Milieuramp na dambreuk bij ijzermijn in Brazilië

Een dubbele dambreuk dompelt de deelstaat Minas Gerais in Brazilië onder in wat mogelijk de grootste industriële milieuramp wordt die deze deelstaat ooit heeft getroffen. De catastrofe gebeurde op donderdag 5 november bij de Germano-ijzermijn van de firma Samarco. Maar het slib met afval van de mijn zou tot 10 november kunnen blijven stromen. Twee doden zijn geïdentificeerd, zo’n 30 mensen blijven vermist. Samarco zwijgt in zijn crisiscommunicatie over slachtoffers en beweert dat het slib niet toxisch is.

maandag 9 november 2015 10:02
Spread the love

De twee dammen begaven het op 5 november rond 15 uur lokale tijd. Ze waren in cascade gebouwd, de ene boven de andere, om slib met afval van de ijzermijn te stockeren. Door de dubbele dambreuk ontstond volgens lokale bronnen ‘een tsunami van slijk’. De modderstroom spoelde twee kilometer verderop het dorp Bento Rodrigues weg, waar circa 600 mensen woonden. Ook het gehucht Paracatu de Baixo is van de kaart geveegd. In Bento Rodrigues tilde de modder auto’s op tot boven op de huizen. Het slib zocht dan een weg naar het Zuiden, in de richting van de Gualaxo-rivier en de mijnstad Mariana. De autoriteiten verwachten dat het slib nog tot dinsdag 10 november kan blijven stromen en dan de naburige deelstaat Espirito Santo aan de Atlantische Oceaan zal bereiken.

Germano is één van de drie openluchtmijnen van Samarco waar ijzererts wordt opgegraven. Germano zou in 2037 uitgeput zijn. Vorig jaar produceerde Samarco in de drie putten ruim 13 miljoen ton ijzererts. In Germano wordt het erts ter plaatse bewerkt tot concentraat (een tussengrondstof met 30% ijzer), dat vervolgens door pijpleidingen over een afstand van 400 kilometer naar een ijzerfabriek van Samarco in Ubu, Espirito Santo wordt getransporteerd. Tussen Germano en Ubu functioneren intussen drie van zulke smurriepijpen. Ze maken het transport van het ijzerconcentraat stukken goedkoper dan per trein. Samarco is gedeelde eigendom van twee van de grootste ijzerproducenten ter wereld : de multinationals Vale (Brazilië) en BHP Billiton (Brits-Australisch) hebben elk 50% van Samarco in handen.

Meteen na de ramp zette Samarco zijn website in pauze en verwees voor meer nieuws naar zijn Facebook-account. Daar primeren twee boodschappen. Samarco geeft vooreerst cijfers van mensen waarvoor de groep in de streek van Mariana voor onderdak heeft gezorgd (zondag waren dat er 588), en verzekert de publieke opinie dat het slib van de modderstroom niet giftig is. Over mogelijke slachtoffers tot nu toe geen woord.

Maar de dubbele damkbreuk maakte zeker twee dodelijke slachtoffers, en naar 28 vermisten wordt met man en macht gezocht. Daaronder zijn er dertien mensen die op de plaats van de ramp aan het werk waren. Volgens Fernando Pimentel, de goeverneur van Minas Gerais, is de kans klein dat ze levend worden teruggevonden.

Milieuspecialisten en activisten van hun kant twijfelen aan Samarco’s bewering dat de modderstroom niet toxisch zou zijn. Voor het maken van ijzerconcentraten wordt zwavelzuur gebruikt en uit het ‘afvalwater’ kunnen daarna onder meer arsenicum en selenium vrijkomen. Hoogstwaarschijnlijk waren er daarvan resten in de afvalbekkens en het slib van de Germano-mijn te vinden. Volgens Júlio César Wasserman van de Fluminense-universiteit zal het gebied dat door de modderstroom is overspoeld jarenlang gemonitord moeten worden. Marcio Almeida van de UFRJ-universiteit waarschuwt dat gif uit het slib in het grond- en drinkwater zal terechtkomen. In het landelijk gebied rond Mariana heeft al één gemeente het oppompen van water uit de Rio Doce opgeschort. Het zou kunnen dat de watervoorziening van een half miljoen mensen in het gedrang komt.

De Samarco-mijn van Germano ligt pal in de zogenaamde Quadrilatero Ferrifero, de Ijzeren Rechthoek: één van de grootste ijzerertsbekkens ter wereld. De historische steden Mariana en Ouro Preto zijn het hart van dit gebied. Alles staat er ten dienste van de mijnindustrie. Dat maakt dat er nu in Minas Gerais zo’n 730 dammen met afvalbekkens zijn. Dat schrijft de krant O Globo.

Actiegroepen wijzen al jaren op de risico’s van deze infrastructuur. Er bestaat in Brazilië een landelijke beweging van mensen die de impact van de dammen ondervinden (de Movimento dos Atingidos por Barragens, MAB). Deze beweging stelt nu de gebrekkige controle van de industriële dammen aan de kaak. Bij Samarco gebeurt die niet door een publieke instantie maar door een privé-firma die door Samarco wordt ingehuurd.

Een andere landelijke actiegroep, de beweging voor de soevereiniteit van het volk ten aanzien van de mijnbouw (de Movimento Nacional pela Soberania Popular Frente à Mineração, MAM) sluit zich daarbij aan. Volgens Marcio Zonta van de MAM is deze ramp geen ongeval en draagt Samarco de volledige verantwoordelijkheid.

Volgens Samarco zou de dubbele dambreuk te wijten kunnen zijn aan een aardschok. Vrijdag al werd inderdaad bekend dat er vier relatief lichte aardschokken waren gemeten (van 2.2 tot 2.6 op de schaal van Richter) in de omgeving van de Germano-mijn. Maar ook deze versie wordt intussen aangevochten. De alternatieve nieuwswebsite Brasil de Fato diepte documenten op over de bouw en de capaciteit van Samarco’s dammen. Volgens deze site waren de afvalbekkens van Germano in 2013 al nagenoeg vol – jaren vroeger dan bij de bouwaanvraag was voorspeld – en vroeg Samarco om aanpassingswerken te mogen uitvoeren.

Minas Gerais, de bakermat van Brazilië’s industriële mijnbouw, heeft volgens lokale bronnen nooit eerder een industriële milieuramp van deze omvang meegemaakt. De vergelijking met de catastrofe met de Deepwater Horizon wordt er nog niet gemaakt. Aan dat boorplatform, uitgebaat door de Britse petroleumproducent BP in de Golf van Mexico, sloeg in 2010 een petroleumbron lek. Dat veroorzaakte een nooit geziene milieuramp in zee en aan de kusten van de Verenigde Staten. BP draait daar op voor de kosten (ruim 18 miljard dollar). Volgens goeverneur Pimentel van Minas Gerais staat de mijnfirma Samarco daar hetzelfde te wachten.

take down
the paywall
steun ons nu!