?Geachte mevrouw Rutten,

U stelt voor om de kinderbijslag voorwaardelijk te maken en gezinnen te ‘belonen’ voor hun inschrijving op school of voor moeders die taallessen volgen. U ziet het als een middel tot integratie en emancipatie. Wij delen uw bezorgdheid. Het aan boord houden van kwetsbaren op school is belangrijk. Het is zo dat kinderen die er het meeste baat bij hebben, het vaakst afhaken in het onderwijs én bij de kinderopvang die eraan vooraf gaat.

Het idee van straffen en belonen om gedrag te sturen, is eenvoudig en heeft zijn verdiensten. Beloon en dan doen mensen dingen die goed voor hen zijn. Nu heeft dit denken een beperking: het gedrag dat tot stand komt, beklijft niet. Uw redenering, mevrouw Rutten , ziet dit over het hoofd en houdt geen rekening met de context noch de waaromvraag. Waarom raken kwetsbare kinderen moeilijk op school? Waarom houdt het onderwijs hen niet aan boord?

Armoede speelt op alle vlakken en kwetsbare kinderen kunnen hun anders zijn niet verbergen: ze worden aangesproken op de onbetaalde schoolrekening, ze zwemmen niet omdat de centen ontbreken, ze hebben het dure knutselgerief niet bij… De lijst voorbeelden (lees: kwetsuren) is eindeloos. Zonder auto op school raken vraagt energie en creativiteit. Hoe maak je huiswerk in een overbevolkte keuken waar het koud is? Armoede speelt in relaties en gezondheid. ‘Kan ik na school met klasgenoten naar de bioscoop?’ Hoe loop je school als je vaak ziek bent? Hoe haal je de leerachterstand in? Armoede is stress en maakt overleven prioritair, veeleer dan een diploma in de onzekere toekomst.

Het hol van de leeuw

Gesprekken met mensen in armoede leren dat schoolomgevingen hen vaak negatief bejegenen. Ze voelen pijnlijk aan dat leerkrachten weinig affiniteit hebben met armoede of op hen neerkijken. Wegblijven is dan een strategie om aan de vernederingen te ontkomen. De school, badend in een middenklasse-cultuur interpreteert die afwezigheid (ook bij oudercontacten) als een ‘gebrek aan interesse’ of luiheid. Hoe eigenaardig ook, kinderen thuis houden of wegblijven van oudercontacten is soms een beschermende reflex. De school is ‘het hol van de leeuw’, een bedreiging. Uiteraard is dit geen oplossing, maar de blik op de school als middenklasse-instituut is essentieel om tot verandering te komen. Wie dit niet wil zien, houdt moeilijke schoolcarrières en het niet inburgeren van groepen in stand.

Kwetsbare gezinnen verdienen bijzondere inspanningen. Good practices in Gent en Kortrijk tonen hoe kwetsbare kinderen hun school als positief ervaren. Met de hulp van vertrouwensfiguren, ‘brugfiguren’ maken zij de brug tussen onderwijs en armoede. Brugfiguren ontmaskeren de structuren die het deze kinderen en hun ouders moeilijk maken, brugfiguren maken leerkrachten attent voor armoede. Brugfiguren vangen signalen op, ze overleggen, grijpen in… Kortom, sociaal werk leidt tot burgerschap en voorkomt misschien de armoede in de volgende generatie.

Nog belangrijker dan deze ‘bijzondere inspanningen’ blijft het overeind houden van een sterke sociale zekerheid, die armoede in grote mate kan voorkomen. Een onvoorwaardelijke kinderbijslag voor élk kind maakt daar deel van uit.

Dit soort inspanningen, mevrouw Rutten, zullen werkelijk lonen.

Vele bezorgde lectoren van hogeschool VIVES- Studiegebied Sociaal Agogisch Werk