Braziliaans presidente Dilma Rousseff verlaat een persconferentie kort na de aankondiging van de tegen haar ingezette afzettingsprocedure (Lula Marques/Agência PT)
Samenleving, Politiek -

Corruptieschandaal verlamt regering Brazilië

Het corruptieschandaal in het Braziliaanse overheidsbedrijf Petrobras blijft de regering verlammen. Een door de parlementsvoorzitter ingezette afzettingsprocedure tegen presidente Dilma Rousseff dreigt een lange, uitputtende strijd te worden. Volgens waarnemers ter plaatse maakt de president echter meer kans om die te overleven dan de parlementsvoorzitter zelf.

zondag 6 december 2015 22:44
Spread the love

Voorzitter van de Braziliaanse Kamer van Afgevaardigden Eduardo Cunha startte op 2 december 2015 een afzettingsprocedure tegen de president. Aanleiding is de klacht van drie juristen, onder wie Helio Bicudo, medestichter van de regerende Arbeiderspartij (PT) waar de president lid van is, en Miguel Reale Junior, voormalig minister van justitie.

Cunha kondigde zijn beslissing aan kort nadat bekend werd dat de PT voor zijn afzetting zou stemmen in de Ethische Raad van de Kamer, die onderzoek doet naar zijn Zwitserse bankrekeningen. Daar staat geld op dat zou voortkomen uit het enorme corruptieschandaal in het staatsoliebedrijf Petrobras, waar ondertussen reeds meer dan 170 politici en zakenmensen bij betrokken zijn.

Dit bevestigt wat de media al hadden gemeld maar wat nog niet publiekelijk was toegegeven door de hoofdrolspelers: er bestond een stilzwijgend akkoord tussen de entourage van president Rousseff en parlementsvoorzitter Cunha. Die hield tot nu de eventuele afzetting van zowel Rousseff als het parlementslid tegen.

Oppositie binnen de meerderheid tegen de president

Cunha behoort tot de centrumpartij PMDB, de coalitiepartner van de PT in de regering van president Rousseff, maar sinds juli 2015 voert hij binnen de regeringscoalitie zwaar oppositie tegen de president. De PT heeft 3 vertegenwoordigers in de 21 leden tellende Ethische Raad van de Kamer. De PT-stemmen in die raad worden als beslissend gezien in het dossier-Cunha. Als voorzitter van de Kamer heeft hij echter de bevoegdheid om al dan niet in te gaan op verzoeken tot afzetting van regeringsleden. De 3 PT’ers in de raad kozen ervoor om de lijn te volgen van de partijtop en van de publieke opinie, die zich eveneens tegen Cunha kant.

“Het spel is gewijzigd nu, we spelen op een ander bord, er schijnt nu iets meer licht op, na maanden van onzekerheid”, zegt Fernando Lattman-Weltman, hoogleraar politiek aan de Staatsuniversiteit van Rio de Janeiro. “Een afzettingsprocedure leidt tot radicalisering, niet alleen in het Congres maar in de hele samenleving. Mijn hoop is dat het spel nu duidelijker wordt nu alle kaarten op tafel liggen.”

“Het is afgelopen voor Cunha”, zegt Lattman-Weltman. Hij heeft zijn laatste kaart op tafel gelegd, hij heeft zijn chantagewapen overhandigd.” Daarmee bedoelt de politicoloog dat de Kamervoorzitter er niet langer mee kan dreigen om de afzettingsprocedure tegen de president in gang te zetten.

Wél rekeningen in Zwitserland

Cunha is al omstreden sinds zijn benoeming tot parlementsvoorzitter in februari 2015. Hij wordt ervan beschuldigd de parlementaire regels te hebben geschonden. In maart 2015 verklaarde hij nog aan de speciale parlementaire commissie die het Petrobrasschandaal onderzoekt, dat hij geen rekeningen in het buitenland had. Het Zwitserse gerecht sprak dat enkele maanden later tegen en stuurde documenten over Cunha’s rekeningen naar het Braziliaanse gerecht.

Vier beklaagden in de zaak-Petrobras die met het gerecht besloten mee te werken in ruil voor strafvermindering, hebben verklaard dat Cunha wel degelijk steekpenningen heeft ontvangen van bedrijven die miljoenencontracten hebben binnengehaald bij het staatsoliebedrijf Petrobras. Daardoor wordt het voor Cunha moeilijk zijn parlementair mandaat te behouden. Als de Ethische Raad en vervolgens de hele Kamer van oordeel zijn dat hij de parlementaire regels heeft geschonden, dan verliest hij zijn zetel.

Zijn val zou echter wel eens verschillende maanden kunnen duren. Hij kan zelfs, samen met nog tientallen andere parlementairen, in de cel belanden maar daarover kan alleen het Federale Hooggerechtshof beslissen.

Rousseff overleeft dit wel maar niet zonder kleerscheuren

Hoe de afzettingsprocedure tegen de president afloopt, is minder zeker, zegt Lattman-Weltman. Het meest waarschijnlijke is dat de president “het zal overleven, na een harde strijd met de oppositie, en afhankelijk van hoe de samenleving reageert.”

Om een president af te zetten is tweemaal een tweederdemeerderheid nodig in het parlement: eerst in de Kamer om de procedure goed te keuren, vervolgens in de Senaat om de president effectief af te zetten. Dat wordt een lange procedure, die begint in een commissie met vertegenwoordigers van alle partijen, en daarin zijn de machtsverhoudingen dezelfde als in de Kamer.

Niet illegaal

President Rousseff wordt ervan beschuldigd wetten te hebben ondertekend die de openbare uitgaven deden toenemen, zonder daarvoor de toestemming van het parlement te hebben. De president ontkent dat niet maar stelt dat dit wettelijk toegelaten is.

Voormalig president Fernando Collor de Mello werd in 1992 afgezet door de Senaat. Hij verloor zijn politieke rechten voor acht jaar, hoewel het Hooggerechtshof onvoldoende bewijzen vond om hem voor corruptie te veroordelen.

Gevolgen voor de economie

Deze nieuwe politieke wending zal zware gevolgen hebben voor de economie. Die is al sinds 2014 in recessie, veel waarnemers spreken zelfs al van een depressie. In het derde kwartaal van 2015 daalde het bruto binnenlands product met 4,5 procent in vergelijking met dezelfde periode vorig jaar. De economen verwachten pas in 2017 een matig herstel. Met een werkloosheidsgraad van 7,9 procent in oktober 2015 (tegenover 4,7 procent in dezelfde maand vorig jaar) en een inflatie van 10 procent op jaarbasis zit Brazilië in een van zijn zwaarste crisissen ooit.

De politieke chaos doet daar nog een schep bovenop, aangezien er geen maatregelen komen die de onzekerheid kunnen verminderen en de investeringen, consumptie en kredieten kunnen aanzwengelen. Op de koop dreigt in december 2015 de totale verlamming voor de regering omdat ze het voorziene begrotingsoverschot niet heeft gehaald. Op 2 december liet de regering een wet goedkeuren waardoor ze het begrotingsjaar kan afsluiten met een tekort van omgerekend 28 miljard euro.

Nieuwe besparingen

De spanning is op dat punt iets minder geworden maar de regering zal nu in alle mogelijke uitgaven moeten snijden, zelfs in die voor water en energie in openbare gebouwen en in de reizen van de president. Toch is de regering er de laatste weken in geslaagd verscheidene economische maatregelen te laten goedkeuren. Dat wordt als een overwinning gezien want in 2015 heeft ze al heel wat nederlagen moeten incasseren, vooral in de Kamer, waar de positie van de president steeds meer onder druk kwam.

“Het leiderschap van Cunha stelt niets meer voor”, zegt Antonio Augusto de Queiroz, directeur Documentatie van het DIAP, de organisatie voor parlementair advies van de Braziliaanse vakbonden. Cunha “heeft niet langer de macht en de legitimiteit om zich van de steun van zijn bondgenoten te verzekeren in kwesties die niets met het behoud van zijn mandaat hebben te maken.”

Meer transparantie

Door de politieke chaos en de problemen van de regering geven de parlementsleden gehoor “aan de druk van de samenleving en de economische spelers. Ze snappen dat de politieke crisis het land niet mag verlammen.” Het Petrobrasschandaal leidt tot veel onrust bij de politici, vooral na de aanhouding op 25 november 2015 van Delcidio do Amaral, de PT-fractieleider in de Senaat.

Recente wetten, zoals die op de strijd tegen de georganiseerde misdaad en witwaspraktijken, hebben “een nooit geziene macht” toegekend aan controleorganen zoals gerecht, federale politie en rekenhoven, zegt Queiroz. “Daardoor is de cultuur van geheimdoenerij verminderd en is de transparantie toegenomen.” Een goede zaak voor de politiek, vindt hij.

Bron: Blackmail Politics Is the Name of the Game in Brazil

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!