Dromen

Al in de jaren 1990 sprak priester en Molenbekenaar Daniel Allie?t over de drie W’s: wonen, weten en werken. Liefst in deze volgorde. ‘Als je zorgt voor een goede huisvesting, dan zal dit een positieve invloed hebben op studiekansen en onderwijsresultaten, en vervolgens ook op de toetreding tot de arbeidsmarkt.’

De productie van betaalbare en degelijke woningen moet drastisch naar omhoog. De overheid moet ook het onmogelijke doen om de prijzen op de huisvestingsmarkt in te tomen. Oud-Molenbeek kan als een van de dichtstbevolkte wijken in Europa worden ontlast als de nieuwbouw ruimtelijk wordt gespreid. Delen van de kanaalzone of het Westelijk Ringspoor komen hiervoor in aanmerking. Een overspanning van het ringspoor kan zorgen voor een verbindings- en een verblijfsruimte.

Initieer woonmodellen met andere uitwisselingsmechanismes tussen de bewoners: kangoeroewonen dat inspeelt op de vergrijzing en kinderopvang of meer gemengde concepten van sociale woningen.

Integreer in dat bouwproces nieuwe scholen die het dwingende capaciteitsprobleem oplossen en voorzie ze van architecturale kwaliteit zodat je optillende leeromgevingen krijgt. Waarom geen bedrijfsruimtes cree?ren in nieuwe beroeps- en technische scholen? Het schooltraject kan met alternerend leren en werken hierop worden afgestemd. Combineer dit met school-werkervaringen in de Vlaamse Rand. Haal schotten neer tussen Franstalig en Nederlandstalig onderwijs en ga een samenwerking aan. Alles ten dienste van minstens een goede tweetaligheid. Voorzie en passant opleidingen die leraars en ook journalisten degelijker onderrichten over Brusselse realiteiten. Integratie is een tweerichtingsverhaal.

Activeringsprogramma’s en de promotie van de tewerkstelling in de Vlaamse Rand zullen de werkloosheid niet integraal wegnemen. De stad heeft een nieuwe, niet-delokaliseerbare industrie?le economie nodig die zorgt voor jobs waarin mensen kunnen doorgroeien. Een grotere economische diversiteit zou er meteen voor zorgen dat de uitgesproken Brusselse hooggeschoolde diensteneconomie meer crisisbestendig is. Over deze creatieve maakindustrie circuleren bijzonder knappe ideee?n. Ze impliceert de ondersteuning van durfondernemerschap.

Al wat met stedelijke logistiek en distributie te maken heeft, komt in aanmerking voor werkcreatie. Bedenk voor het goederentransport nieuwe overslagsystemen van vrachtwagens op cargofietsen en elektrische wagens. Voertuigen die bovendien in Brussel zelf kunnen worden gemaakt. Verkort de wereldwijde productieketens en maak bijvoorbeeld dat modehuizen in lokale ateliers verbeteringen kunnen aanbrengen op hun collecties.

Voedselproductie en catering zijn een ander domein. Promoot eigen kweek en link dit aan een keten van distributie, detailhandel en horeca. Prijs dit duurzaam voedsel aan in scholen en bedrijfskantines en verzin een net van ecologische ‘stadsrestaurants’.

Je kunt in een breed onderbouwde stedelijke kringloopeconomie aan de slag met afval en het hergebruik van producten. Stimuleer bedrijven die zich toeleggen op de recuperatie van grondstoffen uit consumptiegoederen. Andere bedrijven kunnen daarmee dan verder. Maak designmeubelen van afgedankte boilers en koelkasten. Beeld je creatieve meubelmakerijen in die ostentatief a? la fac?on d’un souk in Oud-Molenbeek hun waar op het trottoir uitstallen en voorbijlopende kinderen inspireren tot een beroepsopleiding. Of cree?er binnen de renovatiesector een gigantisch net van stedelijke hersteldiensten die van Brussel een echte woonstad maken.

Naast huisvesting, onderwijs en tewerkstelling behoort ook de aanhoudende immigratie tot de kernuitdagingen van Oud-Molenbeek. Zorg voor een ruimere en desnoods strikte opvang van nieuwe instromers. De vzw Brussel Onthaal Nieuwkomers is in de wijk actief met knap inburgeringswerk. Bouw dit soort van werkingen uit zodat de capaciteit overeenstemt met de instroom. Denk na over hoe je de opvang inhoudelijk nog kan versterken. Valt er iets te leren uit het Canadese model? Drie jaar verplichte trajecten volgen met op het einde van de rit de verwerving van een volwaardig (politiek) burgerschap.

Maar er is meer dan de opvangcapaciteit. Ook de omvang van de instroom is cruciaal. Het op elkaar afstemmen van migratie en integratie is een uitermate complexe mondiale en menselijk delicate oefening. Begin met de bron van veel migraties: ontbossing, wapenhandel, klimaatopwarming of de rijk-armkloof.

Wat voor een gedroomd Oud-Molenbeek hebben we dan al tot hiertoe? Er zijn jobperspectieven gecree?erd op maat van iedereen. Ze zorgen tegelijk voor arbeidsfierheid, al was het maar omdat ze mits de nodige citymarketing kunnen kaderen in een project voor een duurzame en ecologische stad. Oud-Molenbekenaars hebben meer kwaliteitsvolle scholen binnen handbereik en door de spreiding van de huisvesting is de bevolkingsdensiteit afgenomen.

Vanaf nu kun je stilaan beginnen hopen dat de sociale stijgers minder snel de wijk verlaten. Ze zorgen voor een niet-artificieel doorgevoerde en gezonde sociaaleconomische mix. Het fiscale draagvlak van de gemeente wordt versterkt en de vermenging zal ook afstralen op de schoolbanken.

Verban dan verder wat mensen verhindert om te blijven. Maak komaf met het vuil. Hoe complex de analyse op het terrein tijdens mijn reis ook bleek … steden als Amsterdam of Kopenhagen beheersen dit probleem wel: intenser en ostentatiever kuisen. Zorg voor meer uitrusting die het storten kanaliseert. Bouw plekken waar mensen hun zetels en kasten kunnen afzetten en maak van die plekken een schakel binnen de stedelijke kringloopeconomie. De hersteldiensten kunnen zich bezighouden met de schade die in de publieke ruimte wordt aangericht. Ook dit draagt bij tot de bestrijding van de vuilervaring. En hoe zou de wijk eruitzien met een aangenaam trottoirplaveisel en een heldere straatverlichting?

De kwaliteit van de ruimtebeleving zal er ook op vooruitgaan door de zone van zachte mobiliteit te laten evolueren van de stip die ze nu is tot een veel grotere vlek met de Gentsesteenweg als ruggengraat. Teken een circulatieplan uit dat autoluwte en verkeershie?rarchie inbouwt. Waarom in die zone ook niet een verouderd bouwblok op een verantwoorde manier slopen in ruil voor extra publieke ruimte met zitmogelijkheden, groen, terrassen en handel? Laat deze zone vervolgens aansluiten op de buitengrenzen.

Trek over het kanaal een lange wandelpromenade met een draagstructuur in doorkijkmaterialen. Er zijn ontwerpers die hierover nadenken. Meteen krijg je een nieuwe stadsoppervlakte bovenop een vaargeul. Het zou zorgen voor een geweldige emotionele beleving van water en boten die onder de voeten doorvaren. Ontwikkel deze promenade tot een nieuwe centrale ontmoetingsplek. Bouw er voor een gegoed publiek een Marokkaans theehuis 3.0 naast een mooi bierterras, maar bedenk ook een waaier aan activiteiten en uitrustingen die andere sociaaleconomische groepen kan bekoren. Denk aan nieuwe sporten. Ik zeg maar wat: kanaalpaintball, kanaaljumping, kanaaltennis. Iets dat zorgt voor prettig gestoord lawaai en laagdrempelig vermaak aan beide oevers. Zo wordt het kanaal opnieuw een centrum voor de aanpalende wijken, eerder dan een breuklijn tussen twee werelden.

Welke to do’s blijven er dan eventueel nog over als huisvesting, onderwijs, werkgelegenheid, luchtkwaliteit en ruimtebeleving structureel in de lift zitten? Ee?n Brusselse burgemeester die in gezag en uitstraling kan wedijveren met de burgemeesters van de andere grote Europese steden. Combineer dit met een actief participatiebeleid op wijkniveau. Oud-Molenbeek kan onder meer het Bonneviepark, het Espoirproject en de Jeugdraad Molenbeek naar voren schuiven, maar valoriseer bewonersinspraak grootschaliger. Kom tot een eerlijke fiscale herziening die de arme centrumgemeenten ondersteunt in hun taak om ook voorzieningen voor derden uit te bouwen. Zet de etnische gemeenschappen aan om met kleinhandel en ondernemerschap mee te werken aan de nieuwe uitstraling. Het zal hun positie verstevigen. Moedig ze aan om ook chique Marokkaanse producten te verkopen en laat ze het verhaal van schuilmoskeee?n vertellen. Valoriseer in de Ribaucourtstraat een van de oudste moskeee?n tot erfgoed. Voed de verbeelding van de wijk en doe iets met infrastructuur die Oud-Molenbeek vertelt als smeltkroes en historische plek van ambachtelijke bedrijvigheid. Wat kun je doen met een origineel, interactief museum van de migratie?

Dromen tonen ook een realiteit, maar zonder de beperkingen. Allicht wordt het nog jaren roeien met veel deelprojectjes. Laat dan creativiteit en een coherente langetermijnvisie de maatstaf zijn.

Oud-Molenbeek is immers geen vrijblijvend gegeven. Kijken naar de wijk is kijken naar de eigen toekomst. Of die nu in Brussel, Vlaanderen of Wallonie? ligt. Hoeveel kansen geven we als brede samenleving aan armoede, onderwijs, degelijke huisvesting en volwaardige tewerkstelling? Hoeveel ruimte zit er in onze hoofden voor samenleven in verschil?

Dromen is het laatste hoofdstuk uit het boek ‘In Molenbeek’, uitgegeven bij epo in 2015.