkomen van aanslagen – vallen sinds de privatisering van de luchthaven in 2004 onder luchthavenexploitant en privébedrijf BAC (Brussels Airport Company). Het is BAC die hun werkgever is en die hen dan ook kan ontslaan.

PV’s op de stapel

Wettelijk zijn die inspecteurs verplicht PV’s op te stellen over inbreuken op de veiligheidsprocedures en die door te sturen naar het parket van Halle-Vilvoorde en naar de FOD Mobiliteit. Maar volgens Pierre Goossens van de socialistische vakbond ACOD actief op de luchthaven van Zaventem gebeurt dat niet. “Ik heb een rondzendbrief van het parket onder ogen gekregen waarin gevraagd werd om de PV’s niet meer door te sturen. Ook de FOD Mobiliteit vraagt om de PV’s enkel nog naar BAC te sturen, naar hun eigen private werkgever dus”, zegt Pierre Goossens.

Naar de redenen voor die beslissing kan Goossens enkel raden. “Die PV’s zijn vaak zeer technisch en wellicht ontbreekt bij het parket van Halle-Vilvoorde de kennis om dat in te schatten. Maar waarom stuurt het parket die PV’s dan niet door naar het federaal parket?”

Privatisering

Goossens ziet nog een tweede reden. “Sinds de privatisering hebben die PV’s geen wettelijke waarde meer. Het parket kan die dus niet gebruiken bij een eventueel proces.”

Dat ook de FOD Mobiliteit en de minister van Mobiliteit – Galant dus – de PV’s niet ernstig neemt en onderzoekt, heeft een andere reden, meent Goossens. “Zij hebben een grenzeloos vertrouwen in privébedrijf BAC. Nochtans zou BAC in dit geval maatregelen moeten nemen die ingaan tegen de commerciële belangen. Het zou bijvoorbeeld betekenen dat ze niet langer beroep kunnen doen op onderaannemingen die met zeer precaire werknemers werken”, zegt Goossens.

Betere controles betekent met het huidige personeel ook langere wachttijden. En dus minder tijd om te consumeren in de taksvrije zone. “En de zakencijfers van die winkels maken een groot deel uit van het zakencijfer van BAC”, aldus Goossens.

Ook Laurent Ledoux, de topman van de Fod Mobiliteit die zijn ontslag indiende, verwijst daarnaar.

“Galant verdedigt specifieke economische en privébelangen. Ondanks alle inspanningen stel ik vast dat er niet samen te werken valt met de minister en haar kabinet”, zegt hij aan De Tijd.

Nog meer signalen

De verschillende vakbonden actief op de luchthaven van Zaventem schreven na de aanslagen een gezamenlijke open brief. Die was vernietigend voor de overheid. “De overheid heeft verzaakt in haar verplichting om de werknemers een veilige werkplek te gunnen. Er is meerdere malen via de overlegorganen van de verschillende bedrijven op de luchthaven én Brussels Airport Company een bezorgdheid geuit naar de veiligheid in de vertrekhal. Er werd al jaren geen evacuatie-oefening meer gedaan op die plek. De check-in agenten vragen al lange tijd om de veiligheidsstructuren te evalueren en extra maatregelen te nemen. Deze signalen werden lange tijd genegeerd of op de lange baan geschoven. Het is dan ook wraakroepend dat deze signalen nu pas aux sérieux genomen worden.”

Nadat wij aan de alarmbel hebben getrokken bij minister Jambon kwam er een spoedoverleg met Galant en de FOD Mobiliteit. Dat vond enkele weken voor de aanslagen van 22 maart plaats. Volgens het kabinet van Jambon ontkende minister Galant daar alle problemen rond het gesjoemel met de badges voor personeelsleden die wij hadden aangekaart.

“Bij de heropstart van de luchthaven was één van onze absolute voorwaarden dat iedereen die werkt op de luchthaven een definitieve badge moet hebben en grondig gescreend wordt. Indien nog één iemand op de luchthaven als werknemer wordt betrapt met zo een tijdelijke badge leggen we de boel plat”, zegt Olivier Van Raemdonck, de woordvoerder van Jambon.

Toch lijkt het wat makkelijk om alle schuld nu naar minister Galant door te schuiven. Wisten bijvoorbeeld Binnenlandse Zaken en Ocad dan niets van die strenge rapporten van de Europese Commissie? Veiligheid is toch ook de bevoegdheid van Binnenlandse Zaken. Heeft de Europese Commissie nagelaten hen in te lichten? Waarom deed het parket niets met de PV’s van de inspectie op Zaventem?

Die vragen blijven open. Sinds vorig jaar weten de Belgische autoriteiten dat er op de computers die in Athene in beslag werden genomen grondplannen gevonden werden van de luchthaven in Zaventem. De computers werden aangetroffen in de appartementen die het vermoedelijke brein achter de aanslagen in Parijs gebruikte in Griekenland. Blijkbaar heeft die informatie in ons land nooit een alarmbel doen afgaan.