Mariana Mazzucato (WikiMedia Commons)
Boekrecensie -

Zonder ‘De ondernemende staat’ was er nooit Apple of i-phone

Mariana Mazzucato, hoogleraar economie en innovatie aan de universiteit van Sussex, zet de puntjes op de i in haar boek De Ondernemende Staat. Waarom de markt niet zonder overheid. Bedrijven zoals Apple en Microsoft zijn zwaar schatplichtig aan de overheid, dezelfde overheid die ondertussen wordt verguisd als een rem op de markt en dus moet uitgeschakeld worden.

maandag 13 juli 2015 14:16
Spread the love

De
ondankbaarheid van Apple

“Wereldwijd
wordt verkondigd dat de staat moet terugtreden om het herstel uit de
crisis te bevorderen. De veronderstelling is dat als de staat zich
maar afzijdig houdt, we de krachten van ondernemerschap en innovatie
in de private sector ontketenen. De media, het bedrijfsleven en
liberalistische politici gaan uit van deze makkelijke tegenstelling
en versterken het beeld van het contrast tussen een dynamische,
innovatieve en competitieve ‘revolutionaire’ private sector
tegenover een logge, bureaucratische, inerte, bemoeizuchtige publieke
sector.”




“De
boodschap wordt zo vaak herhaald dat het door het brede publiek wordt
geaccepteerd als de waarheid van het gezond verstand, en heeft velen
doen geloven dat de financiële crisis van 2007, die al snel ontaarde
in een diepe economische crisis, veroorzaakt werd door
overheidsschulden, in plaats van de ware toedracht.”

Deze
zienswijze, ook te horen in beleidsverklaringen van onze eigen
regering, is vandaag de dag nog erg in zwang bij bewindvoerders,
economen en zakenlui. Omdat ze naar eigen zeggen gedwarsboomd worden
door arbeidsrechten, belastingen en regelgeving die hun zijn opgelegd
door de staat. Tenminste, zolang ze zelf niet bezig zijn bij die
staat te lobbyen voor specifieke vormen van steun.

Volgens
Mariana Mazzucato, die zich heeft toegelegd op het belang van
innovatie voor de economie, is deze economische visie domweg
gebaseerd op een aantal hardnekkig voortlevende mythes die zij met
bravoure en enorm veel feitenkennis naar het rijk der fabelen
verwijst. Telkens weer opnieuw blijkt immers dat niet alleen private
firma’s, maar ook de overheid een succesrijk ondernemer kan zijn.

Durven?




Je
ervaart dat zelf op dit eigenste moment. Jij lezer van deze recensie
zou nooit voor je computer/laptopscherm hebben gezeten moest DARPA er
niet zijn geweest. Dit letterwoord staat voor Defense
Advanced Research Projects Agency
.
Dit is een Amerikaanse overheidsdienst die in allereerste instantie
werd opgericht voor militaire doeleinden, maar nadien in vredestijd
is gecommercialiseerd om de concurrentiekracht van private firma’s
te vergroten. Meer informatie over DARPA kun je opsnorren als je het
letterwoord intikt in het zoekvak van Google. Het succes van Google
is mogelijk gemaakt door een algoritme, dat werd ontwikkeld met
subsidies van de National Science Foundation, eveneens een
Amerikaanse overheidsdienst.

Er
wordt vandaag graag beweerd dat het succes van high
tech

zo’n vaart kon nemen dankzij de inzet van private durfkapitalisten
die bereid zijn er zwaar te investeren zonder zeker te zijn van een
gunstig financieel resultaat. Ook dat is een mythe. Ampel onderzoek
heeft immers aangetoond dat durfkapitalisten pas in bepaalde
technologieën hebben geïnvesteerd nadat eerstde
overheid in de meest riskante en kapitaalsintensieve technologie had
geïnvesteerd.

De
grootste durfkapitalist is de overheid, aldus Mazzucato.

‘Financialisering van het eigen bedrijf

De
farmaceutische nijverheid beweert geregeld dat het onderzoek naar
nieuwe geneesmiddelen door de overheid wordt belemmerd door
belastingen en regelgeving. Bij deze maakt Mazzucato een interessante
zijsprong naar financialisering, overigens een praktijk die in
belangrijke mate heeft bijgedragen tot de crisis van 2007-2008.

“In
dezelfde tijd waarin private farmaceutische bedrijven hun
onderzoeksuitgaven hebben verlaagd, hebben ze voor grotere bedragen
eigen aandelen teruggekocht. Dat is een strategie die wordt gebruikt
om de aandelenkoersen op te vijzelen, wat een positieve invloed heeft
op de waarde van de opties en vaak aan die opties gekoppelde
directiebeloningen.”

“Pfizer
bijvoorbeeld, dat in 2011 6,2 miljard dollar aan dividenden
uitkeerde, kocht in datzelfde jaar voor 9 miljard eigen aandelen, een
bedrag gelijk aan 90 procent van de nettowinst en 99 procent van de
uitgaven voor R&D-uitgaven.” Mazzucato schrikt er niet voor
terug in dit verband te spreken over het parasitaire
karakter

van deze manier van zaken doen.

Steve
Jobs’ uitvinding?

In
het boek wordt uiteraard veel aandacht besteed aan Steve Jobs.
‘Zijn’

Apple belichaamt het beeld van de markt als motor van het
kapitalisme, terwijl Sillicon Valley wel eens ‘de Bible Belt van
het technologisch utopia’ wordt genoemd. Mazzucato corrigeert dit
beeld. Sillicon Valley begon als een paradijs van openbare subsidies.
Zo werd ook ieder stukje fundamentele technologie in de iPhone
ontwikkeld door onderzoekers die op de loonlijst van de staat
stonden.

Mazzucato
somt twaalf technologieën op die verwerkt zijn in de iPhone: van het
internet over GPS en draadloze netwerken tot de displays van
aanraakschermen. Voor alle twaalf, stelt ze vast, werd het
fundamentele en toegepaste onderzoek gefinancierd door de overheid,
ook al was de uitkomst van die research onzeker.

Zonder
die enorme investeringen had Apple geen iPhone en de iPad op de markt
kunnen brengen. Zelf deed Apple nauwelijks aan research. Het unieke
van Apple kwam niet voort uit zijn zogenaamde vermogen om nieuwe
technologie te ontwikkelen, maar uit zijn organisatorische
vaardigheid om beschikbare technologie te integreren, er producten
voor op de markt te maken en die te verkopen. Bovendien heeft de
Amerikaanse overheid ook alle mogelijke protectionistische
maatregelen genomen om de intellectuele eigendom van Apple te
beschermen tegen concurrenten.

“Steve
Jobs en zijn team smolten al die technologieën briljant samen in
wonderlijke dingen, met een prachtig design. Apple was in staat mee
te surfen op de golf van enorme staatsinvesteringen Maar in de
lijvige biografie van Jobs staat niet één paragraaf, niet één
zin, niet één woord dat laat vermoeden hoe belangrijk de
investeringen van de overheid waren.”

Maar
over de doden niks dan goed. Slechts sporadisch horen we eens iets in
de media over de werkomstandigheden in bedrijven die knutselen voor
Apple, zoals in het Chinese Foxconn. En nog minder over de leaks,
de fiscale ontsnappingsroutes die Apple gebruikt om minder te moeten
afdragen aan dezelfde Amerikaanse overheid wiens steun nochtans van
levensbelang is geweest. Ondank is ‘s werelds loon.

Mariana
Mazzucato, ‘De ondernemende staat. Waarom de markt niet zonder
overheid kan’, Nieuw Amsterdam Uitgevers, 2015, 320 blz, €22,9.
Ook als e-boek beschikbaar.

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!