Griekenland
heeft van de Eurogroep een derde schuldmemorandum verkregen. Een
eerste ‘betaling’ is onderweg. Dat ‘onderweg’ moet echter met een
dikke korrel zout worden genomen. Net zoals bij de vorige memoranda
komt dat erop neer dat het geld van de ene naar de andere bank
verschuift, zonder ooit in Griekenland te belanden, laat staan zonder
ooit een Griekse burger enige verlichting te bieden.
De
86 miljard euro die het derde memorandum vastlegt dient als volgt
ingedeeld te worden:
-
54
miljard voor de herfinanciering van oude schulden; - 7
miljard om achterstallige betalingen te vereffenen; - 7,6
miljard om kapitaalreserves op te bouwen; - 25
miljard voor de herkapitalisering van banken.
Voor
een leek is de tekst van het memorandum zo goed als onleesbaar.
Technisch jargon moet de werkelijke bedoelingen van het programma
verdoezelen. Zowat alles wat er in staat zou evengoed in normale
taal kunnen worden geformuleerd. Dat dat niet gebeurt heeft goede
redenen. Een degelijk begrip van de ware aard van dit ‘contract’ zou
immers te veel protest opwekken bij de betrokken bevolkingen.
In mensentaal
Wat
betekenen bovenstaande financiële transacties concreet? Neem het
voorbeeld van een doorsnee gezin, met twee verdieners en twee
kinderen op school. Dat gezin heeft een huis gekocht en betaalt een
hypotheek af, bijvoorbeeld 1000 euro per maand gedurende 25 jaar. Dat
gaat enkele jaren goed tot één van beide verdieners zijn baan
verliest, ziek valt, een ongeval heeft of gewoon, loon moet
inleveren. Het gezin kan de 1000 euro per maand niet meer betalen en
gaat onderhandelen met de bank.
“Geen
probleem”, zegt de bank. “Vanaf nu betaalt u maar 800 euro per
maand, maar u gaat wel tien jaar langer betalen. Wat betreft de
voorbije tien maanden die u nog niet betaald hebt, daarvoor lenen we
u 10.000 euro. Die moet u afzonderlijk terugbetalen aan 500 euro
gedurende 36 maanden, maar u moet pas beginnen betalen binnen 12
maanden. We lenen u ook nog eens 10.000 euro, voor de lopende
rekening, zodat u niet iedere laatste week van de maand in het rood
staat. Dat geld moet u pas beginnen terugbetalen binnen 36 maanden,
ook aan 500 euro per maand gedurende 15 maanden. Niet treuzelen. Het
is dat of we nemen uw huis in beslag. Hier tekenen aub.”
Het
gezin heeft uiteraard door dat daarmee de echte problemen enkel
worden uitgesteld en dat binnen enkele jaren de maandelijkse
afbetaling een stuk groter zal zijn. Maar goed, nu onmiddellijk geeft het
even een adempauze. Uitstel van executie
De bank verliest nooit
Er
is meer. De bank verliest in geen enkel scenario. In het weinig
waarschijnlijke geval dat dit gezin er in slaagt deze nieuwe
betalingen aan te kunnen, heeft de bank aan het einde van de rit meer
verdiend dan met de oorspronkelijke hypotheeklening. Kan het gezin
niet betalen, dan houdt de bank het huis én – vergeet dat niet –
ook al het geld dat het betrokken gezin tot dan al had afbetaald.
Tussen die twee extremen in kunnen zich allerlei mengscenario’s
voordoen. Die hebben dus allen met elkaar gemeen dat de betrokken
bank nooit verlies lijdt. Bovendien, het geld dat de bank nu leent,
verlaat de bank niet echt, het gaat gewoon even via de gezinsrekening
(die eveneens bij die bank gevestigd is) terug naar zijn vertrekpunt.
Dit
is een vereenvoudigd voorbeeld. Een overheid is veel complexer dan een
huishouden, maar het beeld klopt wel. Waar het op neerkomt is dat ook
nu weer de Griekse en buitenlandse banken (in dit geval vooral
Duitse, Franse en Nederlandse banken) er wel bij varen. De gewone
Griek ziet zo goed als niets van dit geld.
Privatiseren, de oplossing voor alles
Het
derde memorandum legt de Griekse staat ook op om een belangrijk deel
van zijn infrastructuur, met bijhorende gebouwen en gronden, te
‘privatiseren’. Heel wat van die eigendommen kunnen in feite niet
echt in ‘marktwaarde’ vertaald worden. Zelfs staatseigendommen die
eigen inkomsten genereren (van havens tot musea) kan je niet zomaar
vermarkten.
De
mythe dat de privésector het zoveel beter zou doen dateert al van de
negentiende eeuw. Ze is nog nooit door de feiten bevestigd. Na korte
periodes van zogenaamde winst komt de neerval en neemt de staat weer
over. Zie bijvoorbeeld het slingerverhaal van de Belgische Spoorwegen
in de 19de eeuw tot in de jaren 1930.
De
leden van de Eurogroep weten dat ook wel. Het is hen echter om iets
heel anders te doen. De Griekse overheid staat zo zwak dat ze eender
welk bod van de kandidaat-kopers wel moet aanvaarden. Wie dacht dat
privébedrijven met elkaar gaan wedijveren en zo de prijzen opdrijven
vergist zich schromelijk. Over dergelijke zaken worden immers
kartelafspraken gemaakt, die het officiële daglicht nooit zien.
Zo
hoeft het niet te verbazen dat de recente verkoop van veertien
regionale luchthavens aan een Duits bedrijf aan een prijs gebeurt die
veel lager ligt dan de werkelijke potentiële waarde van die
infrastructuur. Luchthavens zijn een goed voorbeeld van lokale
monopolies. Een Belg kan niet kiezen tussen Brusselse luchthavens, je
kan niet kiezen vanuit welk station je naar Antwerpen wil sporen. Met
andere woorden, het zijn projecten met lage investeringskosten en
gegarandeerde opbrengsten.
Samengevat: de gemeenschap draagt de
risico’s, de privé gaat met de winsten lopen. Dit is met andere
woorden geen programma om de schuldenlast van een land te verlichten,
het is een methode om gemakkelijk winst te creëren voor de
privé-sector. Het is in feite een gigantische ideologische
herverdelingsoperatie.
Wat
de privatiseringen in het specifieke Griekse geval bijzonder tragisch
maakt, is dat de Eurogroep er geen graten in ziet dat de Griekse
oligarchie mee zal delen in de winsten van die privatiseringen. Zij
hebben immers de financiële middelen om samen te gaan werken met
buitenlandse bedrijven, die ze hun specifieke ‘kennis’ ter plaatse
kunnen aanbieden.
Varoufakis
Voormalig
minister van financiën Yanis Varoufakis is meedogenloos hard over
dit akkoord. Op zijn webblog heeft hij commentaar gegeven bij de
62 pagina’s van de tekst van het memorandum. Volgens hem zal
Griekenland – als je daar de bevolking mee bedoelt – nog slechter
af zijn dan de voorbije vijf jaar.
“Gewone
werkende mensen en gezinnen zullen slaven worden, door hen zware
inleveringen op te leggen. Ondertussen krijgen buitenlandse bedrijven
nationale bezittingen spotgoedkoop vast door privatiseringen.
Bovendien zullen de Griekse miljardairs de dans ontspringen.”
Er zal een zogenaamd gegarandeerd minimuminkomen worden ingevoerd voor
iedereen. “Geen enkele euro zal hiervoor komen van de
schuldeisers. Het zal komen van bestaande inkomsten van de Griekse
staat zelf, zoals van het kindergeld”, aldus nog Varoufakis.
Vicieuze cirkel
Ook
de besparingen in de pensioenen kent in zijn ogen geen genade. “Die
pensioenen zijn zowat de enige bronnen van inkomsten voor heel wat
gezinnen. Door de financiële ondersteuning van de staat voor de
pensioenen af te schaffen ontstaat volgens Varoufakis een vicieuze
cirkel: “De inleveringen in de pensioenen zijn zo enorm dat de
vraag zal dalen, in die mate dat de tewerkstelling nog verder gaat
verminderen, wat dan op zijn beurt de pensioenfondsen verder zal
verzwakken.”
Of
de huidige regering die het akkoord met de Eurogroep zou moeten
uivoeren, nog lang stand houdt is ondertussen zeer onzeker. De
regering van Alexis Tsipras is ongeveer één derde van zijn eigen
Syriza-aanhang kwijt. Het programma werd immers goedgekeurd met de
stemmen van zowat alle oppositiepartijen. Een
vertrouwensstemming1
in de komende dagen valt niet uit te sluiten.
In
theorie kan eerste minister Tsipras als leider van de grootste
partij in het parlement nog de vraag krijgen van de president om
alsnog een nieuwe coalitie te vormen, maar dat lijkt in de huidige
politieke omstandigheden zo goed als uitgesloten. Het zou immers
betekenen dat Tsipras een deal moet sluiten met de partijen wiens
programma hij amper zes maand terug volledig had verworpen. Na
eventuele nieuwe verkiezingen hangt alles af van de nieuwe
machtsverhoudingen in het nieuwe parlement.
De
ervaring met de verkiezingen van 25 januari 2015 hebben echter
geleerd dat verkiezingsresultaten voor de Eurogroep irrelevant zijn.
Het beleid moet hetzelfde blijven. De memoranda moeten onverminderd
worden uitgevoerd door eender welke nieuwe bestuursmeerderheid.
Het
débacle van Syriza en Tsipras is voor heel wat progressieve krachten
een zware teleurstelling. Terecht. De regering van Alexis Tsipras
heeft zonder twijfel heel wat fouten gemaakt. Een aantal linkse
krachten schreeuwt zelfs moord en brand en ‘had ik het niet gezegd’.
Dat is niet helemaal onterecht, maar ook niet eerlijk.
Je zegt niet neen met het mes op de keel
Er
wordt beweerd dat Tsipras in een interview zou hebben gezegd, dat je
nu eenmaal niet nee zegt tegen je verkrachter, wanneer hij je het mes
op de keel houdt. Het geeft goed aan waar dit over gaat.
Hoeveel verwijten je de huidige Griekse regering ook kan maken, de
essentie is dat er een machtsapparaat aan het werk is dat de Eurogroep
wordt genoemd. Die Eurogroep staat symbool voor alle krachten die het
naoorlogse model van de sociale welvaartsstaat willen vernietigen. Zij
zijn de echte schuldigen, niet de Griekse regering.
Wat
in Griekenland gebeurt is verschrikkelijk. Het heeft echter een
belangrijk voordeel. Alle illusies over een sociaal Europa zijn
definitief begraven, de maskers zijn gevallen. De inzet van de
strijd is vanaf nu duidelijk. Het hangt van de progressieve krachten in Europa
af of ze daar hun besluiten uit trekken.
Greece’s Third Memorandum of Understanding annotated by Yanis Varoufakis
1 Een
parlementslid kan steeds op eigen initiatief een ‘motie van
wantrouwen’ neerleggen waarbij hij/zij het ontslag van de regering
eist. Wanneer die een meerderheid van stemmen behaalt, kan de
regering alleen maar aftreden. In de praktijk worden dergelijke
moties alleen ingediend in crisisperiodes. Een regering die een
dergelijke stemming overleeft omdat bijvoorbeeld de oppositie zijn
steun geeft, staat even zwak en kan zelfs dan kiezen voor ontslag.