Jodiumpillen

Jodiumpillen werden tot nu toe gratis ter beschikking gesteld tot 10 km rond een kerncentrale. Helpt dat bij een nucleaire ramp? Niet echt. Het beschermt tegen radioactief jodium, maar het haalt niets uit voor alle andere radioactieve stoffen die uit de centrale ontsnappen. Het is zinvol bij jongeren en zwangere vrouwen, want het beschermt de schildklier, die zorgt voor de groeihormonen. Het werkt als het enkele uren op voorhand is ingenomen.

Op advies van de Hoge Gezondheidsraad, wordt de straal rond een kerncentrale voor de verdeling van jodiumpillen opgetrokken tot 100km. Bekijk de positie van Doel, Mol, Tihange, Fleurus en de buitenlandse centrales Borssele, Chooz, Gravelines en Cattenom, dan wordt heel het Belgisch grondgebied beslagen.[i] Op zich is dit al een erkenning dat de kerncentrales minder onschuldig zijn dan voorgesteld.

Er valt echter veel meer te leren uit de “externe nota” die het FANC vrij gaf[ii]. 

Noodplanningszones, interventiezones, reflexzones…

De noodplanningszone dat is binnen een vaste straal rond de centrale, waar de noodinterventies op voorhand gepland worden en op papier vastgelegd.

De interventiezone dat is het werkelijk gebied, naargelang de ramp en de windrichting en dergelijke, waar na beraad acties ondernomen worden.

De reflexzone is het gebied met een vaste straal rond de centrale, waar onmiddellijk bepaalde acties worden genomen bij een ramp, zonder dat men eerst nog beraadslaagt, want dan kan het al te laat zijn. Die “reflexzone” is dus essentieel. Voor evacuatie blijft die vastgelegd op 3,5km rond de centrales Doel en Tihange, 4 km rond Mol en 1,15 km rond Fleurus.

De noodplanningszones voor de inname van jodiumpillen werd dus van 10 km naar heel het land uitgebreid. De noodplanningszone voor evacuatie van de bevolking (na beraadslaging door de overheid) blijft behouden op 10 km rond Doel en Tihange, op 4 km voor Mol-Dessel, geen evacuatiezone bij Fleurus. De Noodplanningszone voor schuilen, binnenblijven met gesloten deuren en vensters en luisteren naar de berichten, wordt uitgebreid tot 20 km rond Borssele, Chooz, Doel, Mol-Dessel, en Tihange; tot 10 km voor Fleurus.

“Rechtvaardiging en optimalisatie”

Dit is een hoofdstukje dat ik cynisch vind, al is het perfect logisch, dat je niet anders kan, eenmaal dat je kerncentrales toegelaten hebt op dichtbebouwd grondgebied. Er staat letterlijk “Een interventie wordt enkel ondernomen indien de beperking van de schade van radiologische oorsprong  voldoende is om de schade  en de kosten, de sociale kosten inbegrepen, van de interventie te rechtvaardigen”[iii]

Uiteraard zal er enorme chaos en vermoedelijk paniek ontstaan bij evacuatie, met ongevallen tot gevolg. Uiteraard zal heel het maatschappelijk leven ontregeld worden. Uiteraard zal er zware economische schade zijn door fabrieken die stil vallen, wegen die geblokkeerd zijn, scheepvaart en spoor dat stil ligt.

In de reflexzone voor evacuatie rond Doel liggen de volcontinu chemische bedrijven Basf, Bayer, Lanxess, Monsanto, Solvay, Evonik, BRC, Ineos,… Hoe wil je die evacueren zonder grote schade aan te richten? Als de elektriciteit wegvalt , wat steevast zal gebeuren als een kernreactor plots uitvalt, dan gaan in die chemische bedrijven overal de toeters en bellen af. Dan is het “alle hens aan dek” om branden en ontploffingen te voorkomen. De Antwerpse provinciegouverneur rekent er op dat de operators hun post niet zullen verlaten[iv]. Toegegeven, velen zullen op hun post blijven, dat is arbeidsfierheid en plichtsbewustzijn. Maar het betekent wel dat aan al mijn vroegere collega’s gevraagd wordt om zich op te offeren.

Cynisch is ook die bepaling bij de richtwaarden voor maximale toegelaten radioactieve besmetting: “als algemeen gerechtvaardigd niveau te beschouwen, behalve als het niet gerechtvaardigd is wegens bijzondere omstandigheden”[v]  Ik herinner mij dat Professor Gilbert Eggermont op een seminarie dat ik organiseerde in Brussel, vlak na de Fukushima-ramp in 2011, nadrukkelijk uitlegde, dat er géén minimale veilige dosis bestaat voor schade door radioactieve straling. Dat langdurige lage dosis zelfs heel gevaarlijk is omdat ons lichaam de schade aan ons DNA niet herkent en daarom niet herstelt.

 “Andere maatregelen”

“Andere maatregelen”: voeding en drinkwater… over heel het land bedreigd

Onder die hoofding “Andere Maatregelen”[vi] wordt doodleuk gezegd dat de noodplanning en reflexzone voor voeding en drinkwater het ganse grondgebied van België beslaat. Bij een kernramp in België of in de buurlanden kan of zal heel onze eigen voedselproductie als besmet beschouwd worden. In een overtreffende trap van wat we ten tijde van Tsjernobyl meegemaakt hebben. Alles wat hier groeit zal vernietigd moeten worden en nieuw voedsel ingevoerd.

Maar ook al ons drinkwater, dat uit open water gewonnen wordt zal veroordeeld zijn. De grootste drinkwatermaatschappij van de provincie Antwerpen (AWW) maakt drinkwater van Maaswater dat via het Albertkanaal aangevoerd wordt. De stad Antwerpen en heel het havengebied zal zonder vallen.

Buiten dat drinkwaterprobleem, zie ik nog een bijkomende complicatie voor onze petrochemie. Bij uitvallen van de elektriciteit rekenen ze op stoompompen en op stoomproductie om processen stil te leggen en brand te voorkomen. Als dit met radioactief besmet water gebeurt dan wordt de besmetting nog verder uitgedragen. 

Wat met opvang, nazorg en opkuis?

Fukushima laat ook zien dat er een enorm probleem van stockage van radioactief materiaal is, van voortdurende herbesmetting door verplaatste grond en water, bouwmaterialen en voertuigen.

Bijzonder ophelderend in deze externe nota is de kritiek dat de bestaande noodplanning enkel gaat over het acute gevaar, de evacuatie en zo bij de ramp. Maar wat nadien? Waar gaan de mensen naar toe? Er zijn enkele verzamelplaatsen vastgelegd, dat wel. Maar hoe lang kan je daar met tienduizenden blijven? Denk maar aan iets dat ten minste even erg is als het vluchtelingenkamp in Duinkerken. Er zijn geen richtwaarden bepaald hoe de geëvacueerde mensen met hun hebben en houden ontsmet moeten worden. Er zijn geen richtwaarden bepaald hoe ver een andere zone besmet mag zijn, waar men de geëvacueerden wil hervestigen. Veel keuze zal er niet zijn.

 Doel3 en Tihange 2 onmiddellijk dicht

Eerlijk gezegd, als je bekijkt wat “optimaal gerechtvaardigd” is, dan kan je enkel besluiten, zo’n ramp mag nooit gebeuren. Die nota van het FANC is onrechtstreeks een pleidooi om de risico-reactoren Doel3 en Tihange 2 onmiddellijk stil te leggen. Om de andere reactoren ook relatief snel planmatig te sluiten en zeker niet te verlengen.

Noten:

[i] Blz 3 Externe nota FANC: tot 20km krijgt elk huisgezin pillen ter beschikking, elders worden pillen ter beschikking gehouden in apotheken en in scholen ondermeer…

[ii] “Advies met betrekking tot noodplanning” gedateerd op 4 januari 2016.

[iii] Blz 12 punt 2.4.1. Rechtvaardiging en optimalisatie

[iv] Cathy Berx op debatavond in Ecohuis Antwerpen op 10 maart 2015

[v] Blz 19 punt 2.5.7.2

[vi] Blz 3 Synthese pt 5 en blz 17 pt 2.5.5 Maatregelen in de voedselketen; andere goederen…