"Duitsland bluft over Griekenland"

De praatjes over een “Grexit” kan je het best negeren. Het permanent dreigen van rechtse, Duitse ideologen, zoals minister van Financiën Wolfgang Schäuble, die over niets liever babbelen en domweg blijven waarschuwen voor een Grexit, kan weggezet worden als gebluf. De gehypete deadline van 5 juni – de dag waarop Griekenland zijn schulden moest terugbetalen aan het IMF – kwam en ging. Griekenland betaalde niet op 5 juni en alles bleef zoals het was. Wat voorgesteld wordt als een moment van uiterste spanning, blijkt dat in praktijk niet te zijn.

Veel commentatoren verwijzen naar de speltheorie om de gesprekken tussen Europa en Griekenland te duiden. Eigenlijk is dat zelfs niet nodig, als je kijkt naar de openbaar gemaakte voorstellen van wat Syriza nog steeds welwillend de “Europese partners” noemt. De leidster van die Europese partners, Duits bondskanselier Angela Merkel, wil vooral niet herinnerd worden als de politica die de eurozone ten grave droeg.

Teloorgang

Uiteraard weten we niet of een Grexit het einde van de eurozone zou inluiden, maar de kans bestaat wel. Zelfs indien de Europese Centrale Bank in staat zou zijn om de financiële crisis in te dammen die op een Grexit zou volgen, dan nog bestaat het risico dat Griekenland het op termijn uiteindelijk toch beter zou doen zonder de euro. Dat kan andere landen overtuigen om ook uit de Eurozone te stappen. Los van de waarschijnlijkheid van dit scenario is Merkel, zoals de meeste politici, iemand die al te grote risico's wil vermijden. Een teloorgang van de eurozone is geen optie.

Bovendien staat er een olifant in de kamer, een olifant die Merkel niet kan negeren: de VS. Er zijn meerdere persberichten waaruit blijkt dat vanuit Obama's regering druk wordt uitgeoefend om tot een akkoord te komen met Griekenland. Het belang van die druk werd tot nu toe onderschat. Tenzij het om een verzoek gaat waarvoor de huidige Duitse regering een zware electorale prijs zou moeten betalen – zoals de vraag van George W. Bush in 2003 om de invasie in Irak te steunen – zal al wat strategisch interessant is voor Washington hoogstwaarschijnlijk op instemming kunnen rekenen bij de Duitsers. In het geval van Griekenland staan de neuzen van Merkel en Obama in dezelfde richting.

Pijpleidingen

Om de houding van de VS te begrijpen moeten we er rekening mee houden dat geopolitieke overwegingen belangrijker zijn dan economische zorgen. De VS willen geen onafhankelijke Griekse regering. Het is ook om die reden dat de Amerikanen eerder al ingrepen tijdens de Griekse burgeroorlog (1946-49) en de brutale militaire dictatuur steunden – met alle moorden, folteringen en repressie die daarmee gepaard gingen.

Europa is de belangrijkste bondgenoot van de VS. De VS wil zelfs een klein land als Griekenland niet uit dat bondgenootschap zien verdwijnen. Wanneer Griekenland de euro verlaat, zal het geld lenen van Rusland of misschien zelfs van China om de openstaande rekeningen te betalen. Dat weet iedereen. 

Griekenland stapt misschien uit de NAVO. Griekenland kan beslissen om mee te stappen in het (Russisch) project van pijpleidingen om gas te transporteren. Dat zou ervoor zorgen dat Europa nog afhankelijker wordt van Russisch gas. Voor dat laatste hebben de Amerikanen reeds gewaarschuwd. Het leverde hun een sterke en afwijzende reactie op van de Griekse energieminister. Die verklaarde terecht dat de VS zich niet te bemoeien had met deze zaak.

Soms denken dat we dat het Amerikaanse buitenlandbeleid veranderd is sinds de ineenstorting van de Sovjet-Unie. Dat is echter niet het geval. De Koude Oorlog is nooit echt geëindigd. De VS is nog steeds een globaal imperium dat haar eigen belangen belangrijker vindt dan de wensen van lokale bevolkingen.

De strubbelingen tussen de VS en Rusland vandaag komen over als een déjà vu. Eigenlijk is het gewoon een voortzetting van de politiek die de VS altijd al gevoerd heeft.

Sabotage

Als we al deze belangen samen bekijken, dan wordt de strategie van de Europese partners vrij duidelijk: men wil een regimeverandering. Een ervaren Griekse politicus die betrokken is bij de onderhandelingen noemt het beleid van de Europese partners “een staatsgreep in slow-motion”. Dit was van het begin af aan duidelijk. 

Zoals ik eerder al opmerkte, heeft de Europese Centrale Bank haar krediet aan Griekenland opgeschort en tegelijk het geld dat Griekse banken kunnen uitlenen aan de regering beperkt. Dat gebeurde tien dagen nadat Syriza verkozen was.

De manier waarop de Europese partners de onderhandelingen voeren, destabiliseert de Griekse economie. Dat is ook de bedoeling van de Europese autoriteiten. 

Deze meer directe sabotage van de Griekse economie door de Europese Bank is veel belangrijker. Het is merkwaardig dat deze vorm van directe sabotage tot nu toe erg weinig aandacht krijgt.

Het geheime doel is om de politieke steun voor Syriza te ondermijnen en zo een nieuw regime te installeren, waarmee de Europese partners en de VS kunnen opschieten. Vanuit het perspectief van de VS en de EU is dat de enige strategie die echt steekhoudend is. De EU en de VS zullen Griekenland net genoeg zuurstof geven om een failliet of een Grexit te vermijden, maar net te weinig om een herstel te bespoedigen.

Onhaalbaar

De economische schade in Griekenland is aanzienlijk. Het IMF voorspelde een groei van 2,5 procent dit jaar. Op dit moment verkeert de Griekse economie in een recessie.

Op 5 juni publiceerde de Financial Times gelekte documenten. Daaruit bleek dat de Europese partners een primair begrotingsoverschot van één procent van het BNP willen afdwingen in 2015 en twee procent van het BNP in 2016. Dit betekent dat de Europese partners terugkomen op de draconische eisen van het IMF. 

Het IMF eiste een primair begrotingsoverschot van vier procent voor de volgende jaren. Met een economische recessie en een negatief overschot van 0,67 procent zijn de huidige eisen nog steeds onhaalbaar. Pogingen om die in te willigen zullen niet bijdragen tot economisch herstel. Het zal de recessie, samen met de werkloosheid, in stand houden.

Een ander belangrijk punt in de huidige onderhandelingen is schuldkwijtschelding. Zelfs het IMF erkent dat de huidige schuldenlast van Griekenland onhoudbaar is, maar Europa weigert toe te geven. Dat is een garantie voor nog meer crisissen in de nabije toekomst. Crisissen die op hun beurt verder herstel belemmeren. Want wie wil nu investeren in een economie die onvermijdelijk afstevent op nieuwe financiële crisissen?

Armoedegrens

De vraag van Europese leiders om verder te knippen in de pensioenen is nog moeilijker te rechtvaardigen. Zeker als je de inspanningen nagaat die Griekenland reeds geleverd heeft. Naast het opvoeren van de pensioenleeftijd met vijf jaar (van 60 naar 65 jaar), zijn pensioenen ongeveer gehalveerd. De Financial Times stelt dat pensioenen verlaagd zijn met 44 tot 48 procent sinds 2010. Het gemiddelde pensioen is niet hoger dan 700 euro per maand. Ongeveer 45 procent van de gepensioneerde Grieken krijgt minder dan 665 euro per maand. Dat is beneden de officiële armoedegrens.

Europese leiders eisen ook bijkomende hervormingen van het arbeidsrecht. Die eisen gaan terug op de twijfelachtige theorie dat het verzwakken van de onderhandelingspositie van werknemers en het naar beneden halen van de lonen, de competitiviteit en de export zal laten toenemen. Alsof een werkloosheidsgraad van 26,6 procent nog niet genoeg druk zet op de lonen.

Verantwoordelijk

Op dit moment zien we hoe de meest verschrikkelijke scenario's zich voltrekken. De mensen die de grootste verantwoordelijkheid dragen voor de Griekse economische rampspoed en de hoge werkloosheid, zijn diegenen die een beleid willen doorvoeren dat die crisis enkel bestendigt. Tegelijk is dit een beleid dat de wil van de bevolking volledig negeert.

Tot nu toe houdt de regering van Tsipras stand. De laatste peilingen tonen aan dat de huidige regering kan rekenen op steun van 66 procent van de bevolking. Het is indrukwekkend dat vele Grieken nog steeds begrijpen wie de werkelijke verantwoordelijke is voor deze crisis, ondanks de vele vooroordelen die de media in stand houden. Dat is ook van cruciaal belang, want de tegenstanders van Griekenland hopen erop dat de Griekse regering zal barsten.

De Engelse versie van dit artikel staat hier op de site van het Center for Economic and Policy Research. Vertaald door Thomas Decreus.