Wie de vakbonden muilkorft, wurgt de democratie

Wie de vakbonden muilkorft, wurgt de democratie

De dramatische gebeurtenissen in Parijs doen de roep naar meer veiligheid luider klinken. Heel wat publieke manifestaties zijn door de overheid verboden of door de organisatoren afgelast. Angst en ongerustheid zijn begrijpelijke menselijke reacties. Maar als de angst dicteert wint het terrorisme en verliest de democratie. Wanneer democratische rechten worden afgebroken, wordt de samenleving in haar hart getroffen.

donderdag 10 december 2015 09:26
Spread the love

Laten we vooral héél goed nadenken over hoeveel vrijheid we willen inruilen voor veiligheid of het gevoel van veiligheid. Sommige politieke krachten lijken erg gretig om vrijheden in te perken. Al voor de aanslagen in Parijs namen de regeringen van diverse Europese landen maatregelen om vakbondsrechten en werknemersrechten aan banden te leggen.

Net die partijen die doof blijven voor het sociale overleg gaan als gekken te keer tegen sociale actie. Alle registers worden opengetrokken, gaande van het recht op werk voor werkwilligen over rechtspersoonlijkheid voor de vakbonden, blokkerende stakersposten verbieden tot het kapittelen van de vakbonden als ‘privémilities’. Is het toeval dat die aanvallen net nu weer losbarsten? Of zijn vakbonden een sta-in-de-weg om het neoliberale besparingsbeleid ongehinderd te kunnen doorvoeren en moeten ze daarom aan de leiband? Het kan verhelderend zijn om even over de grenzen te kijken.

Muilkorfwet

In Spanje is sinds 1 juli een ‘Wet voor de Publieke Veiligheid’ van kracht. Die wet beperkt verregaand het recht op vrije meningsuiting en het recht op sociale actie. Overtredingen worden bestraft met boetes tot 600.000 euro! Wie een actie aankondigt op facebook of twitter wordt ervoor aansprakelijk gesteld. Wil je met een groep mensen een huisuitzetting verhinderen dan hangt je een serieuze boete boven het hoofd. Elke ‘relevante autoriteit’ kan een betoging of sit-in verbieden, opnieuw met zware boetes voor wie dat verbod negeert. Zet je beelden van een politieoptreden tijdens manifestaties op internet, dan kan je een boete van duizenden euro’s in je brievenbus vinden. En plan je een mensenketting rond een regeringsgebouw, dan zal je 30.000 euro moeten ophoesten. Wie een lid van de koninklijke familie beledigt, bezondigt zich voortaan aan een terroristische activiteit.

Niet toevallig kwam die wet er na jaren van massaal protest tegen de draconische besparingen van de conservatieve regering-Rajoy. Opinie-onderzoek wijst uit dat slechts zeven procent van de bevolking de wet goedkeurt. De tegenstanders spreken over de ‘Ley Mordaza’, de ‘Muilkorfwet’. Ondanks het vele protest blijft de wet onveranderd. Ondertussen lopen er ruim driehonderd strafzaken tegen actievoerders. Dit herinnert angstaanjagend sterk aan het Francotijdperk. Willen sommigen dan terug naar die donkere periode?

Vakbond breken is armoe zaaien

In Groot-Brittannië is een wet in de maak die nog verder gaat. Een vakbond die een staking uitroept moet vooraf een stemming per brief organiseren. Tenminste de helft van de werknemers moet voor de staking stemmen. Maar let op, wie de brief niet terugstuurt, wie ongeldig stemt of wie zich onthoudt wordt bij de tegenstemmers geteld. Dan komt de tweede drempel. Twee weken voor de staking moet de vakbond aan de werkgever en de politie een gedetailleerd actieplan bezorgen, met onder meer de namen van de deelnemers en de verantwoordelijken van het piket. Die laatsten moeten een duidelijk herkenbare armband dragen. Als ze dat niet doen, dan krijgen ze een boete van 28.000 euro. Tijdens de staking mag de werkgever naar hartenlust uitzendkrachten inzetten zodat de productie of de dienstverlening niet wordt onderbroken. Wat heeft staken dan nog voor nut?

Die nieuwe ‘Trade Union Bill’ komt bovenop de felle beperking van vakbondsrechten die al in de jaren tachtig door Margaret Thatcher werd ingevoerd om het verzet van de mijnwerkersvakbond te breken. Wat er gebeurde in Groot-Brittannië, leert ons dat het heel moeilijk is om democratische rechten terug te krijgen wanneer je hebt toegestaan dat ze worden afgepakt. De afbraak van vakbondsrechten had catastrofale gevolgen voor de werknemers in Groot-Brittannië. Aan het begin van de jaren tachtig werkten acht op de tien werknemers onder arbeidsvoorwaarden die afgesproken waren in een collectieve arbeidsovereenkomst. Nu gaat het nog amper om twee op tien. De lonen en de koopkracht zijn rampzalig gedaald. En de armoede en de ongelijkheid nemen elke dag toe. Is dat de samenleving waar sommigen van dromen?

‘Sociaal hooliganisme’

Ook in ons land schuwen sommige politici en bedrijfsleiders de grote woorden niet. De topman van de werkgeversorganisatie Voka heeft het in een persbericht over ‘sociaal hooliganisme’ en voor N-VA-parlementslid Zuhal Demir is de vakbond ‘een geüniformeerde privémilitie met een license to kill’. Een pijnlijk incident bij een wegblokkade wordt aangegrepen om de vakbonden monddood te maken door rechtspersoonlijkheid te eisen en te zwaaien met het recht op werk van de werkwilligen.

In Ons Recht van april 2015 legde advocaat Jan Buelens helder uit wat de draagwijdte is van het ‘recht op arbeid’ zoals het in onze Grondwet staat. Het betekent dat de overheid zoveel mogelijk werkgelegenheid moet creëren. Dat heeft dus niets te maken met werken tijdens een staking. Bovendien vraagt Buelens zich af of mensen met een tijdelijk of deeltijds contract wel zo vrijwillig werkwillig zijn? Niet zelden oefent de bedrijfsleiding psychologische druk uit opdat werknemers toch maar zouden werken. Arbeidsverhoudingen zijn machtsverhoudingen. Daarom zeggen internationale verdragen uitdrukkelijk dat stakersposten integraal deel uitmaken van het stakingsrecht.

Rechtspersoonlijkheid voor de vakbonden betekent dat ze kunnen worden vervolgd en bijvoorbeeld schadevergoeding moeten betalen wanneer een groot bedrijf met dure advocaten hen aanklaagt omdat het door een actie economische schade heeft geleden. De politici die dat eisen willen maar één ding: de vakbonden breken. Ze vergeten er wel bij te vertellen dat hun eigen partij evenmin rechtspersoonlijkheid heeft. Ja maar, wat als stakers de wet overtreden? Dan kunnen ze worden vervolgd, zoals elke burger die de wet overtreedt.

Belang van tegenmacht

Géén enkele sociale verworvenheid is er gekomen in ons land zonder staking. Zelfs de OESO en het IMF geven schoorvoetend toe dat de sociale rechten in landen zonder syndicale tegenmacht schaars zijn en dat de ongelijkheid daar groot is. Het recht op vereniging, op vrije meningsuiting, op sociale actie zijn grondrechten die iedereen aanbelangen. Vakbondsrechten zijn mensenrechten. Ze zijn essentieel in de strijd voor sociale rechtvaardigheid en een eerlijke verdeling van de welvaart.

Daarom zullen we de regeringsmaatregelen in het kader van de terrorismebestrijding heel alert opvolgen. Met angst als raadgever is het risico reëel dat fundamentele democratische principes in het gedrang komen. Een voorbeeld: “Wie bij de veiligheidsdiensten bekend staat om zijn radicalisering krijgt een enkelband”, klinkt het. Radicalisering is een subjectief begrip, juridisch sluitend is het niet. Vandaag extreme islamisten, morgen stakingsleiders of milieu-activisten? Of nog: “Teruggekeerde Syriëstrijders gaan meteen de cel in”. Dat kan het gerecht beslissen, niet de regering. De scheiding der machten gaan we toch niet opgeven? Veiligheidsmaatregelen die het cement van de democratie aantasten maken de weg vrij voor een autoritair regime. Waakzaamheid is geboden.

Marijke Persoone

Dit verhaal verscheen in ‘Ons Recht’ van december 2015. Ons Recht is het ledenblad van de vakbond LBC-NVK, onderdeel van het ACV. Ontdek meer over de LBC-NVK op www.lbc-nvk.be en via www.facebook.com/vakbondlbcnvk

take down
the paywall
steun ons nu!