Het officiële doel van de Golfoorlog was het verdrijven van Irak uit Koeweit, nadat het onder leiding van Saddam Hoessein dat land was binnengevallen. Irak was al langer een doorn in het oog van het Westen: naast de enorme oliereserves was er ook het geopolitieke belang van Irak in de regio, dat zich openlijk verzette tegen de dominantie van Israël en een drager was van panarabisme. De VS rook dan ook haar kans om de agressie van Irak af te straffen, en na de terugtrekking van Iraakse troepen uit Koeweit werd de aanval nog vele malen heviger ingezet.

Vernietiging van een land

Irak was voor de Golfoorlog één van de meest welvarende landen van de regio. Vooruit gestuwd door de genationaliseerde inkomsten uit olie, werd het land in een snel tempo ontwikkeld. Onderwijs en gezondheidszorg waren toegankelijk voor de bevolking, en de levensverwachting van het land was één van de hoogste in de regio. Uitgekiende bombardementen brachten hier een einde aan: het bommentapijt dat over Irak gelegd werd, vernietigde infrastructuur, industrie en andere burgerdoelwitten. Een embargo op onder andere geneesmiddelen en bouwmateriaal bemoeilijkte de heropbouw na de oorlog, en zorgde voor een extreme daling in de levenskwaliteit.

De wurggreep van het embargo bleek echter niet voldoende om Irak verder af te remmen. Het begon z’n industrie weer op te bouwen, en leverde de VS een zware klap door de geproduceerde olie niet langer in dollars maar in euro’s te verhandelen. Nadat Georges Bush en Tony Blair in 2003 met succes de mythe van de ‘Weapons of Mass Destruction’ de wereld instuurden, vielen de VS met haar coalitiepartners Irak opnieuw binnen. Ditmaal werd de Iraakse staat volledig vernietigd: de infrastructuur van het land werd vernield, het Baathregime van Saddam Hoessein werd verdreven, en een nieuwe regering werd geïnstalleerd door de VS. Een tactiek die recent ook werd toegepast door de VS en haar bondgenoten in Libië, met als gevolg dat ook daar de staat vernietigd werd.

Langdurige chaos

Twee agressieve oorlogen binnen één generatie: het hoeft niet te verwonderen dat de Irakese bevolking haar ontevredenheid over hun vernietigde land omzette in verzet. Sektarische tegenstellingen werden verscherpt: de soennitische meerderheid voelde zich gemarginaliseerd door de sjiitische regering die door de VS in het zadel geheven werd. Hier werden de kiemen gezaaid voor wat later zou uitgroeien tot de Iraakse tak van IS: het panarabisme van de Baathpartij werd vervangen door religieuze tendensen.

Iraakse vluchtelingen blijven hun leven wagen om de gevaarlijke tocht naar Europa te maken. Asielzoekers uit Irak vormen sinds 2003, na Afghanen, de grootste groep asielzoekers in België. Ze ontvluchten niet enkel gewapend geweld, maar ook een gebrek aan drinkbaar water, voedsel en medische zorg. Volgens de VN hebben zo’n acht miljoen Irakezen, een derde van de bevolking, momenteel humanitaire hulp nodig. Desondanks worden bij de Dienst Vreemdelingenzaken asielaanvragen voor mensen uit Bagdad onmiddellijk geweigerd, omdat het daar ‘veilig’ is. De dagelijkse gewapende incidenten in de Iraakse hoofdstad spreken dit echter tegen.

Het is belangrijk om de start van de Golfoorlog te herdenken. Na decennia militaire interventies, embargo’s, geopolitiek gepoker en het graaien naar olie en aardgas, hebben de Westerse landen niet enkel Irak maar de hele regio herschapen tot wat het vandaag is. We hebben een verantwoordelijkheid in de chaos die vandaag in deze regio heerst. En we hebben er blijkbaar niets uit geleerd.

Er zijn al lang geen gemakkelijke oplossingen meer voor de problemen in Irak. Enkel door duurzame, langdurige en soevereine ontwikkeling, ondersteund door diplomatie, kan het land zich opnieuw oprichten. We kunnen daarentegen wel onze lessen trekken uit de Golfoorlog. Investeren in de werktuigen van oorlog is een bijzonder onwijze beslissing, wanneer er diplomatieke alternatieven bestaan. Bombarderen leidt enkel tot menselijk leed, armoede, hongersnood en uiteindelijk, meer oorlog.

Lars van Densen is verantwoordelijke Vrede & Midden-Oosten bij intal.

Deze opinie verscheen eerder op Le Vif.