Het
risico op verdrinking is weliswaar kleiner op deze Balkanroute, maar
de reis is allesbehalve zonder gevaar. Bij elke etappe op de lange
weg door drie landen worden vluchtelingen misbruikt en uitgebuit,
hetzij door de plaatselijke autoriteiten, hetzij door smokkelaars en
criminelen. Dit staat te lezen in het rapport Europe’s
Borderlands: Violations against refugees and migrants in Macedonia,
Serbia and Hungary van Amnesty International van 7 juli 2015.

“Op
een statuut of bescherming moeten deze mensen niet hopen. Ze riskeren
integendeel voor lange tijd te worden opgesloten en meermaals terug
de grens over gedreven te worden. Deze praktijken zijn volledig in
strijd met het internationaal recht over asiel en
mensenrechten,” zegt Eva Berghmans, beleidsverantwoordelijke
van Amnesty International Vlaanderen.

De eerste etappe van de
route is bekend: per boot maken mensen de relatief korte overvaart
van de Turkse kust naar een Grieks eiland. Hun aantal is sterk
toegenomen: van januari tot 22 juni 2015, kwamen via deze weg maar
liefst 61.474 migranten aan. Meer dan de helft van hen zijn afkomstig
uit Syrië. Daarnaast zijn er veel Afghanen, Nigerianen en Soedanezen
onder de vluchtelingen.

Griekenland kan de grote
toestroom aan asielzoekers niet aan en verkeert zelf in diepe crisis.
De opvang is er ondermaats en de asielprocedure verloopt erg traag en
stroef. Dus reizen de meeste vluchtelingen en migranten door. Van de
Griekse eilanden trekken ze naar Athene en dan verder naar Macedonië.
Ze doorkruisen Macedonië per trein of te voet, vaak langs de
treinsporen. Daarbij vielen in 2014 alleen al 24 doden, waaronder een
Afghaanse man met een baby van 6 maanden.

Als de
(grens)politie in Macedonië migranten aantreft, houdt ze hen aan en
drijft ze terug naar Griekenland, tenzij ze in het gezelschap zijn
van iemand die van mensensmokkel wordt verdacht. Dan worden ze voor
onbepaalde tijd opgesloten in Gazi Baba, een overbevolkt en intussen
berucht detentiecentrum, om tegen hun wil als getuigen op te treden
in het proces tegen de smokkelaar. 

De reis leidt
doorgaans naar het Macedonische bergdorp Mojane. Daar doen de
vluchtelingen een beroep op mensensmokkelaars die hen de grens
met Servië overbrengen. Daar wachten hen dezelfde
risico’s: aangehouden en opgepakt worden door de Servische
grenspolitie en teruggedreven worden, soms met geweld.

Amnesty
International hoorde getuigenissen van een 100-tal migranten. Velen
vertelden over mishandeling, afranselingen en afpersing.
Mensensmokkelaars zetten hen onder druk om méér te betalen of
lieten hen aan hun lot over. Grenspolitie bezondigde zich eveneens
aan geweld en persten de migranten af voor geld.

Noch in
Macedonië, noch in Servië vinden vluchtelingen bescherming. Een
functionerend asielsysteem is er niet. In 2014 kregen 10 personen in
Macedonië het statuut van vluchteling toegekend. In Servië was dat
maar 1 persoon. 

Hongarije, noorderbuur van Servië,
is het land waar vluchtelingen en migranten uiteindelijk een doorgang
naar de EU zoeken. Ook daar zijn ze niet welkom: Viktor Orban, de
Hongaarse eerste minister, kondigde recent aan dat hij een hek van
175 kilometer lang en 4 meter hoog aan de grens wil laten bouwen en
dat alle personen die via een “veilig transitland” zoals Servië
zijn aangekomen, geen asiel zullen krijgen. Als deze voorstellen
goedgekeurd worden, betekent dit het feitelijke afsluiten van de
Balkanroute (Op maandag 6 juli 2015 heeft het Hongaarse parlement dit
regeringsvoorstel goedgekeurd. De regering wil zo snel mogelijk met
de bouw van de muur starten, nvdr).

Volgens
Amnesty International falen niet alleen de betrokken Balkanlanden:
“Macedonië en Servië moeten een functionerend asielsysteem
inrichten, maar de asielproblematiek is niet enkel hun
verantwoordelijkheid. De problemen op de Balkanroute tonen nogmaals
het falen van de EU aan om een degelijk asiel- en migratiebeleid uit
te werken. Dat moet als eerste en voornaamste doelstelling hebben om
bescherming te bieden aan wie het nodig heeft, aan vluchtelingen.
Niet om de grenzen van Fort Europa zo hermetisch mogelijk af te
sluiten,” besluit Eva Berghmans.