Het bedrag dat België aan eventueel
onbetaalde Griekse leningen sinds 2010 zou verliezen wordt op
ongeveer 10 miljard euro geraamd, gemiddeld betekent dat per Belg
1000 euro, aldus toch de algemene berichtgeving.
Directe lening
België heeft in 2010 een deel van de
leningen van de Trojka aan Griekenland op zich genomen, namelijk 1,9
miljard euro. Van dat bedrag heeft Griekenland volgens de afgesproken
leningsvoorwaarden tot nog toe reeds 120 miljoen euro intresten
terugbetaald. Het kapitaal van deze lening moet terugbetaald worden
door Griekenland tussen 2020 en 2040. Het is met andere woorden nog
veel te vroeg om te stellen dat België dit geld kwijt zou zijn.
Dit uitgeleende bedrag komt overeen met
0,5 procent van het Belgische BNP en is ongeveer driemaal kleiner
dan het bedrag dat de regering van Charles Michel wil besteden aan
nieuwe militaire vliegtuigen. Dit bedrag is tevens ongeveer
zeventien maal kleiner dat de 33 miljard euro die de Belgische
regering in 2009-2010 heeft uitgegeven om de Belgische banken te
redden. Deze laatste ‘lening’ is in tegenstelling tot de lening aan
de Griekse staat aan geen enkele terugbetalingsvoorwaarde
onderworpen.
Deelname aan de ECB en het EFSF
Naast deze directe
leningen is België financiële engagementen aangegaan via haar deelname aan
internationale samenwerkingsverbanden. Net als alle andere
EU-lidstaten is België aandeelhouder bij de Europese Centrale Bank
(ECB, één van de drie ‘instellingen’ van de Trojka). Voor België
gaat het om 2,2 miljard euro aan Griekse waardepapieren bij de ECB.
Als de ECB dat zou willen, kan ze zelf
het verlies van deze bedragen opvangen in plaats van ze door te
sluizen naar de lidstaten. Dat heeft de ECB sinds het begin van de
crisis al meerdere malen gedaan, voor privé financiële bedrijven.
Daarnaast neemt België deel aan
het European Financial Stability Fund (EFSF). Dat is een
gemeenschappelijk kapitaal waar de 19 EU-lidstaten aan deelnemen die
lid zijn van de Economische en Monetaire Unie (EMU, de landen die de
euro als gemeenschappelijke munt hebben). Groot-Brittannië,
Zweden, Denemarken, Polen, Tsjechië, Hongarije, Bulgarije, Roemenië
en Kroatië zijn EU-lidstaten, maar geen lid van de EMU en niet
betrokken bij de onderhandelingen over de Griekse schuldenlast. De
ministers van Financiën van deze landen nemen dus ook geen deel aan
de onderhandelingen in de zogenaamde ‘eurogroep’.
Dit EFSF werd in 2010 opgericht om alle
EU-lidstaten (dus ook zij die geen lid zijn van de EMU) te
ondersteunen in geval van economische problemen. Het gaat daarbij
niet om leningen in de strikte zin van het woord maar om garanties.
(Land X moet dringend bedrag Y lenen, maar kan niet de zekerheid
geven dat het dat kan terugbetalen. Land (of landen) Z geeft daarom
een garantie, dat zij daar voor zal instaan, in het geval de
terugbetaling zou mislopen. Zo kan land X alsnog een lening aangaan,
die ze anders niet zou hebben verkregen.)
België heeft zich voor 5 miljard euro
geëngageerd in het EFSF. Dat geld werd gebruikt om waardepapieren
aan te kopen op de privémarkt en zo hulp te bieden aan de
banksector in Griekenland, Portugal en Ierland. Dit geld moet
terugbetaald worden vanaf 2025.
Speculatie
In het geval dat Griekenland inderdaad
geen enkele euro meer zou terugbetalen van het bedrag van de nog uitstaande leningen,
dan moet daar in ieder geval reeds de jaarlijkse 20 miljoen rente-afbetaling afgetrokken
worden, die Griekenland sinds 2010 elk jaar aan België heeft
gestort, totaal 120 miljoen (zoals hierboven vermeld). Als
Griekenland de afbetaling van deze rente zou stopzetten, dan komt dat
neer op een jaarlijks verlies van 2 euro per Belg.
Daarbij mag niet uit het oog worden
verloren dat niet alle Belgen in gelijke mate delen in de opbrengsten
van deze terugbetalingen. Er zijn heel wat Belgen die helemaal niets
van die jaarlijkse 2 euro zien. Er zijn daarentegen een beperkt
aantal Belgen die dat geld wel zien verschijnen op hun
bankrekeningen. Het gaat dan om personen die reeds voor de crisis
miljonair/miljardair waren.
Bovendien hebben heel wat Belgische
banken gespeculeerd op de Griekse schulden. Zij hebben met andere
woorden goed verdiend aan de zwakke financiële positie van
Griekenland. De Belgische regering zou evengoed kunnen beslissen om
haar geld te recupereren door deze woekerwinsten te belasten.
Weinig realistisch scenario
De gemiddeld 1000 euro verlies die de Belgische
burger theoretisch zou kunnen lijden gaat trouwens uit van een weinig
realistisch scenario, namelijk dat Griekenland vanaf nu helemaal niets meer
zou terugbetalen, te eeuwigen titel. Dat zou in de menselijke
geschiedenis een primeur zijn.
Er wordt ook heel wat mist gespoten
over wat de Griekse vraag voor schuldherschikking en/of
schuldverlichting precies inhoudt. Schuldherschikking betekent dat de
modaliteiten van de terugbetaling worden gewijzigd. Dat kan betekenen
dat de termijn voor terugbetaling wordt verlengd, dat er een
rustpauze wordt ingelast voor de terugbetalingen en dergelijke.
Schuldherschikking betekent dus geen verlies voor de lener, hoogstens een
kleinere winst, of een winst die langer op zich laat wachten (maar
wel verzekerd blijft).
Schuldverlichting betekent dat
Griekenland een deel van de schulden niet meer moet terugbetalen en
dat de modaliteiten voor terugbetaling weliswaar gewoon doorlopen,
maar voor een kleiner bedrag. Ook hier betekent dit nooit
dat de uitlenende landen dan verlies gaan lijden. Het betekent immers
alleen dat de voorspelde winsten – na onderlinge afspraak –
kleiner zullen zijn, dan oorspronkelijk was afgesproken. Meestal
wordt schuldverlichting toegepast in samenhang met vormen van
schuldherschikking.
Yves Leterme
Eerste minister Yves Leterme (CD&V)
loog niet toen hij in 2010 verklaarde dat de lening aan Griekenland
een goede investering was en geld zou opbrengen voor de Belgische
schatkist. Gezien de recente evolutie zal die winst zeker kleiner
worden dan toen voorzien, maar het blijft wel een winst, geen
verlies.
De term ‘verlies’ wordt hier gebruikt
waar hij niet van toepassing is. Wanneer bijvoorbeeld een lening X
een investeringsopbrengst voorspelt van pakweg 100 miljoen euro verspreid over
10 jaar, en na vijf jaar blijkt dat die finale winst slechts 90
miljoen euro zal bedragen, dan hebben commentatoren het over een
‘verlies’ van 10 miljoen euro, alsof dat geld uit de eigen
portemonnee wordt weggenomen. In werkelijkheid gaat het nog altijd
over 90 miljoen investeringswinst.
Wat elke Belg zogenaamd gemiddeld zou
verliezen, is alleen maar het gevolg van de keuzes van de Eurogroep
in 2010 om de privé-banksector te redden, door hun schulden over te
hevelen naar de Griekse en de Europese belastingbetalers.
Politiek ongewenst precedent
Uiteindelijk is deze crisissituatie
ontstaan omdat de Europese instellingen een land dat weliswaar met
een groot maar beheersbaar probleem zat – en dat in 2010 niet erger
was van in Portugal, Spanje of Italië – opgezadeld met een
onhoudbare schuldenlast en een catastrofale economische situatie. Alle positieve prognoses van 2010 van het
IMF en de ECB bleken foutief te zijn. Als enige antwoord op deze
totale mislukking en de humanitaire catastrofe die erop volgde,
antwoorden de instellingen nu met meer van hetzelfde.
Deze crisis betekent het morele
failliet van de centrum-linkse partijen in Europa, die meer nog dan
hun centrum-rechtse tegenstrevers/medestanders, medeplichtig zijn aan
het budgettaire gestrengheidsbeleid van de voorbije twintig jaar
(waarvan de voorbije zeven jaar sinds 2008 slechts de apotheose zijn).
Zij zijn ervan uitgegaan dat Grieks eerste minister Alexis Tsipras, net als zijn voorgangers (en
net als zijzelf) in de jaren die hieraan voorafgingen, uiteindelijk
wel zou ‘bijdraaien’ en zijn verkiezingsbeloften een voor een zou
inslikken. Dat hij dat niet zou doen, konden zij zich na jarenlange
machtsdeelname en ideologische inleveringen niet voorstellen. Mede daardoor valt onder meer de
halsstarrigheid van een Jeroen Dijsselbloem (Nederlands
sociaaldemocraat), voorzitter van de eurogroep, te verklaren.
De diepere drijfveer voor deze
koppigheid is politiek-ideologisch. Een overwinning voor de regering
van Syriza in Griekenland – zelfs de kleinste morele overwinning –
zal een veel te ‘gevaarlijk’ precedent scheppen, waar de Spaanse
kiezers in december 2015 inspiratie uit zouden kunnen halen voor een
gelijkaardige politieke ommezwaai, weg van de twee machtspartijen, de
sociaaldemocratische PSOE en de conservatieve PP (de Spaanse versies
van de Griekse PASOK en ND).
Griekse kolonels en een Spaanse caudillo
Net als de PASOK en de ND in
Griekenland na de val van de dictatuur in 1973, hebben de PSOE en de
PP elkaar na de val van het Franco-regime afgewisseld aan de macht
met lichtjes variërende kopieën van elkaars neoliberale programma.
Achter dit alles gaan uiteraard diepere
economische belangen schuil en een daarmee samenhangend ideologisch
maatschappijbeeld. Het sociaal inleveringsbeleid van de voorbije
dertig jaar heeft niets van doen met lagere inkomsten of winsten, maar
met een andere herverdeling van de winsten, weg van de staat naar de
grote ondernemingen (en niet naar de KMO’s, die net als alle
loontrekkende werknemers eveneens zwaar in de klappen delen).
De sociale
inleveringen (‘besparingen’) van de voorbije dertig jaar zijn geen
spijtig ‘gevolg’ van moeilijke omstandigheden, maar bewuste
‘doelstellingen’ van een gigantische herverdelingsoperatie. In dat
grote verhaal is het zogenaamde 1000-euro-verlies van elke Belg aan
Griekenland maar klein bier.
Non,
les Belges ne perdront pas 1000€ si la Grèce annule sa dette
