Een maatschappij heeft inkomsten nodig. Als ze voor al haar mensen wil zorgen, op basis van een gelijkheidsprincipe betekent dat ook dat zij die veel hebben ook meer zullen afstaan. Tenminste als je van mening bent dat iedereen recht heeft op dezelfde gezondheidszorg, hetzelfde onderwijs of een menswaardige oude dag. Je kent het wel.
Iedereen?
Juist ja, daar loopt het grondig mis. Mensen zien elkaar niet langer als mensen, dan wel als uitwassen van een economische ideologie. Ik kan het niet beter duiden dan gewoon een quote over te nemen die ik gisteren las, waarin iemand zijn mening ventileerde over een open brief[1] aan het adres van Gert Verhulst en zijn Plopsaland. Lotte Berghmans, begeleidster bij een Akabe-scoutsgroep voor kinderen met een fysieke en/of mentale beperking, had het over de moeilijkheden die ze ondervonden voor die kinderen.
Mediageil en incorrect. priviliges eisen voor een bepaalde groep is incorrect. Normale kinderen moeten ook aanschuiven en worden ongeduldig. Als jouw groep dat niet aankan, blijf dan weg uit Plopsaland. Iedereen gelijk. Wij betalen ook de volle pot en willen niet voorbijgestoken worden door 20 specialen.
Zo kijken mensen dus tegenwoordig naar elkaar, en zeg nu niet dat dit een uitzondering is. Anderen zijn lui, niet ziek genoeg om thuis te blijven of moeten maar ergens anders gaan werken, als ze na 35 jaar hun job niet meer aankunnen. Ik hoor en lees die commentaren alle dagen. De ik-maatschappij bloeit zoals de solitaire bloem Rafflesia Arnoldii[2], die eerder bekend staat voor haar stank dan voor haar bloem zijn.
Leugentjes om bestwil van enkelen = miserie voor de groten hoop
Kapitaalkrachtige mensen hebben met deze gedachte een heel vette vis in de pan liggen. Elke dag klinkt hun schreeuw naar nog minder betalen! Dat geschreeuw wordt dan ook nog eens versterkt door liberale pleitbezorgers en hun partijen, die meeschreeuwen voor steeds maar minder. Om uiteindelijk meer over te houden.
En dan komt vandaag de TAX-shift op de proppen.
Het onwaarschijnlijke in dit verhaal is dat de gewone man en vrouw in de straat nu denken dat ook zij beter zullen worden van deze maatregelen. De redenering is simpel, maar veel te kortzichtig. Ik betaal te veel, dus als ik minder betaal, zal ik meer overhouden. Niemand die rekening houdt met al de zaken die hij of zij vandaag niet hoeft te betalen vanwege de collectiviteit. Niemand die denkt: “Ik krijg vandaag dan wel zogezegd 100 euro meer, maar hoeveel hebben ze ergens anders afgenomen waarvoor ik meer zal moeten betalen dan gisteren het geval was? En hoeveel is dat dan?”
Enkele voorbeelden
Ik blijf mij steeds verbazen over het feit dat mensen echt geloven dat zij beter zullen worden van lastenverlagingen of verschuivingen. Beide woorden slaan immers zowat altijd op een voordeel voor de kapitaalkrachtigen en maar sporadisch op een ‘voordeel’ voor de gewone man en vrouw in de straat. Maar zelfs al zouden die wel van toepassing zijn op ons, dan nog is er absoluut geen zekerheid dat je uiteindelijk, aan het einde van de maand, ook meer zou overhouden. Er is absoluut geen zekerheid dat je er überhaupt beter van zou worden. Want dienstverleningen die nu als normaal worden ervaren, zouden in de toekomst wel eens onbetaalbaar kunnen worden.
Neem nu ons onderwijs. Zonder belastingen zou je voor drie jaar kleuterschool 7644 euro moeten betalen, voor zes jaar basisschool 20.322 euro en voor zes jaar middelbaar onderwijs 36.000 euro. Per kind. Een gewoon schoolgaand kind zou je dus bijna 64.000 euro kosten aan onderwijs. Met vier jaar universiteit zou daar nog eens 35.152 euro bijkomen. Als je twee kinderen hebt, betaal je dus in 22 jaar tijd een huis af voor hun onderwijs alleen. Een bevalling zou je 2487 euro armer maken en een armbreuk zou je 138 euro kosten tegenover 25 euro nu. En dat zijn dan de gewone kosten, een knieprothese bijvoorbeeld zou je 9370 euro kosten, bijna drie maanden van dat gemiddelde inkomen van 3261 euro[3] dat we met zijn allen zouden verdienen.[4] Maar veel mensen geloven de leugen en ik hoor het hen graag zeggen als het gaat over het onderwijs van hun kind: ‘‘Daar heb ik wel zelf voor betaald!’
Laten we die hypothese even testen en een snelle rekensom maken. Stel dat je een van die blije verdieners bent van dat gemiddelde brutomaandloon van 3261 euro. Dat bedrag is voortaan netto, want niemand draagt nog iets af. Je studeert af op je 22ste en je vindt meteen werk. Je levenspartner heeft evenveel geluk en jullie besluiten om een gezin te stichten. Een jaar later ziet jullie tweeling het levenslicht. De volgende 22 jaar – want ze gaan allebei naar de unief omdat je hen alle kansen in het leven wil geven – zal hun onderwijs jullie 198.236 euro kosten. Met jullie tweetjes zal je dus 22 jaar aan een stuk elk 3261 euro per maand verdienen, wat neerkomt op een bedrag van 1.721.808 euro in 22 jaar. Acht à tien procent van wat jullie in 22 jaar samen zouden verdienen, zou al gaan naar onderwijs voor de kinderen. Voor 200.000 euro[5] koop je tegenwoordig met wat geluk een modaal huis. Dus alleen met onderwijs en de aankoop van een kleine woning betaal je al minstens één vijfde van wat je verdiende. En dan spreken we nog niet van de gynaecoloog, de bevalling, ouderschapsverlof, gezondheidszorg, tandarts, ziekte, sparen, pensioensparen… Maar je hebt natuurlijk nooit 3261 euro netto, je zal altijd een deel belastingen moeten betalen. Er is dus echt niet veel tegenslag nodig om de huidige voetafdruk van de belastingen en sociale bijdragen te overstijgen. Verdien je minder dan 3261 euro per maand, dan wordt het natuurlijk nog moeilijker om rond te komen. De oplossing bestaat dan in het nemen van een tweede en misschien wel derde job. Wat denk je van een mini-job of een één-euro-job? Als je dat niet wil, kan je natuurlijk nog altijd tegen een van je kinderen zeggen dat er voor hem of haar geen plaats was op school. Je hoeft alleen maar naar Groot-Brittannië en de VS te kijken om te weten dat zoiets zomaar werkelijkheid kan worden. De Huffington Post[6] schrijft dat de meeste Amerikanen ervan overtuigd zijn dat ze hun kinderen geen opleiding meer kunnen aanbieden. USA Today[7] plakte er zelfs een percentage van 70% op. Die ouders moeten dus verschrikkelijke keuzes maken, als ze hun kinderen de mogelijkheid tot het volgen van een opleiding willen geven.
Er is dan ook een reden waarom kapitaalkrachtigen blijven roepen naar meer verlagingen én verschuivingen, zij zullen immers nooit voor zulke verschrikkelijke keuzes komen te staan, maar wél rijkdom verwerven door het privatiseren van de problemen die ontstaan.
Verder kijken dan portemonnee diep is, en de leugen groot is.
Want de inkomsten die een maatschappij nodig heeft om aan al haar inwoners dezelfde rechten te gunnen, die zijn even groot als gisteren. Als dus één groep minder bijdraagt dan gisteren, dan zal het overschot van ergens anders moeten komen. Dat kan dan via het verhogen van belastingen, bijvoorbeeld. Maar evenzeer kan dat door stukken van je gezondheidszorg onbetaalbaar te maken, lees ‘privatiseren’.
En wie is daar de dupe van?
Mensen moeten daarom dringend opnieuw verder leren kijken dan hun portemonnee diep, en de leugen groot is. Niet makkelijk want ze proberen ons er langs alle kanten van te overtuigen dat kapitaalkrachtigen wel degelijk betalen, en veel zelfs. Omdat zij bijvoorbeeld voor werk zorgen en via die jobs al genoeg belastingen en RSZ betalen. Dat ze in hun kruistocht naar alsmaar meer winst regelmatig diezelfde jobs opofferen, de citroen volledig leegpersen, dat mag niet worden gezegd. Dat alle werknemers mee hebben gezorgd voor de opbouw van het kapitaal van de kapitaalkrachtigen, dat al die mensen ook hebben gezorgd voor de toegevoegde waarde dat het bedrijf is geworden, dat mag ook niet meer worden verteld. Alleen ‘Ondernemers zijn de motor van de welvaart’, dixit de voorzitter van Unizo. Zelden een slogan met zo veel infomarginalisering gehoord.
Elke prestatie op de werkvloer wordt door die slogan herleid tot nul. Volgens mij zit de waarheid anders in elkaar. De ondernemer is de chauffeur in de wagen en al zijn werknemers zijn de talloze kleine en grote onderdelen die ervoor zorgen dat de wagen kan rijden. Samen zijn zij de auto van de welvaart. En omdat al die onderdelen dagelijks arbeid verrichten, krijgen ze een loon uitbetaald. Wat een werkgever dus moet betalen aan al die werkende onderdelen die hij nodig heeft om met zijn auto te kunnen rijden, is geen last, dat is gewoonweg loon. Punt! Loon dat bestaat uit een nettobedrag dat je direct ontvangt en daarbovenop het uitgestelde loon, dat je indirect ontvangt. Dat uitgestelde loon zijn dan belastingen en sociale zekerheid die zorgen voor de inkomsten van ons huidig onderwijssysteem, onze huidige gezondheidszorg en voor de oude dag van onze ouders.
Elke lastenverlaging, of verschuiving, is uiteindelijk niets minder dan een inkomstenverlaging voor iemand in onze maatschappij en betekent dus minder inkomsten om alles te betalen dat nu vanzelfsprekend lijkt. Zolang we de leugen blijven geloven, komt die onbetaalbaarheid van het onderwijs, de gezondheidszorg en ons pensioenstelsel alle dagen dichterbij. Dat is wat er aan het gebeuren is sinds de oliecrisis, dat is het gevolg van de vele (neo)liberale beslissingen. Dat is het doel van al die leugens. Zorgen dat bepaalde dienstverleningen onbetaalbaar worden, om ze vervolgens te privatiseren en er winst uit te kunnen slaan.
Maar wij krijgen niets!
Liberalen proberen er ondertussen alles aan te doen om ons ervan te overtuigen dat zij via lastenverlagingen, en verschuivingen, niets krijgen van de staat, maar wel dat zij gewoon minder moeten betalen. Wij, als burgers, geven volgens liberalen niets, want zij krijgen zogezegd niets, dat is het devies. Dat is natuurlijk omdat ze dan in één adem ook kunnen zeggen dat er niets tegenover die lastenverlagingen moet staan. Als je niets krijgt, hoef je toch ook niets terug te geven? Een onwaarschijnlijke leugen in de lange rij. We kregen niets, dus moeten we niets. Serieus? Als werknemers instemmen met een loonsverlaging, om welke reden dan ook, spreken we van inleveringen. Als CEO’s minder hoge bonussen ontvangen, spreken liberalen steevast van inleveringen. Maar als de staat minder ontvangt, en haar bevolking dus onrechtstreeks ook, dan wordt er plots niet meer ingeleverd? Als er minder inkomsten zijn voor de burgers dan bestaat daar zelfs geen naam voor. Minder inkomsten voor de staat betekent minder inkomsten voor haar burgers. Die afbouw van inkomsten zorgt automatisch voor inleveringen. Als je dan als liberaal beweert dat je niets krijgt van de burgers, dat is de schande ver voorbij. Ze kregen al veel, heel veel zelfs! En ze moesten er nooit een maatschappelijke return tegenover zetten!
Het aantal maatregelen aan lastenverlagingen dat al is genomen, samen met NIA (de notionele interestaftrek), geeft een som die volgens sommigen rond de 18 miljard euro zou schommelen. Liberalen strijden dat bedrag steeds weer af, voor mij een nieuwe leugenschakel, tenminste tot zij het tegendeel bewijzen. Want zouden de liberale bepleiters van meer lastenverlagingen ons nu eens willen zeggen hoeveel dat bedrag op jaarbasis juist is, hoeveel wij al hebben gegeven aan lastenverlagingen in het totaal? Als burger vraag ik mij ook af wat al die miljarden al hebben opgeleverd. Hoeveel jobs zijn er bijgekomen, hoeveel innovaties ontstonden er via Onderzoek en Ontwikkeling, hoeveel vernieuwingen zijn er geweest zodat er geen jobs hoefden te sneuvelen? Zou de Regering Michel 1 dat eens kunnen laten weten?
En klopt de verdeling van al die miljarden nog wel? Is die verdeling wel evenredig binnen de groep van ondernemers? Multinationals die nul euro belastingen betalen op miljoenen euro’s winst versus de kleine eenmanszaak die moeite heeft om te overleven. Ligt daar niet een deel van het probleem? Worden de lastenverlagingen op die manier geen fiscale hangmat voor zij die zo veel krijgen? Ik denk dat daar oplossingen kunnen liggen, met enige zin voor realiteit en eerlijkheid. Is het zo’n groot probleem als die lastenverlagingen worden herverdeeld naar de noden? Geef ondernemers wat ze nodig hebben om te kunnen ondernemen, dat kan ik begrijpen. Maar geven om winsten te vergroten, bonussen uit te keren en aandeelhouders te belonen, dat gaat niet en moet stoppen. Dat is immers onrechtvaardig naar de gewone burgers toe, net zoals de verdeling van die lastenverlagingen onrechtvaardig is tussen ondernemers onderling. Als je het totale plaatje van de lastenverlagingen herbekijkt, kom je misschien tot het besluit dat er te veel aan lastenverlaging wordt gegeven en ligt daar misschien een deel van de budgettaire oplossingen voor de door het liberale Europa opgelegde besparingswoede. Bovendien is er de vraag of het deontologisch nog wel te verantwoorden is dat burgers blijven bijdragen aan zaken zonder dat er een maatschappelijk engagement tegenover staat. Als we geld steken in bedrijven, worden wij er dan niet een beetje eigenaar van? Moeten er geen regels komen die ondernemers opleggen om verantwoording af te leggen over de som die ze hebben ontvangen en wat ze ermee hebben gedaan? Geen bureaucratische belemmering om geholpen te worden, wel een bewijsvoering dat het geld een meerwaarde creëert voor de maatschappij. Zolang deze neoliberale regering, en hun werkgevers zoals VOKA en Unizo, geen ander discours gaan varen in deze discussie hangt het hele verhaal rond meer lastenverlagingen met leugenschakels aan elkaar. Dan dient ze niets anders dan de sociale afbraak.
Neem dan zelf risico!
Om dat alles nog wat meer kracht bij te zetten, is er de leugen die ons ervan probeert te overtuigen dat alleen ondernemers een risico nemen. Dan hebben we het echter alleen over het geld dat zij investeren en dreigen kwijt te spelen als ze falen. Het ACV laat weten dat er in België om de twee dagen iemand sterft ten gevolge van een arbeidsongeval.[8]Dat hoeven geldrisiconemers zelden te doen, hun leven op het spel zetten bij het uitvoeren van arbeid. Ik bedoel maar, er zijn heus nog andere risico’s binnen een onderneming dan alleen het valutakapitaal dat er werd in gestoken. Maar de liberale leugen gaat dus over het nemen van een (geld)risico. Bij een eenmanszaak ga ik voor een stuk mee in de logica. Je moet geld lenen om een zaak op te starten. Als je faalt, geraak je in de schulden. Zodra er personeel aan te pas komt, creëer je een buffer. Want hoe meer werknemers in je bedrijf, hoe minder kans dat je alles kwijt zal spelen als ondernemer – die werknemers kan je laten inleveren of ontslaan. Dat vermindert het risico op het kapitaalverlies, werknemers vormen dan immers een soort van onderpand in de zoektocht naar meer winst. Of in het gevecht om te overleven. Ik zeg niet dat een ondernemer geen risico neemt. Wat ik wel zeg, is dat er een risicospreiding is bij elke werknemer die wordt aangenomen, en dat er meer risico’s zijn binnen een onderneming dan alleen die van het valutakapitaal. En dat bovendien niet alleen de ondernemer een risico neemt binnen de onderneming. Als een ondernemer zijn geld verliest, nam hij volgens de profeten van de vrije markt een risico. Maar als een werknemer loon inlevert, of zijn inkomen compleet verliest vanwege een herstructurering, wordt er nooit gesproken over de risico’s die zíj namen. Behoorlijke grotesk als je het mij vraagt.
Zij hebben daar wel zelf voor gewerkt
De laatste leugen waarover ik het wil hebben, is die van: ‘‘Zij hebben daar wel zelf voor gewerkt.’ Graag stel ik jullie voor aan mijn vriend Carlos Slim Helú, en zijn vermogen van 73 miljard dollar. Op 28 januari 2013 verschenen er evenveel levensjaren op zijn teller als dollarmiljarden op zijn rekening. Hij was dus 73 jaar oud en bezat op dat moment 73 miljard dollar. Just for the fun of it ga ik ervan uit dat de man op 28 januari 1940 als superbaby werd geboren. Bij zijn geboorte begon hij meteen te werken en tot op de dag van vandaag heeft hij nog geen uur geslapen. Superbaby verdiende dus één miljard dollar per jaar, oftewel 2.739.726 euro per dag. Ik persoonlijk zou stoppen na één dag werk als ik daarmee 2,8 miljoen dollar verdiend zou hebben, maar ieder het zijn natuurlijk. Omgerekend in uurloon verdiende superbaby Carlos Slim Helú 114.155 dollar per uur. Niet te gek voor iemand die ‘daar wel zelf voor heeft gewerkt’. Ik vraag mij af welke ondernemer dat betaalt, misschien moet ik daar eens gaan solliciteren. Een dagcontractje is goed. Dat superbaby niet alleen door zijn eigen zweet maar ook door dat van vele anderen rijk is geworden, lijkt mij al veel dichter bij de waarheid te liggen. En om nog dichter bij de waarheid te komen, zal je moeten spreken over het bloed, zweet en tranen van vele anderen. Mensen die veel geld verdienen kunnen dat omdat er zo veel meer mensen geld aan het verdienen zijn voor hen. En mensen als Carlos Slim Helú verdienen dat als rechtstreekse eigenaar van een bedrijf, als aandeelhouder of zelfs door werknemers te verkopen. Werknemers van je eigen onderneming bouwen je kapitaal mee op. Werknemers van een andere onderneming verhogen je dividenden en de waarde van je aandelen. En er zijn genoeg voorbeelden van ondernemers die ondernemingen opkopen alleen om de citroen volledig uit te knijpen en zo winst te maken. Ook daar is geen ontkennen aan.
Besluit
De rode draad in deze blogpost is dat ons dagelijks leugens worden opgedrongen vanuit de rechtse neoliberale families.. Opgedrongen door de liberale adepten van de vrije markt, schreeuwend om meer lastenverlaging en complete deregulering. Nooit verwijzend naar de andere kant van het verhaal, een verhaal dat meestal wordt geschreven met het bloed, zweet en tranen van gewone werkende mensen. Zeg nu zelf, redenen genoeg om te twijfelen, toch?
Toch koester ik, voorlopig althans, weinig hoop. In de discussies die zullen volgen rond het verhaal van de TAX-shift zullen de volgelingen opnieuw het 100 euro argument orakelen. Zij zijn de ezels die zich 1001 keer stoten aan dezelfde steen. En dat geloof zal nog niet te snel veranderen, daar ben ik van overtuigd. Sinds een jaar heb ik NETFLIX. Het staat boordevol documentaires en vorige week bekeek ik ’An Honest Liar’.[9] Een biografische docu over de illusionist, James ‘The Amazing’ Randi, die er zijn levenswerk van maakt om charlatans te ontmaskeren. Je kent ze wel, dominees die genezen via handoplegging en mensen die opereren met de blote handen. Groot was mijn verbazing toen ik een stuk zag in de docu, waarbij James Randi live op televisie kwam getuigen over zulke praktijken en de wind van voor kreeg van het publiek dat grotendeels bestond uitbeleivers.
Deze blogpost wil ik dan ook graag afsluiten men een quote van de wereldberoemde graffitiartiest Banksy: ‘‘If you repeat a lie often enough, it becomes politics.’ Een waarheid als een huis.
[1] http://www.demorgen.be/opinie/gert-verhulst-herpak-u-en-maak-plopsaland-alsjeblieft-meer-handicapvriendelijk-a2400139/
[2] https://nl.wikipedia.org/wiki/Bloem_(plant)
[3] http://www.hln.be/hln/nl/942/Economie/article/detail/2127932/2014/11/21/We-verdienen-gemiddeld-3-261-euro-bruto-en-nog-8-andere-weetjes-over-ons-loon.dhtml
[4] Rechtvaardige belastingen, wie wordt daar beter van, ABVV-brochure 2012.
[5]http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/economie/bouw_industrie/vastgoed/gemiddelde_prijs_woonhuis/
[6] ’Most Americans Say They Can’t Afford Public College’, in: Huffington Post, 27 augustus 2013.
[7] ‘Fewer parents can pay college tuition’, in: USA Today, 23 juli 2013.
[8] http://www.acv-online.be/Actualiteit/Nieuws/Detail/Dossier_arbeidsongevallen_2012.asp
