Een president als verdachte

Op 24 november zond de NTR een aangrijpende reportage uit over Suriname naar aanleiding van veertig jaar onafhankelijkheid. In ‘Suriname revisited’ wordt de juriste Lilian Gonçalves gevolgd die in 1982 het land verliet nadat haar man, de advocaat Kenneth Gonçalves, en veertien andere vooraanstaande Surinamers vermoord werden in Fort Zeelandia door militairen, die door een coup in 1980 aan de macht waren gekomen. Deze moorden vonden plaats in de nacht van 8 op 9 december. De decembermoorden waren niet alleen een traumatische gebeurtenis voor Lilian Gonçalves, maar voor heel Suriname. Drieëndertig jaar later lopen de daders ervan nog ongestraft rond. De hoofdverdachte Desi Bouterse, nu zeventig, die toen het bevel voerde, is al voor de tweede keer president kunnen worden. Vanuit Nederland ging Lilian Gonçalves met andere nabestaanden de strijd aan voor gerechtigheid, wat vanaf 2007 geleid heeft tot een rechtszaak tegen Bouterse en 24 anderen.

Amnestie

Na zijn eerste verkiezing in 2010 tot president voelde Bouterse zich geruggensteund door een flink deel van de bevolking. En toen in 2012 een ex-medestander getuigde dat Bouterse zelf aan de moordpartij had deelgenomen, dienden enkele NDP-leden in zeven haasten een wetsvoorstel in om een oude amnestiewet aan te passen. Vanaf toen kon Bouterse opnieuw gerust slapen, want door deze nieuwe situatie besloten de militaire aanklager en de krijgsraad de hete aardappel door te schuiven naar het Constitutioneel Hof. Het was aan die instantie om te oordelen of de amnestie wel door de beugel kon, maar… in Suriname bestaat dit Hof nog niet. Het is in oprichting en de regering-Bouterse heeft hier om begrijpelijke redenen geen haast mee. Bouterse en zijn entourage hebben de politieke macht in handen en gebruiken die ook om de daadkracht van de president die toch zo begaan is met zijn land in de verf te zetten.

Toen ik in 2013 voor het laatst in het land was, verscheen er dagelijks vóór het halfacht journaal van de staatszender een videoboodschap op het scherm met mooie beelden van een werkzaam Suriname met op de achtergrond de zalvende stem van Bouterse die zei: “Ik vraag u om van uw land te houden, ik vraag u niet om van mij te houden, ik houd wel van u, ik vraag u ook niet of u wilt doen wat ik zeg, ik vraag u om te doen wat goed is voor onze natie, ik vraag u niet of u in mij wilt geloven, ik vraag u alleen of u wilt geloven in het potentieel van het land.”

De journalisten Ivo Evers en Pieter Van schrijven in hun boek ‘Bouterse aan de macht’ dat in 2012 verscheen: ‘‘De president herschrijft momenteel zijn eigen geschiedenis, hij zet de gebeurtenissen op Fort Zeelandia naar zijn hand, hij censureert schoolboeken die hem onwelgevallig zijn en richt musea in die zijn versie van het verhaal vertellen. Daarin zijn de Decembermoorden een pijnlijke, doch noodzakelijke voetnoot en is de staatsgreep een waarachtige revolutie. Maar die zelfgeschreven historie is slechts tijdelijk en ruim interpreteerbaar. Net als er zijn die hem verafgoden, zullen veel Surinamers hem herinneren als de persoon die een staatsgreep pleegde, verantwoordelijk was voor de moord op vijftien tegenstanders en vervolgens als democratisch gekozen president niet in staat was het land bijeen te brengen, maar zichzelf wel vrijwaarde van een gerechtelijk vonnis.’ (p. 421)

In dat klimaat arriveert Lilian Gonçalves in Suriname. De oude vrouw die ze nu is, constateert met verbazing dat de decembermoorden voor vele, zeker jonge Surinamers, iets uit het verleden is dat men nog amper kent. Bovendien is Bouterse op een democratische manier verkozen. Dat schrijft ook journalist Stieven Ramdhani in ‘de Volkskrant’ van 1 december: ‘Hun populaire president, leider van de grootste partij van het land en tweemaal democratisch gekozen, die in het gevang dreigt te belanden. Veel jonge Surinamers, zo bleek weer bij de verkiezingen in mei, vinden de Decembermoorden vooral iets uit het verleden. Een zaak die de ontwikkeling van het land onnodig dwarsboomt, zo valt vaak te horen.’

Justitie weer aan zet

Op het einde van de uitzending en na veel gesprekken met jonge Surinamers benadrukt Lilian Gonçalves dat zij erkent dat Bouterse democratisch verkozen is, maar dat het haar toch niet zal beletten haar zoektocht naar gerechtigheid verder te zetten. Waarschijnlijk dacht ze toen aan een wetsartikel uit de Surinaamse wetgeving dat zij en andere nabestaanden op 25 juli 2015 hadden ingeroepen om het proces over de decembermoorden terug op gang te brengen. Volgens dat bepaald wetsartikel hebben ‘belanghebbenden’ het recht om bij het Hof van Justitie te klagen wanneer een strafbaar feit niet vervolgd wordt of de vervolging wordt stopgezet. Het Hof van Justitie kan het Openbaar Ministerie bevelen de vervolging in te stellen of te hervatten en dat heeft het op 27 november 2015 ook gedaan.

Die beslissing van het Hof komt Bouterse zeer slecht uit, zeker op een ogenblik dat een wankele sociaal-economische toestand zijn populariteit dreigt aan te tasten. De gewone Surinaamse burger heeft het zwaar. De Surinaamse dollar, de SRD, verloor zeer recent opeens twintig procent van zijn waarde. Die waardedaling kwam boven op de prijsstijgingen van benzine en diesel, elektriciteit en water. Na de vijf vette jaren van de regering-Bouterse 1 moet nu de buikriem aangehaald worden. En dan heeft Bouterse ook nog heel wat zorgen met de eigen familie: zijn zoon Dino zit een lange gevangenisstraf uit in de Verenigde Staten en zijn pleegzoon Romano zit wegens betrokkenheid bij een roofoverval in Paramaribo in de cel.

Bouterse en Baboeram

Uitgerekend op het ogenblik dat het Hof zijn uitspraak deed, dook er een nieuwe en onverwachte speler op die een hoofdrol ging opeisen. Dew Baboeram, broer van de vermoorde John Baboeram, is zeker geen Bouta-fan. Onder het pseudoniem Sandew Hira schreef hij vanuit een linkse invalshoek kritische boeken en artikels over de Surinaamse geschiedenis, het vakbondswezen en over Bouterse en de militaire periode. Bouterse toonde zich bereid om te antwoorden op de kritische vragen van Dew Baboeram over de decembermoorden. In dat gesprek, dat heel veel media-aandacht kreeg, benadrukte Bouterse nogmaals dat hij niemand had vermoord. Aan Starnieuws verklaarde Dew Baboeram achteraf: “Het was een hard gesprek waarin hij volhield dat hij niemand heeft vermoord en waarin ik zijn verhaal onderwierp aan een kritische analyse. We werden het niet eens met elkaar. Ik had mijn twijfels.’

Op 8 december zal Baboeram de transcriptie en CD-rom over het interview met Bouterse aan de voorzitter van De Nationale Assemblee overhandigen. Ook de STVS, het belangrijkste televisiekanaal in Suriname, zal het gesprek in een serie afleveringen uitzenden.

Welke rol speelt de ‘kritische’ Baboeram in heel dat verhaal? Hoopt Bouterse op die manier alsnog van vervolging ontslagen te worden of is het in de eerste plaats een slimme zet om zijn achterban te mobiliseren en zal de rechterlijke macht dan nog in alle onafhankelijkheid haar rol kunnen blijven spelen? De spanning stijgt. Wordt zeker vervolgd.