Alle burgers moeten de kans krijgen om zich te verdedigen en op te komen voor hun rechten. Dit is essentieel: het is één van de pijlers van onze democratie en een conditio sine qua non voor een rechtvaardige samenleving. Het is om deze reden dat de toegang tot justitie verankerd is in onze Grondwet en in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Dit grondrecht staat zwaar onder druk en de deus ex machina zal niet komen van de pro bono prestaties van advocaten of het beter betalen van prestaties van pro deo advocaten, zoals in De Morgen respectievelijk door Walter Van Steenbrugge en Hugo Lamon bepleit wordt. Er is veel meer aan de hand dan dat.
De stijgende kost van een procedure maakt inderdaad dat de toegang tot het recht jaar na jaar voor veel mensen wordt bemoeilijkt. De invoering van de 21 % BTW bij deurwaarders, notarissen en advocaten, de substantiële verhoging van de rolrechten, de graduele daling van de verloning van pro deo-advocaten omdat het budget afkalft enzovoort. Het zijn voorbeelden van hoe de gerechtskosten stelselmatig verhoogd worden, ook voor mensen die net boven de drempel van de pro deo vallen.
Dit zijn echter niet de doorslaggevende argumenten die maken dat mensen de stap niet zetten naar de rechtbank om gelijk te halen of zich te verdedigen. Het wantrouwen dat veel mensen voelen tegenover rechtbanken, advocaten, andere juridische actoren is erg groot .
Kwaliteitsvolle opleiding en laagdrempelig klachtensysteem
De kwaliteit van het werk van advocaten (pro deo of niet) laat soms te wensen over. Het archaïsch systeem van ‘wij beoordelen onszelf’ is dringend aan vernieuwing toe. Laat ons pleiten voor een kwaliteitsvolle opleiding voor alle advocaat-stagiaires en een laagdrempelig klachtensysteem voor burgers.
De taal die rechtbanken en advocaten gebruiken is onverstaanbaar voor veel mensen. Initiatieven om klare taal te gebruiken in de rechtbank, maar ook in alle juridische documenten verdient aanmoediging.
Minder administratieve drempels
Strikte administratieve drempels voor het invullen van formulieren en tal van andere formaliteiten kunnen moderner en soepeler. Extra investeren in een laagdrempelig, kwaliteitsvol netwerk van eerstelijns juridische hulpverlening zal bovendien de toestroom naar de rechtbanken zwaar doen verminderen en dikwijls een snellere en meer haalbare oplossing bieden voor tal van problemen.
Kortom, laat ons een debat openen over de juiste thema’s binnen de toegang tot het recht en laat ons opnieuw focussen op de rechtzoekende en hoe we hem op de best mogelijke manier kunnen garanderen dat hij zich kan verdedigen of kan opkomen voor zijn rechten.
