Definities

In
het prostitutiedebat zien we enkele ingewikkelde termen passeren:
decriminalisering, criminalisering, legalisering… ook na een kijkje in
een woordenboek is het allemaal niet zo eenvoudig als het lijkt. Ik
geef drie voorbeelden uit de praktijk:

In
Nederland heb je een gedeeltelijke legalisering. Bij hen werd in 2000
het bordeelverbod opgeheven. Pooierschap werd legaal, net als het
verkopen en kopen van seks, maar enkel op goedgekeurde plaatsen. In
Nederland is er nog steeds een – zeer grote en groeiende – illegale
sector: die buiten de officiële bordelen om werkt. Daarnaast is er ook de mensenhandel die
zowel binnen als buiten de officiële bordelen floreert.

In
België heb je een gedoogbeleid. Wettelijk is bijvoorbeeld pooierschap
strafbaar, maar in de praktijk dan weer niet. Er zijn per stad andere
afspraken, in verschillende steden helpt de stad mee prostitutie te
organiseren. Antwerpen heeft een door de stad mee uitgebaat megabordeel
en Brussel verdient geld met een lucratieve taks op kamertjes. Wat zou
decriminalisering hier betekenen? Enkel het officieel legaal maken van
wat de prostituees doen (waar ik voorstander van ben)?

In
de praktijk worden pooiers hier ook gedoogd, wat iets heel anders is dan
enkel de prostituees legaliseren. Ze zijn zelfs niet alleen gedoogd, in
de praktijk wordt er zelfs met hen samengewerkt. Bij decriminalisering
hoort dus de vraag: decriminalisering van wie? In debatten over de al dan niet aanwezige keuze van vrouwen blijven kopers en pooiers al te vaak buiten schot.

Er
is in België sprake van enige willekeur. In Gent laat de burgemeester
bijvoorbeeld de politie optreden. Die arresteert wegens “overlast” niet
alleen klanten maar ook prostituees – terwijl de pooiers buiten schot
blijven. Wie beschermt de prostituees tegen pooiers? En wie beschermt de
prostituees tegen burgemeester Termont? Het blijft voorlopig een open
vraag.

In
Zweden is het verkopen van seks legaal – decriminalisering van
prostituees dus, met de daarbij behorende bescherming en opvang, en het vermijden van chantage en politieproblemen. Het kopen van seks is
strafbaar, net als pooierschap. Zoiets kan echter niet werken zonder een
exitprogramma – over de laatste zal ik het verder nog hebben. Ik
besprak eerder al de effecten van het Zweedse en het Nederlandse model.

De stem van prostituees – maar welke stem?

In
het debat rond prostitutie hoor je vaak de uitspraak “we moeten naar
prostituees luisteren” (1). Daar ben ik het mee eens. Maar dan moet dat wel op een ernstige manier gebeuren. De aanhangers van legalisering moeten niet zomaar
ergens een prostituee zoeken wiens mening goed in hun plaatje past.

De
meningen van prostituees zijn verdeeld, dat is ook logisch. In
tegenstelling tot wat beweerd wordt, zijn absoluut niet alle prostituees
voor legalisering. We zagen eerder al de getuigenissen van bijvoorbeeld Rachel Moran, Ellen Sati, Rebecca Mott, en nog vele anderen.

De
slogan “luisteren naar prostituees” van enkele organisaties wordt
echter een soort mantra die betekent: “luister naar mijn mening,
vertolkt door een prostituee”. Er is hier een stevig gevaar voor ‘instrumentalisering’. Prostituees worden gebruikt om de eigen mening
kracht bij te zetten, wat eigenlijk oneerlijk is en weinig menselijk.
Prostituees worden dan opnieuw behandeld als objecten – iets wat al veel
te vaak gebeurt in dit debat.

Toen
ik voor GDL Magazine een artikel schreef, ging ik enkele prostituees
interviewen. Ik belde met PasOp en die gaven me na enig beraad twee
contacten: één vrouw die zelfstandig werkte en één ‘madam’ – dat is een
vrouw die pooier is. Dat was alleszins niet de ‘gemiddelde’ prostituee. Met iemand die achter de ramen stond kon ik blijkbaar niet spreken. Aan
een pooier gaan vragen wat die vond van prostitutie, dat leek me al te
bar – alsof die ooit voor iets anders zou pleiten dan het zo gemakkelijk
mogelijk maken van geld verdienen. Van mensen die ergens dikke winsten
mee maken kan je geen objectiviteit verwachten.

Gelukkig
– nu ja – ging een tijd eerder mijn wasmachine kapot. Ik belandde in
een wasserette vlakbij Gent Zuid. De vrouw die naast me zat begon haar
verhaal tegen me te doen. Terwijl onze was aan het draaien was, vertelde
ze me dat ze werkte in de straat verderop en dat ze pijn had. Ze had
wondes in haar mond die niet meer genazen. Nee, gelukkig was ze niet
nee, stoppen zou beter zijn, maar daar durfde ze niet aan denken. Dat is
dan weer een heel ander verhaal dat ik blijkbaar niet mocht horen.
Waarom niet? Dat een aantal mensen in een uitzichtloze situatie zit en
geen uitweg ziet, mag niet mee in rekening gebracht worden?

Achteraf
leerde ik dat zoiets niet zo ongewoon was – er zijn ook prostituees die
een verdovende gel gebruiken die de pijn vermindert. Je hebt namelijk
heel wat klanten nodig om de pooiers en de verhuurders te betalen als je
achter een raam moet staan en na een tijdje gaat dat pijn doen en
treden er beschadigingen op – een menselijk lichaam kan niet zomaar
alles aan (2).

Objectiviteit

Objectiviteit
is iets dat sowieso heel moeilijk is wanneer het gaat over
maatschappelijke debatten. Het is op zich vrij begrijpelijk dat een
hulporganisatie niet tegen haar eigen winkel gaat pleiten. Maar waarom
niet eigenlijk? Er is natuurlijk ook een verschil tussen het beste
proberen voor enkele individuen op korte termijn in slechte
omstandigheden en het beste op lange termijn.

Hulporganisaties
die zich willen inzetten voor prostituees zouden toch allemaal op één
lijn moeten staan wat betreft pooierschap. Laten we niet liegen over het
geweld, de dreigementen, de trucs en manipulatie van de overgrote
meerderheid van de pooiers. We weten dat allemaal en het heeft geen zin
dat te ontkennen. Waarom spreekt men zich daar dan niet tegen uit? Is er
enige reden om die mensen in bescherming te nemen?

Want
die mogelijkheid is er ook: we legaliseren wat de prostituees doen, het
“verkopen” zeg maar, en we treden wél op tegen al de rest. We kunnen
moeilijk argumenteren dat pooiers bestaan om de situatie van de vrouwen
beter en veiliger te maken, niet?

Beter
onderzoek kan, ook over een zo zwaar onderwerp. Wat onderzoek zou
moeten doen is veel verhalen verzamelen én expliciet controleren voor
bias (vertekende beelden): wat zijn de verschillende ervaringen en
problemen van vrouwen achter ramen, in privéhuizen, op zichzelf werken,
in megabordelen, in illegale bordelen… Dat laatste illustreert wel een
moeilijkheid. Een aantal vrouwen heeft geen stem in dit debat, ze zijn
deels onvindbaar – of de politieke wil ontbreekt – en te afhankelijk van
een pooier of mensenhandelaar.

Er
bestaat zelfs al dergelijk onderzoek – dat geeft steevast aan dat 85 –
95 % van de prostituees dat helemaal niet wil doen en zou stoppen,
mochten ze kunnen (3). Het onderzoekt legt ook het onontkoombare geweld
in de sector bloot. De lobbyisten ontkennen natuurlijk dat dat
onderzoek geldig is.

De verborgen stem van het geld

Er
is nog een stem die eigenlijk voortdurend, maar verdoken aan bod komt:
de stem van het geld. In Antwerpen en Brussel verdient de
stad bijvoorbeeld lekker aan prostitutie. In Antwerpen staat een megabordeel, de
staat werkt daarvoor samen met wat netjes ‘uitbaters’ genoemd wordt. De
eerste uitbater bleek een maffiagroep te zijn – oeps – en een ander
woord voor een uitbater van een huis vol prostituees is natuurlijk
pooier. Is de stad dan ook een pooier? De vraag begint zich op te
dringen.

Idem
voor Brussel: de belastingen en opbrengsten van de ruimtes die de
vrouwen moeten huren tegen grof geld, dat is een goede verdienste voor
de stad, op de kap van de prostituees.

Dat
is om nog maar te zwijgen van de schijnheiligheid van de mannen die hun
bezoekjes niet kwijt willen – Gentse burgemeester Termont kwam al
eerder in het nieuws met zijn uitleg dat de Gentse prostituees een
“goede prijs/kwaliteitsverhouding” hebben. Dat weerhoudt hem er niet van
ze te laten arresteren, maar aan hypocrisie was er sowieso al geen
gebrek in dit debat.

Wat zegt onderzoek?

Als
we kijken naar de ervaringen die legalisering hebben gebracht, is daar
niets positiefs aan te ontdekken. Noch in Nederland, noch in Duitsland,
noch in de andere landen waar er legalisering is. Het is begrijpelijk
dat mensen denken – of vooral: hopen – dat dit zou helpen, maar de
situatie verbeterde er niet op. Integendeel, die verslechterde. Het
geweld nam toe, vrouwenhandel nam toe en de winsten van de pooiers – nu
“zakenmannen” – stegen. De veiligheid en zelfstandigheid van de vrouwen
nam af.

Ik
zeg natuurlijk niet dat iedereen die voor legalisering is bij de
seksindustrielobby zit. Maar die lobby bestaat wel en
verhindert een eerlijk en zo objectief mogelijk debat. Mensen die enkel
naar winst streven zullen alles doen om die winsten te behouden en te
vergroten. Zoals infiltreren in Amnesty.

Maar
ondanks de macht van die lobby ging onafhankelijk onderzoek door. De
landen met legalisering moesten het na verloop van tijd zelf toegeven:
legalisering is een flop (4). Een zodanige flop dat vandaag de dag
niemand daar nog mee durft uitpakken als oplossing. Dus veranderde de
lobby van tactiek en ging over op de term ‘decriminalisering’.

Als
pooiers gewoon verder kunnen met geweld uitoefenen en winsten
maken door vrouwen te verkopen, is dat legalisering – ook al staat dat
nergens officieel op papier, ook al noemen we dat nu ‘decriminalisering’.

Er
zijn een aantal mensen die geloven dat met legalisering /
decriminalisering de positie van vrouwen erop zou verbeteren. Dat zou
fantastisch zijn: een relatief simpele ingreep en de problemen zijn
opgelost. Maar dat blijkt niet te werken. De omstandigheden in Nederland
en Duitsland zijn absoluut verschrikkelijk. Zelfs in landen die het
Zweedse model aannemen is het niet simpelweg gedaan: in Noorwegen blijkt geweld wel gedaald te zijn, maar deels ook verschoven naar ‘lichtere’ vormen. (5)

Waarom?
Omdat mensen de aard van de meeste kopers onderschatten. Kopers komen
helemaal geen melding doen als ze vrouwenhandel vermoeden. Bovendien
blijven ze overgaan tot fysiek en seksueel geweld. Kopers denken
duidelijk enkel aan zichzelf. Een einde maken aan het geweld betekent
dan ook de macht en aantallen van de kopers terugdringen. Idem voor de
pooiers. En dat kan: in Zweden werkt het wel.

Waarom heeft België geen exitprogramma?

Last but not least,
iedereen die bezig is met de sector weet dat er een heleboel vrouwen
zelf aangeven er niet in te willen werken. Waarom bestaat er in België
dan geen degelijk exitprogramma zoals in Zweden?

Wat
is een exitprogramma? Dat is een georganiseerde manier om vrouwen te
helpen uit de industrie te stappen. Het omvat een uitkering,
begeleiding, herscholing… Ik neem aan dat niemand serieus tegen een
dergelijk exitprogramma is – het alternatief is mensen die dat helemaal
niet willen dwingen om seks tegen betaling te hebben… Tijd voor een
exit-programma dus.

Maar
wat kost zoiets dan? Veel minder dan wat prostitutie onze samenleving
jaarlijks kost. Ik heb het eens ruw uitgerekend: voor een kwart van de
prijs van één van die nieuwe gevechtsvliegtuigen kunnen we alle
prostituees in België een exitprogramma aanbieden. Als we het leger
afschaffen slaan we ineens twee vliegen in een klap.

Nederland
heeft geen exitprogramma, gezien sinds de legalisering prostitutie
eerder een job als een ander was – een indrukwekkend staaltje ideologie.
Ondertussen blijft de ellende wel voortduren.

België zou perfect op een paar jaar tijd – en goedkoop – een exitprogramma kunnen opzetten. Dat we ons daar eens op richten.

Het
wordt tijd om komaf te maken met de gevaarlijke illusie dat een
neoliberaal beleid een antwoord kan zijn op de intrinsieke problemen in
de sector. En tijd om werk te maken van een beleid dat wél werkt.

Eindnoten

1. Decriminalisering prostitutie is bepalend voor welzijn sekswerkers, DeWereldMorgen, 14 augustus 2015
2. Zimmerman,
   C., et al. (2006). Stolen Smiles. The physical and psychological health
   consequences of women and adolescents Trafficked in Europe. The London
   School of Hygiene and Tropical Medicine. London 2006.
3. Prostitutie: het Zweedse of het Nederlandse model?, DeWereldMorgen, 28 februari 2013;
   Prostitution & Trafficking in Nine Countries: An Update on Violence and Post-Traumatic Stress Disorder. Farley, M., Cotton, A., Lynne, J., Zumbeck, S., Spiwak, F., Reyes, M.E., Alvarez , D., Sezgin, U. 2003.
4. Prostitutie: het Zweedse of het Nederlandse model?, DeWereldMorgen, 28 februari 2013;
   Hoerenlopen is niet normaal – twijfels bij een liberaal prostitutiebeleid. 2007. Karina Schaapman. Uitgeverij Balans;
   KLPD (Korps Landelijke Politiediensten) – Dienst Nationale Recherche
   (July 2008). Schone schijn, de signalering van mensenhandel in de
   vergunde prostitutiesector. Driebergen, Nederland;
   Karin Werkman,
   2009. Sex trafficking in Europe: Prostitution regimes and trafficking
   victims. Thesis voor MsC Humanitarian Action, University College Dublin.
5. Onderzoek naar geweld bij prostituees in Noorwegen, Evie Embrechts
   Violene decrease under the Nordic model – why the radio silence?, Samantha Berg