Volkswagen Jetta bouwjaar 2011 (Wikipedia Commons)
Opinie - Thibaut Renson

VW, Voor Winst!

Peter Singer stelde vandaag in De Morgen dat het bedrog van Volkswagen vreemd is, zelfs – of vooral – als het bedrijf het doel heeft om zoveel mogelijk winst te maken. Het was een ontzettend roekeloze gok

vrijdag 9 oktober 2015 15:17
Spread the love

Achteraf kan je inderdaad zeggen dat het niet slim is geweest van Volkswagen, nu hun aandeel gekelderd is, hun enorme boetes te wachten staan en hun reputatie onmetelijke schade heeft opgelopen. Het doet het strategisch beleidsinzicht van de bestuursleden geen eer aan te stellen dat het een ontzettend roekeloze gok was van VW. Uiteraard waren zij zich bewust van de potentiële risico’s als zij betrapt zouden worden. Maar zij hebben de rationele keuze gemaakt dat het risico de moeite loont, juist in het licht van het maximale streven naar winst.

VW heeft immers lange tijd heel wat winst kunnen maken, juist dankzij de fraude.  Als we voorzichtig zijn hoeft niemand dit ooit te weten, luidde de redenering. En als dit ooit uitkomt, is de kans groot dat wij niet meer aan het roer staan en hebben andere machthebbende actoren – zoals onze regeringen – er allicht ook alle belang bij dit in de doofpot te stoppen, klonk het verder. Deze redenering heeft VW lange tijd geen windeieren gelegd. Het zou eigenlijk irrationeel geweest zijn voor VW – als het streeft naar absolute winstmaximalisatie – om dit niet gedaan te hebben. Net zoals het irrationeel is voor winkelketens als H&M om hun werknemers in Bangladesh een menswaardig loon en dito werkomstandigheden aan te bieden, en het irrationeel is voor een vleesproducent om geen paarden- met rundsvlees te vermengen. Hetzelfde geldt voor al die andere bedrijven die deze of gene vorm van fraude plegen waarvan het grote publiek niets afweet en daardoor hun winst kunnen maximaliseren. In tegenstelling tot het aantonen dat eerlijkheid ook door de markt gewaardeerd wordt, toont Dieselgate ons juist aan dat eerlijkheid het streven naar absolute winstmaximalisatie in de weg staat. De bestuursleden van VW hebben gewoon pech, dat het (vroegtijdig) uitkomt. Maar als het bedrijf winstmaximalisatie als ultieme doel blijft voorhouden, dan zal dit niet het laatste schandaal zijn.

Onder input van Shalow Schwartz zijn de sociale wetenschappen tot inzichten gekomen over de incompatibiltieit tussen extrinsieke en intrinsieke belangen. De eerste zijn waarden zoals competitie, macht en geld: uitingen van klassieke rationale keuzes waarbij er gestreefd wordt naar steeds meer materiële winst. De laatstgenoemde verwijzen naar waarden zoals solidariteit, samenwerkingen, sociale binding en psychologische welzijn. Dit zijn emotionele (en dus irrationele) belangen waarbij centraal staat hoe iets iemand doet voelen. Mensen die extrinsieke doeleinden vooropstellen spreken met andere woorden een compleet andere taal dan diegenen die intrinsieke doeleinden nastreven. En mensen die een verschillende taal spreken begrijpen elkaar niet. Denk bijvoorbeeld maar aan het debat rond het rookverbod. Omtrent een problematiek die per definitie een gezondheidskwestie is, werd geargumenteerd door de voorstanders van het verbod dat roken slecht is want rokers zijn 2,5 dagen per jaar meer ziek dan niet-rokers. Daardoor kosten zij werkgevers teveel. Een simpele verwijzing naar de levenskost kan immers geen sterk punt maken in een samenleving waar extrinsieke waarden domineren. 

Stellen dat extrinsieke en intrinsieke waarden onverenigbaar zijn, wil niet zeggen dat ze niet tijdelijk kunnen samenvallen. Zoals Duitsland dat ervoor zorgt dat Griekse banken niet overkop gaan, omdat Duitsland beseft dat als de Griekse banken overkop gaan, de eigen banken ook in de moeilijkheden komen. Of Starbucks die haar burgerlijke verantwoordelijkheid opneemt en belastingen betaalt, maar pas nadat burgers zich hebben georganiseerd en voorgenomen hun koffie bij een ethische correctere zaak te consumeren. Maar hoe kleiner de verwevenheid tussen Duitse en Griekse banken, hoe minder solidair de Duitsers zullen zijn. En hoe minder burgers Starbucks boycotten, hoe minder belastingen de zaak zal betalen. Het is pas wanneer ethisch handelen de winst kan maximaliseren, dat dit gedaan zal worden. En vaak is dit niet het geval. Als de fraude onder de radar blijft. Daarom is het irrationeel voor een bedrijf dat streeft naar absolute winstmaximalisatie om niet te frauderen. Tenzij het generen van winst louter gezien wordt als een – weliswaar belangrijk – middel – maar dus geen doel op zich – om een positieve bijdrage te leveren aan de samenleving. Dan pas zal er daadwerkelijk plaats zijn voor eerlijkheid. Nu is het gewoon wachten op het volgende schandaal. 

Thibaut Renson is Politicoloog bij het Centrum voor Lokale Politiek, UGent Master in Global Ethics and Human Values, King’s College London. Hij schrijft deze bijdrage in eigen naam.

take down
the paywall
steun ons nu!