De Vlaamse regering van N-VA, Open VLD
en CD&V zit op 25 juli 2015 exact één jaar in het zadel. Hoog tijd voor een
bilan van het gevoerde beleid. In deze reeks artikelen analyseert de
studiedienst van het Vlaams ABVV hoe de factuurregering Bourgeois I de rekening
systematisch doorschuift naar de burgers en daarbij ook de laagste inkomensgroepen niet ontziet.

De factuur van uw oude dag

Een verblijf
in een woonzorgcentrum wordt fiks duurder. De prijzen van de rusthuizen zijn in
vijf jaar tijd met zo’n 20% gestegen, afhankelijk van de plaats waar men woont.
Van gemiddeld 1500 euro naar 1800 euro per maand, en dat met een gemiddeld
pensioentje van 1200 euro. Zo blijkt uit het glasheldere ‘rusthuisdossier’ van
de kwaliteitskrant De Tijd (mei 2015).

“Onzin en
paniekzaaierij”, zei minister Johan Van Overtveldt (N-VA) op 8 juli in antwoord
op een parlementaire vraag daarover. Volgens N-VA zal de factuur van het
rusthuis helemaal niet stijgen, want hun btw-vrijstelling zal niet geschrapt
worden. Door die btw-vrijstelling moeten rusthuizen geen btw betalen op de
opvang van ouderen en op extra diensten zoals maaltijden, wasserij en kapper.

Eind goed al
goed? Nee hoor… Wie zich blind staart op de btw slaat de bal mis. De verhoging
van de rusthuisfactuur komt er, want heeft amper iets te maken met de
btw-vrijstelling. Het echte probleem is de (onder)financiering van zwaar
zorgbehoevenden, die rusthuizen noodgedwongen doorrekenen aan hun bewoners.

In het verkeerde bed

Vlaanderen
telt 778 rusthuizen met 74.000 bedden. Deze rusthuizen stellen zo’n 42.000
mensen tewerk en zijn goed voor een omzet van 3,3 miljard euro, waarvan de
overheid 1,8 miljard euro betaalt. De ouderenzorgsector is met andere woorden
een cruciale zorgspeler.

Wie betaalt
die rusthuisfactuur nu eigenlijk? Simpelweg gesteld wordt de helft betaald door
de bewoner. Het gaat dan over de zogenaamde ‘hotelkosten’: het verblijf, de kamer,
het eten en schoonmaak. Dit kost een oudere gemiddeld 51 euro per dag (1500
euro per maand) – afhankelijk van de regio of type instelling.

De andere
helft van de factuur wordt betaald door het RIZIV dat tegemoet komt aan de
zorgkosten. Om deze kosten te bepalen wordt een ‘etiket’ op de bewoner geplakt:
van amper zorgbehoevend tot zwaar zorgbehoevend, al dan niet in combinatie met
dementie. Hoe zwaarder het zorgprofiel, hoe meer een rusthuis krijgt van de
overheid. Van de 71.000 Vlamingen die in 2014 in een woonzorgcentrum verbleven
had 55.000 intensieve zorg nodig (bron: De Tijd). 

Het echte
probleem is de onderfinanciering. Twee op de tien zwaar hulpbehoevende ouderen
liggen namelijk in het ‘verkeerde bed’.

De overheid
subsidieert hen alsof ze alleen maar lichte zorg nodig hebben, terwijl ze
eigenlijk intensieve zorg behoeven. Voor hen krijgt het rusthuis slechts de
omkadering van iemand die nog goed te been is. Dat scheelt 24 euro per dag per
bewoner! Een flinke smak geld als je weet dat er in Vlaanderen 9.700 bejaarden
in zo’n ondergefinancierd bed liggen (De Tijd).

En daar blijft
het niet bij want het aantal loopt snel op. Sinds 2013 erkent de overheid
immers geen bedden meer waar een etiketje ‘zwaar zorgprofiel’ aan vasthangt.
Nieuwe rusthuizen of instellingen die uitbreiden worden daarom structureel
ondergefinancierd. Volgens de onderzoeksjournalisten van De Tijd loopt een rusthuis
met pakweg 95 bedden zo per jaar bijna een half miljoen euro aan subsidies mis.

Hogere prijzen

Dit heeft ook
gevolgen voor het zorgpersoneel: rusthuizen hebben vaak veel te weinig
personeel, of moet het personeel harder werken. Dit zet een grote druk op het verzorgend
personeel dat nu al bij de toppers staat qua burn-out risico.

Om toch de kwaliteit van de zorg voor
alle bewoners te kunnen garanderen, trekken rusthuizen (noodgedwongen) hun
prijzen op.

Minister
Vandeurzen (CD&V) erkent het probleem maar wijst in de richting van de
federale regering. Deze slaagde
er volgens hem nooit in om de zorg voor personen met een zwaar zorgprofiel
voldoende te financieren. Aangezien Vlaanderen pas sinds 1 april 2014 bevoegd
is voor de ganse winkel van de ouderenzorg, vraagt de minister geduld om de
scheve situatie recht te trekken. Hiervoor is 86 miljoen euro nodig, voor 1550
extra verzorgers…

Bovendien
gaat de vergrijzing hard door. De dotatie van de federale zekerheid zal
meegroeien met het aantal 80-plussers, maar niet met de toegenomen zorgzwaarte.
Volgens de schattingen zal Vlaanderen tegen 2025 één miljard euro moeten
bijleggen bovenop federale dotatie. Geld dat er niet is.

Bewoner betaalt de factuur

De metafoor
uit De Tijd verwoordt het goed: onze rusthuizen hangen aan een strop die steeds
strakker wordt aangetrokken. En wie is de dupe: de bewoner, die betaalt de
factuur.

Het
financieringsmodel van rusthuizen dateert van de jaren stillekes en gaat
voorbij aan de realiteit dat “het geen ‘kaartclubs’ maar verkapte ziekenhuizen
zijn”. Maar zelfs indien elke bewoner in het ‘juiste bed’ lag, dan nog zou het
personeelsbestand niet volstaan, aangezien de personeelsnormen van het RIZIV
enkel doelen op de hoogstnoodzakelijke zorgen.

Zowat alle
rusthuizen werven extra zorgpersoneel aan dat ze deels financieren uit de verhoging van de dagprijzen. Een rusthuisbewoner
betaalt dus met zijn woonbijdrage een deel van de zorg. Onrechtvaardig, want
volgens het basisidee van het financieringsmodel is de zorg voor ouderen een
taak van de overheid. 

Doe iets aan de onderfinanciering

Dus neen,
minister Van Overtveldt, spijtig genoeg zal de btw-vrijstelling alleen er niet
voor zorgen dat onze rusthuisfacturen betaalbaar blijven. De btw-vrijstelling
is slechts de spreekwoordelijke ‘kers op de taart’. Het achterliggende
mechanisme van onderfinanciering is verantwoordelijk voor de prijs van onze
oude dag. Dus alsjeblieft, Vlaamse regering, investeer in ouderenzorg en
herbekijk het financieringsplaatje.

Fien Adriaens, adviseur studiedienst
Vlaams ABVV