Vorig jaar nog verscheen een lijvig maar toegankelijk geschreven boek door drie Vlaamse universiteiten, bedoeld voor onderwijsmensen, beleidsmakers en anderen geïnteresseerden in het veld, met een uitgebreid overzicht van studies naar ongelijkheden in het onderwijs. Alle studies wijzen onverdeeld in dezelfde richting: Het onderwijs slaagt er niet in om ongelijkheden in de maatschappij te reduceren, laat staan weg te werken. Het onderwijs als ‘the great equalizer’ blijkt niet op te gaan. Een paar jaar geleden verscheen zelfs nog een studie die uitwees dat het Vlaamse onderwijssysteem sociale ongelijkheden nog vergroot.

Datzelfde onderwijs wordt nu uitverkoren om de ongelijkheden opnieuw proberen weg te werken. Wanneer overvloedig bewezen is dat een bepaald medicijn niet werkt, gaan we dan als oplossing alleen maar nog meer van hetzelfde aanbieden? Onafgezien van de onvermijdelijk nefaste gevolgen voor het welbevinden van het kind, en het in de hand werken van schoolmoeheid, geeft dit plan ook overduidelijk blijk van nog een ander idee: namelijk dat enkel de leerling als individu verantwoordelijk is voor zijn of haar schoolcarrière. Nochtans zijn er zovele andere factoren die de schoolloopbaan van jongeren beïnvloeden, waar zij geen vat op hebben. Om maar enkele voorbeelden te noemen: de normen en waarden van de ‘schoolhabitus’ die beter aansluiten bij de jongeren van de meerderheidsgroep waardoor het voor hen makkelijker is om die te verwerven, bepaalde verwachtingen van leerkrachten ten aanzien van minderheidsleerlingen, de waardering voor de eigen thuistaal en cultuur en de manier waarop leerlingen die een plek kunnen geven op school, …

We zien al zo lang dat de school er niet in slaagt om de sociale ongelijkheden in de maatschappij bij te sturen, ondanks alle moeite, goede bedoelingen en verwoede inspanningen van vaak erg gemotiveerde leerkrachten ten spijt. Misschien moeten we stilaan de vraag durven te stellen of de schoolcontext dan wel de juiste plek is om kansarme jongeren de juiste vaardigheden bij te brengen die zij zo broodnodig hebben om te kunnen functioneren in de maatschappij? Onderzoek toont van oudsher ook het belang aan van sociale netwerken voor het behalen van onderwijssucces. Zo kan het bevriend zijn met succesvolle leerlingen het emotioneel welbevinden van minder succesvolle leerlingen aanzienlijk opkrikken, doordat ze (onrechtstreeks) kunnen delen in de positieve evaluaties die hun goed presterende vrienden krijgen. Daarnaast kunnen succesvolle vrienden informatief werken ten aanzien van het curriculum op school. Ten slotte kunnen veelvuldige sociale interacties met meer taalvaardige leeftijdsgenoten de taalvaardigheid van minder taalvaardige jongeren op een positieve en fijne manier optrekken, wat dan weer op termijn een gunstige invloed uitoefent op hun schoolprestaties.

Daarom durf ik als onderwijsdeskundige in te gaan tegen mijn eigen winkel en ervoor pleiten om kansarme kinderen niet nog meer tijd tussen de schoolmuren te laten doorbrengen, maar hen net ervan weg te halen. Investeer in budgetvriendelijke mogelijkheden om kinderen te laten deelnemen aan het veelzijdige vrijetijdsaanbod dat nu al bestaat, maar tot nu toe bijna uitsluitend toegankelijk is voor zij die het kunnen betalen. Schakel mensen in (liefst met diverse etnische en socio-economische achtergronden) die kansarme gezinnen thuis kunnen bezoeken en hen over de streep helpen trekken om hun kind hieraan te laten deelnemen. Laat kinderen zo vroeg en zo vaak mogelijk participeren aan de maatschappij, in plaats van hen hierop alleen maar voor te bereiden, ver weg van de reële context waarin kansrijke kinderen opgroeien.

Anneleen Boderé is verbonden aan het Centrum van Taal en Onderwijs en doet onderzoek naar de taalverwerving van kleuters van Vlaamse en Marokkaanse afkomst

NB: Het boek waarvan sprake is, is Oprit 14, ‘Naar een schooltraject zonder snelheidsbeperkingen’, uitgegeven door Academia Press.