Er wordt in Athene niet betoogd zonder
frappé bij de hand, de ijskoude koffie die je maakt door een soeplepel nescafé
en een soeplepel suiker te mixen met ijs en aan te lengen met water en gecondenseerde
melk. Of het nu de jongeren zijn die met hun zwart-rode vlaggen nabij
Panepistemiou onder het spandoek ‘tegen het fascisme, tegen het kapitalisme’
betogen of de mannen in gesteven, wit of blauw overhemd en hun eega in
bijpassende jurk en hakjes die op Syntagma beschaafd met Europese en Griekse
vlaggen zwaaien: verkoeling zoeken ze allemaal.

Dat maakt de betogingen van vanavond op een bizarre manier relaxed, ook al
liggen de standpunten erg uiteen en is de polarisatie groot. Het moment waarop
dat opvalt, is wanneer de jongeren, onder begeleiding van de oproerpolitie,
opstappen in de richting van Syntagma. Dan wordt het plots ernst en is de
spanning te snijden. Maar waarover iedereen het vanavond eens is, is de
vaststelling dat betogen weer normaal kan verlopen. De hekken rond het parlement
zijn weggehaald, de oproerpolitie houdt niet langer alle straathoeken bezet
en de repressie is misschien niet volledig verdwenen, maar is toch minder manifest geworden.

Thanos Andritsos is niet enthousiast over de anti-kapitalistische betoging. De
organisatie waar hij bijhoort, Antarsya, heeft er ook niet voor gemobiliseerd.
“De betoging van morgen zal groter zijn,” denkt hij. Dan verzamelt de
linkerzijde om haar neen-stem te laten horen; neen aan het Europa van de verdere
bezuinigingen en krimpende economie. Maar ook neen aan de Syriza-regering die –
zo wordt hier verwacht – toch zal meestappen in het Europese beleid van
soberheid en besparingen. Zij het minder stringent dan geëist.

Straatventers

De betoging die nu op Syntagma plaatsvindt, wordt ondersteund door de klassieke
partijen: Nea Demokratia, PASOK en het nieuwere, neoliberale To Potami. Ze
manifesteren onder de slogan “We blijven in Europa”. Iets anders kan men zich
moeilijk voorstellen, toch geografisch. “Au fond eisen ze van de regering dat
die instemt met eender wat de EU, de ECB, de Eurogroep en het IMF ons
opleggen,” zegt Thanos. Dat wordt ook bevestigd als we later Syntagma kruisen:
een wat oudere man draagt zelfs een Europese vlag met het symbool van de euro
mee. Het plein staat verre van vol: vlak voor het Parlement troepen de mensen
samen, maar zodra je de trappen afloopt, is de drukte daar die van elke dag:
eetstandjes, muziek, jongeren en toeristen. Opmerkelijk zijn de diverse mobiele
standjes met Griekse en Europese vlaggen, fluitjes, drank en eten. “Dat zijn de
gewone straatventers,” legt Thanos uit, “afhankelijk van de betoging verkopen
die ook rode vlaggen of die van de voetbalploeg Panatinaikos als er een match
is. En als het regent, paraplu’s”.

Zondag wordt wellicht de grote betoging, “want dan is het de finale, finale,
finale dag,” lacht Thanos, “de zoveelste. Dan wordt het voorstel van de
regering door de Europese financiële ministers geëvalueerd en daarvan
hangt wellicht af of Griekenland binnen de eurozone blijft. “Syriza beslist of
ze zullen gehoorzamen aan de Europese diktaten of we een heel andere weg
inslagen.”

Antarsya is voor dat laatste. Het is – vergelijkbaar met Syriza – een coalitie
van linkse, antikapitalistische en revolutionaire krachten, eind 2008 tot stand
gekomen, in de nasleep van wat hier de december-rellen heet. Maar ze hebben
ervoor gekozen geen deel uit te maken van Syriza, omdat er hun inziens naast
Syriza en de Kommunistische Partij van Griekenland (KKE) nood is aan een helder
antikapitalistisch front. Ze voeren dus een andere lijn dan Tsipras, die voor
de Griekse crisis een oplossing zoekt binnen het framework van de huidige
Griekse verhoudingen, binnen het huidige kader van de Europese Unie, de
Europese verdragen, akkoorden en de consensus binnen de Eurozone. Dat lijkt
Antarsya namelijk niet realistisch. “Syriza komt ook aan het einde van haar
onderhandelingsmarge en zal zondag wellicht tekenen”,  denkt Thanos.

Hij gelooft minder in de mogelijkheden van Syriza – zelfs al maken ze nu de
Griekse regering uit – dan in de noodzaak van grote volksbewegingen en
mobilisaties. “Die zijn noodzakelijk om uit de vicieuze cirkel van schuld,
bezuinigingen, nieuwe leningen, nieuwe schuld en bezuinigingen te ontsnappen.
We moeten de fundamentele problemen van deze crisis aanpakken, het politieke
systeem van Griekenland, de sociale en economische verhoudingen hier, maar
evengoed de ongelijke ontwikkeling in Europa. Het is duidelijk dat die Europese
verhoudingen niet compatibel zijn met een meer rechtvaardig systeem in
Griekenland. Dat is wat ons betreft de laatste maanden duidelijk geworden: een
sociaal rechtvaardig systeem dat in de basisbehoeftes kan voorzien is binnen
dit Europees kader onmogelijk.”

Vermoeiende tijden

Alsof hij de woorden van Thanos wil illustreren, komt een wat verdwaasde man
een sigaret bietsen. Verwilderde haardos, gescheurde kleren, erg mager van lijf
en leden. Hij krijgt ook wat kleingeld, maar blijft rondhangen. We moeten mee,
doet hij teken, hij wil ons tonen waar hij woont. Meer omdat hij blijft
aandringen dan uit nieuwsgierigheid gaan we een kijkje nemen. Wat hij ons
toont, is evenwel geen huis of appartement, maar een portiek waarin hij zich
geïnstalleerd heeft. Van karton heeft hij een bed gemaakt, er hangen iconen en
een Griekse vlag tegen de muur geplakt en vooraleer hij gaat zitten, strijkt
hij zijn deken glad, verstopt een handdoek en legt hij de plumeau naast zich.
Hij toont zijn plekje op deze wereld niet zonder trots. Dan brengt hij zijn
haar netjes in de plooi en kijkt recht in de camera. Het is een bevreemdend en
pijnlijk moment. 

Dat soort armoede is niet nieuw, zegt Thanos.
Maar het grootste deel van de nieuwe armoede blijft onzichtbaar. Het zijn de
mensen die terugkeren naar hun oude huis in de binnenstad, omdat ze hun huis in
de buitenwijk niet langer kunnen betalen. Het zijn de volwassen kinderen die
met de kleinkinderen terug intrekken bij de grootouders. Het zijn de vrienden,
familieleden en kameraden die van elkaar afhankelijk worden en elkaar ternauwernood kunnen ondersteunen, zonder uitzicht op beterschap.

Als ik opmerk dat het politiek erg vermoeiende tijden moeten zijn voor
militanten, zeker in combinatie met de harde economische situatie waarin velen
zich bevinden, glimlacht hij toch. Het is dankzij de politiek, de organisaties,
de kameraden en vriendschappen dat het allemaal nog doenbaar is”, verklaart
hij. “Het is waar: iedereen is de afgelopen jaren depressief geworden,
oververmoeid, uitgeput. Iedereen heeft op zijn tandvlees gezeten en velen
hebben soms dagen- of wekenlang gedeprimeerd alleen thuis gezeten. Maar we zijn
ze telkens opnieuw gaan opzoeken, we hebben ze uit hun kot gehaald, we hebben
elkaar een riem onder het hart gestoken. We hebben ook geen andere keuze. Maar
het is het engagement, de organisatie die zorgt voor solidariteit en die ons
perspectief geeft.

En het moet gezegd: sinds de verkiezing van Syriza gaan
sommige dingen opmerkelijk beter en zijn mensen ook hoopvoller. De brutale
repressie is bijvoorbeeld verdwenen. Je ziet niet meer op elke straathoek de
zwaarbewapende speciale eenheden klaarstaan om elke vorm van protest brutaal de
grond in te kloppen.”

Als ik opmerk dat de speciale eenheid van de politie net voorbij komt met de
gigantische bussen pepperspray of traangas in de aanslag, haalt hij zijn
schouders op. “It’s nothing,” zegt hij, “nothing is gonna happen this evening.”
Dat blijkt wat later ook: de veelal anarchistisch geïnspireerde jongeren
waarvan er veel een zwarte bermuda en t-shirt dragen, wandelen onder
politiebegeleiding rond het huizenblok, de straten worden afgezet, de weg naar
Syntagma wordt hen versperd, maar daar blijft het ook bij. Ze keren terug naar
hun beginpunt en bestellen zich nog een frappé.

Ook op Syntagma is de sfeer veeleer gemoedelijk. De nadarhekken die jaren lang
rond het parlement stonden om betogers van volksvertegenwoordigers te scheiden,
zijn er kort na de verkiezing van Syriza weggehaald en behalve wat goedgemutste
agenten en speciale eenheden verder op de trappen, heeft het bijna iets van een
vrolijke bedoening.

Als we later op de avond op het terras van onze hotelkamer nog even een luchtje
scheppen, rijden de politieagenten op hun zwarte motor of in de combi voorbij. Met zwaailichten op, reppen ze zich weg van Syntagma waar de betoging is
afgelopen. Aan de overkant van de straat wordt op de derde verdieping nog druk
vergaderd. Het is ver voorbij middernacht en we vangen door de ramen af en toe
nog een woord op. Dat het over politiek gaat, is duidelijk maar we kunnen niet
opmaken wie er spreekt of welke organisatie het is. Democratie is hier
duidelijk een werkwoord en de mensen maken ook op dat vlak overuren. Ze sluiten
af met de Griekse versie van de Internationale die door de straat weerklinkt.
In de verte staat de Acropolis nog steeds.

Vrijdag (vandaag) en zondag staan er weer nieuwe betogingen op de agenda en men
wacht af wat de regering uit haar mouw zal schudden en of de Eurogroep en de
bevolking er vrede mee zullen nemen. “We’re waiting,” zoals de man aan de
hotelbalie zegt terwijl hij op facebook naar de toespraak van Tsipras luistert.
“We’re waiting.”