Je hoort er nauwelijks iets over, maar met 5,7 miljoen interne vluchtelingen is Colombia al tientallen jaren het land met de meeste vluchtelingen ter wereld (scrippsiij.blogspot.com)
Analyse -

Heeft Europa een ‘vluchtelingencrisis’?

Asielzoekers hebben het nergens gemakkelijk, maar rijkere landen hebben hen altijd gemener, repressiever en restrictiever behandeld. Dat is de stelling van econome Jayati Ghosh, columniste bij Frontline. Zij analyseert de manier waarop Europa haar vluchtelingenprobleem aanpakt in vergelijking met de veel grotere en reeds veel langer bestaande vluchtelingencrisis in de Derde Wereld.

woensdag 28 oktober 2015 12:32
Spread the love

Als je de mainstream media in het Noorden leest, bekijkt of beluistert krijg je het idee dat de huidige instroom van vluchtelingen in Europa niet alleen een zeer belangrijke zorg is, maar dat het zelfs de grootste crisis is voor dat continent. Je zou dan ook kunnen denken dat de instroom van wanhopige vluchtelingen, die aan vreselijke toestanden willen ontsnappen, in hoofdzaak toegespitst is op deze regio en dat hun aantallen zo enorm zijn dat de betrokken maatschappijen niet in staat zijn om hen op te vangen.

Tv-schermen tonen beelden van mensen die in steden en dorpen toestromen, die grensovergangen of havens overspoelen (als ze dat geluk hebben gehad) evenals transportcentra in bepaalde Europese landen. Internationale en nationale kranten brengen enkele verhalen van medeleven, naast veel meer voorbeelden van xenofobe reacties van lokale bevolkingen. Regeringsleiders (vooral dan in oostelijk en centraal Europa) komen in beeld terwijl ze verklaren dat hun land onmogelijk zoveel volk kan opnemen, dat trouwens in grote getale niet eens uit ‘echte’ vluchtelingen bestaat maar gewoon uit economische migranten. Grenzen worden versterkt en agressief bewaakt. Muren en prikkeldraad worden geplaatst. Wanhopige groepen worden zelfs beschoten, in een poging om de verdere instroom tegen te gaan.

En toch is dit tragisch gebeuren dat zoveel wereldwijde aandacht krijgt slechts een kleine druppel in de enorme stroom van mensen die wereldwijd op de vlucht zijn voor oorlogen en conflicten. Volgens de hoge vertegenwoordiger van de VN voor vluchtelingen (UNHCR) werden in 2014 alleen al ongeveer 14 miljoen mensen onder dwang uit hun woonplaats verdreven ten gevolge van burgeroorlogen en andere vormen van geweld. De meesten van hen zijn op de vlucht in eigen land – 11 miljoen vluchtelingen zijn ‘interne vluchtelingen’ die alles verloren hebben en door die interne conflicten dikwijls zeer onzekere burgerrechten genieten.

De drie miljoen overige mensen die over hun landsgrenzen zijn gevlucht in 2014 mogen toegevoegd worden aan een wereldwijd totaal dat op 60 miljoen mensen wordt geschat, waarvan 19,5 miljoen mensen die over hun grenzen zijn gevlucht en 1,95 miljoen mensen die in 2014 asiel hebben aangevraagd in een ander land. Het is duidelijk dat die cijfers in 2015 verder omhoog zijn gegaan en dat de conflicten in de betrokken landen nog heviger zijn geworden. Het overgrote deel van die mensen op de vlucht – 86 procent om precies te zijn – wordt opgevangen in ontwikkelingslanden. De Minst Ontwikkelde Landen, die de laagste gemiddelde inkomens per hoofd van de bevolking in de wereld hebben en zelfs voor hun eigen bevolking slechts zeer gebrekkige infrastructuur ter beschikking hebben, waren in 2014 gastland voor één kwart van alle vluchtelingen in de wereld.

Vorig jaar werd Turkije het land met het grootst aantal vluchtelingen met 1,59 miljoen vluchtelingen. Het land werd gevolgd door Pakistan (1,51 miljoen), Libanon (1,15 miljoen), Iran (982.000), Ethiopië (659.500) en Jordanië (654.100). In verhouding tot de totale eigen bevolking werd Jordanië het hardst getroffen, met één vluchteling per drie lokale inwoners, gevolgd door Libanon met één vluchteling per vier inwoners. Een aantal van de armste landen ter wereld zoals Tsjaad en Zuid-Soedan biedt een schuilplaats aan enorme aantallen vluchtelingen, die daar een belangrijk deel van de totale bevolking uitmaken.

Zet deze cijfers in de context van de veel kleinere aantallen mensen die pogen Europa te bereiken, terwijl en geen vergelijking te maken valt wat betreft de lasten van de gastlanden daar. Dat is in het bijzonder het geval in alle landen van Europa, ook in die landen die zichzelf zien als armer en economisch zwakker. Die landen zijn veel beter af wat betreft gemiddeld inkomen per hoofd van de bevolking, maar ook op vlak van basisvoorzieningen en diensten voor de bevolking.

Grote aantallen vluchtelingen opvangen is duidelijk veel moeilijker voor arme landen. Bedenk even wat een last het is om water te voorzien en voedsel te verschaffen aan nieuw toestromende vluchtelingen in gebieden die door droogte worden getroffen en waar al grote dorstige en hongerige bevolkingsgroepen wonen. Ook de medische faciliteiten zijn daar al ontoereikend. Probeer je dan in te beelden wat het betekent om minimale medische zorgen te verschaffen aan vluchtelingen die waarschijnlijk in nog grotere nood verkeren. Dat allemaal in maatschappijen waar zelfs de lokale jeugd niet naar school kan. Bedenk wat het dan betekent om er nog grote aantallen kinderen van vluchtelingen bij te krijgen, die waarschijnlijk niet eens de lokale taal verstaan, die waarschijnlijk zwaar getraumatiseerd zijn en therapie nodig hebben en welke kosten die voor de betrokken overheid met zich meebrengt.

De materiële gevolgen van deze massale instroom van vluchtelingen wordt duidelijk gevoeld in veel van deze landen, of het nu gaat om het toenemende verbruik van water en elektriciteit, van gezondheidszorg en infrastructuur. Toch horen we nooit dat deze landen hun grenzen afsluiten voor mensen die wanhopig op de vlucht zijn om hun leven te redden, toch is het niet zo dat rechtse tendenzen in deze maatschappijen enorme publieke steun winnen door deze hulpeloze vluchtelingen aan te vallen. Het is overigens ook tekenend dat op de een of ander manier die enorme en toenemende aantallen vluchtelingen in de Derde Wereld door de internationale media nooit als crisissituaties worden gezien.

Het is dus de moeite waard ons de vraag te stellen waarom het Europese antwoord (en de poging van de VS om de andere kant op te kijken, alsof het voor hen niet relevant zou zijn) zo extreem lomp en geobsedeerd is.

De meest relevante vraag is uiteraard hoe het establishment in zowel de VS als in Europa er in is geslaagd elke verantwoordelijkheid te ontkennen voor de huidige toestroom van mensen op de vlucht over de grenzen heen – en hoe medeplichtig de mainstream media zijn aan deze gang van zaken.

Op het einde van 2014 kwamen volgens de UNHCR meer dan de helft (53 procent) van alle vluchtelingen wereldwijd uit slechts drie landen: Syrië (3,88 miljoen), Afghanistan (2,59 miljoen) en Somalië (1,11 miljoen). Sinds het begin van dit jaar is het aantal vluchtelingen uit Syrië spectaculair toegenomen. Het aantal asielzoekers uit Syrië in de ontwikkelde landen is in de eerste zes maanden van 2015 verdubbeld in vergelijking met dezelfde periode vorig jaar. Er zijn ook grote aantallen vluchtelingen bijgekomen uit Libië en Irak, allebei landen die zijn verwoest door interne conflicten, die ontstaan zijn als gevolg van de klungelige Westerse imperialistische pogingen om politieke veranderingen af te dwingen met gebruik van extern geweld.

“Regime change refugees”

Niet voor niets hebben waarnemers als James Paul en Vijay Prashad deze ongelukkige mensen beschreven als ‘regime change refugees’ (regimeveranderingsvluchtelingen), op de vlcuht uit landen die in de klauwen zitten van vreselijke burgeroorlogen, aangedreven door zeer extremistische krachten, die onder meer zeer repressief zijn tegen vrouwen.

Ondertussen wordt de open en blote verantwoordelijkheid van de regeringen van de landen, die daar ten oorlog trokken en zo deze groteske instabiliteit creëerden, door henzelf niet erkend en wordt er in de media nauwelijks naar verwezen.

Is het waar dat volgende gedachte bij velen in het achterhoofd zit: er wordt bericht dat recent een officieel vertegenwoordiger van een van de minst gastvrije van de Oost-Europese landen zou hebben verklaard: “Waarom zouden wij woningen moeten voorzien voor deze vluchtelingen terwijl wij hun landen niet zijn binnengevallen?” Niemand wijst hen op de essentiële schuldvraag, en dus verantwoordelijkheid, van zij die deze landen inderdaad zijn binnengevallen, wanneer de kwestie van deze vluchtelingen ter sprake komt. Op die manier kunnen de leiders van de VS en van Groot-Brittannië gewoon de andere kant opkijken, omdat deze vluchtelingen toch niet op hun kusten aanspoelen.

Het kleinzielig egoïsme van Westerse leiders – en, ongelukkig genoeg, van vele anderen in hun maatschappijen – wordt zo zeer openlijk op tafel gelegd. De gruwelijke levensomstandigheden en rechtstreekse levensbedreigingen in de landen waar deze mensen uit wegvluchten; de extreem gevaarlijke en levensbedreigende reizen die ze moeten maken (en die dagelijks worden bevestigd door de verhalen over dodelijke slachtoffers tijdens hun vlucht); het besef van een zeer precaire toekomst in de grotendeels ongastvrije landen van hun eindbestemming – dit alles suggereert dat deze vluchtelingen wel zeer wanhopig moeten zijn en ons medevoelen meer dan verdienen. Toch ontbreekt deze meest elementaire empathie grotendeels. Het klopt dat Duitsland lof kreeg voor haar relatief gastvrije aanpak. Ook die is de laatste weken echter zeer lomp geworden. Ze verbleekt bij de veel grotere gulheid van landen die materieel veel minder uitgerust zijn om dergelijke stromen aan te pakken, zoals Jordanië, Libanon en Pakistan. Asielzoekers hebben het nergens gemakkelijk, maar de rijkere landen zijn met hen zonder enige twijfel altijd gemener, repressiever en meer beperkend geweest.

De centrale vraag is dus: waarom is er een dergelijk groot verschil qua sociale en publieke reactie? Men kan moeilijk denken dat dit grotendeels zou te wijten zijn aan raciale of culturele verschillen alleen, omdat deze vluchtelingen niet van homogene maatschappijen komen. Bovendien komen ze ook niet toe in gelijkaardige homogene maatschappijen in andere ontwikkelingslanden. Een mogelijke verklaring is misschien cultureel: de diepe verankeringen in de geesten van de ideologie van het neoliberalisme, dat individualiteit vereert, een Darwiniaans gevoel voor competitie deed ontstaan en een strijd voor overleving, waarin succes uiteindelijk afhangt van het persoonlijk falen alleen. Het is de moeite waard om hier nogmaals vast te stellen dat de voorheen socialistische landen nu de grootste aanhangers zijn geworden van de principes van de ‘vrije markt’ en het meest agressief rechts zijn geworden, fascistisch zelfs, in hun aanpak van minder gefortuneerde buitenstaanders.

Het is alsof alle principes van sociale solidariteit de deur werden uitgegooid samen met alle verwezenlijkingen van het economisch socialisme. Landen die daarbovenop ook nog eens werden blootgesteld aan lange periodes van openbare sociale inleveringen, die de levensstandaard van deze bevolkingen hebben ondermijnd, lijken nog meer te neigen naar deze verwerpelijke ommezwaai.

Het is triest om vast te stellen dat de verheerlijking van de markt meer lijkt te hebben gedaan dan alleen maar ongelijke groei en verminderd respect voor mensenrechten te verspreiden: deze evolutie heeft blijkbaar ook de fundamentele principes van solidariteit en ethisch gedrag ondergraven, zonder dewelke menselijke maatschappijen zeer moeilijk zullen kunnen functioneren.  



Jayati Ghosh (Harald Bischoff)

  Jayati Ghosh (1955) is professor economie aan de Jawaharlal Nehru University in New Delhi. Ze is gespecialiseerd in globalisering, internationale financiën, tewerkstelling in ontwikkelingslanden, gender en ontwikkeling en ontving reeds meerdere prijzen voor haar baanbrekend werk op vlak van economisch onderzoek ten bate van de gewone mens. Binnenkort verschijnt haar boek Economics of the New Imperialism.

Het artikel Europe’s refugee ‘crisis’ verscheen oorspronkelijk op de Indiase website Frontline op 16 oktober 2015 en werd uit het Engels vertaald door Lode Vanoost. Overname van deze vertaling voor niet commerciële doeleinden kan mits link naar deze vertaling en naar het oorspronkelijke artikel.

take down
the paywall
steun ons nu!