Sebahat Tuncel komt net van de tandarts en het is duidelijk
te zien dat ze pijn heeft. Het is ook behoorlijk warm in de kamer waar men ons
ontvangen heeft met een glaasje thee. In de aanpalende gang loopt iedereen druk
door elkaar te telefoneren en bij het minste geluid van de straat lijken we
collectief onze adem in te houden. De dag
ervoor was er nog een bomaanslag tijdens een campagnemeeting van de HDP in
Diyarbakir (waarbij doden vielen en vele zwaargewonden) en in een andere stad
werd een HDP-sympathisant levend verbrand toen het busje waarin hij zat,
explodeerde. De lat ligt enorm hoog bij deze verkiezingen, HDP moet boven de
kiesdrempel van 10% zien te geraken en de AKP zal dat niet zomaar laten
gebeuren. Het hoofdkwartier in Istanboel voelt dan ook niet meteen als een
veilige plaats aan en iedereen daar aanwezig is er zich ook terdege van bewust.

Sebahat Tuncel is
niet zomaar de eerste de beste. Niet alleen ging ze Figen Yüksekda? vooraf als
co-voorzitter van de HDP. Verder is ze het jongste vrouwelijke parlementslid
ooit en daarvoor werd ze verkozen terwijl ze in de gevangenis zat op
beschuldiging van betrokkenheid bij de PKK. Ze is ook advocate en vecht al haar
hele leven voor meer vrouwenrechten. Als we aan onze gids vertellen dat we haar
mogen interviewen, wordt er respectvol geknikt. “Een echte militante, die
Sebahat.”

Het eerste wat we
graag willen vragen is hoe u zich voelt? Wat zijn uw bedenkingen bij de aanslag
gisteren in Diyarbakir?

“Al heel lang worden er aanslagen gepleegd op mensen van
de HDP, we hadden bijvoorbeeld een collega die vermoord werd in Bingol tijdens
een aanslag, weet je, al heel wat van onze mensen hebben het leven gelaten
tijdens aanslagen gericht tegen de HDP. De bedoeling van deze aanslagen is om
de HDP zover te krijgen dat we ons laten meeslepen in deze cirkel van geweld,
dat we het geweld met geweld gaan beantwoorden, dat we ons zullen laten
provoceren. We doen dus heel erg ons best om dit niet te laten gebeuren, want
daar geraken we nergens mee. We moeten vooruit.”

Illustreert het ook
niet de beperkingen van de democratie in Turkije? De HDP is niet de eerste
poging in Turkije om via politieke weg een oplossing te vinden, er zijn reeds zeven partijen aan voorafgegaan die hetzelfde hebben geprobeerd, maar deze werden
telkens verboden.

“De Koerdische Vrijheidsbeweging is al geruime tijd op
zoek naar een manier om op democratische wijze haar doelen te bereiken en de
Turkse regering doet het telkens weer uitschijnen alsof de Koerden op
gewelddadige confrontaties uit zijn, alsof we het op een niveau willen brengen
waar mensen elkaar te lijf gaan, alsof het de Staat is die vrede en democratie
en een oplossing wil voor de Koerdische kwestie. De Koerdische
Vrijheidsbeweging is al lang bezig met pogingen om op democratische manier
tewerk te gaan, al deze aanslagen zijn er enkel op gericht om de impact van
onze manier van werken, onze pogingen om op democratische wijze onze doelen te
bereiken, om die impact dus te minimaliseren.”

We hebben ook al heel
wat belangrijke veranderingen binnen de Koerdische Vrijheidsbeweging kunnen
waarnemen. Terwijl men in de jaren 1970 zich vooral toelegde op het verkrijgen
van een onafhankelijke Koerdische Staat, lijkt men nu van standpunt veranderd
en ijvert men ook voor andere zaken, die niet enkel beperkt blijven tot de
Koerdische kwestie. Als je het huidige programma van de HDP bekijkt, dan kunnen
we zien dat het een zeer progressief programma is, met oog voor de positie van
vrouwen, voor de positie van de LGBT-beweging, voor de jongeren en voor
democratie in het algemeen. Het programma heeft dus heel wat veranderingen
ondergaan sinds de jaren 1970. Kan u dat wat nader toelichten?

“Natuurlijk heeft de Koerdische Vrijheidsbeweging sinds
de jaren 1970 een serieuze transformatie ondergaan. De Koerdisch Beweging heeft
zich altijd ingezet voor gelijkwaardig burgerschap en burgerrechten en dat zijn
ook de eisen waarvoor vrouwenorganisaties strijden, of de LGBT-activisten. De
fundamenten van deze strijd zijn voor iedereen dezelfde, het heeft onze visie
op hoe de wereld in elkaar steekt breder gemaakt, op hoe we ons wantrouwen
tegenover een totalitaire regering met elkaar delen.”

“Jammer genoeg komt het
thema van diversiteit niet aan bod in onze grondwet, daar is geen plaats voor,
iedereen moet zich maar zien aan te passen aan een soort van gelijkvormig type
van burger, de etno-nationale Turk, wat dat dan ook moet voorstellen. De
Koerden zijn een volk waarvan men de rechten gestolen heeft en dat gegeven heeft
jaren de Beweging in een bepaalde richting geduwd met een specifiek doel voor
ogen, tot vandaag en dat is ook wat hen in contact heeft gebracht met andere
groepen van gemarginaliseerde, verstoten burgers. Terwijl het Midden-Oosten
volop aan het veranderen is, terwijl de wereld aan het veranderen is, terwijl
heel het globale kapitalisme als het ware om zich heen grijpt en uitdijt. Dat
heeft een niet onbelangrijk effect op de politiek in het Midden-Oosten, maar
ook in grote mate op de politiek van de Koerden zelf en vandaar dus dat de
Koerden zichzelf beginnen te manifesteren als een belangrijke actor in de
regio.”

In België zijn heel
wat burgers sinds vorige zomer betrokken geraakt bij de burgerbeweging Hart
Boven Hard, die sindsdien enkel maar lijkt te groeien in aantal. Heel wat
punten die in het manifest van HDP aan bod komen, vinden we ook terug bij onze
burgerbeweging. Afgelopen week schreven een aantal academici een gezamenlijk
opiniestuk over hoe links in België een overkoepelend front zou moeten vormen
om het neoliberale beleid te kunnen keren. Dit opiniestuk werd geschreven door
mensen wier mening toch wel behoorlijk wat invloed heeft en die de burgerbeweging
steunen. Gendergelijkheid en diversiteit waren enkele van de thema’s die
aangehaald werden en waarover volgens hen gepraat zou moeten worden bij het
vormen van zo’n gemeenschappelijk front. Het opiniestuk werd ondertekend door
acht mannen. Toen ik hen vroeg waarom er tijdens het schrijven van het artikel
geen vrouwen aan te pas waren gekomen, kreeg ik als antwoord
dat de twee vrouwen die gevraagd waren, hadden afgehaakt en dat ze er geen anderen konden vinden. Mijn
vraag zette een behoorlijk heftige discussie in gang op sociale media, waarbij
het verschil in commentaren tussen vrouwen en mannen frappant was. Mannen
vonden het over het algemeen een bijkomstigheid dat er geen vrouwen getekend
hadden, want ”de inhoud was van veel meer belang”, vrouwen vonden het net wel
heel erg belangrijk dat zo’n stuk gedragen werd door zowel vrouwen als mannen.
Hoe ziet u deze kwestie? In het HDP- manifest staat de vrouwenkwestie bovenaan,
ik zie hier op het hoofdkwartier hoe vrouwen het woord nemen, vergaderingen leiden,
vertalen, opdrachten geven, afspraken maken, knopen doorhakken. Wat kunnen wij
leren van jullie?

“Aangezien er zoveel geweld werd gepleegd en zoveel mannen
werden gearresteerd en gekidnapt tijdens
de Koerdische strijd, namen de Koerdische vrouwen een belangrijke plaats in
binnen de Koerdische gemeenschap en spelen de vrouwen zelf ook een belangrijke
rol in de gezamenlijke strijd voor vrijheid. Dit ook mee dankzij de leider van
de Beweging, Abdullah Öcalan, die in zijn schrijven en in het platform van de
Beweging duidelijk heeft gesteld dat er geen vrijheid kan zijn, zonder de
vrijheid van vrouwen. Dat heeft het heel wat gemakkelijker gemaakt voor vrouwen
om mee actief te zijn op politiek vlak, toch op zijn minst binnen de Koerdische
Vrijheidsbeweging.”

“Tezelfdertijd hebben we hier binnen de feministische
bewegingen soortgelijke discussies gaande, dus hoe kunnen we samenwerken? Een
van de verwezenlijkingen van de HDP is dat men deze ideeën in het programma
heeft ingewerkt door onder andere het co-voorzitterschap te implementeren en
door gelijkheid in representatie ver naar voren te schuiven. Weet je, vroeger
zaten we aan 40% vrouwen binnen de HDP, nu is dat bijna 50%. Verder organiseren
vrouwen zich ook onder elkaar, los van de mannen, maar wel onder de paraplu van
de HDP, met andere groepen. Een van de belangrijkste dingen is dat mannen die de
strijd voor vrouwen willen steunen, de mening van de feministische bewegingen
moeten vragen vooraleer in actie te mogen schieten. Er moet dus echt rekening
gehouden worden met de verschillende vrouwenorganisaties.”

“Onder de HDP hebben Koerdische vrouwen ook samengewerkt met
Turkse feministen. De samenwerking tussen de communisten en de feministen heeft
er mee voor gezorgd dat we nu het systeem van co-voorzitterschap kunnen
hanteren, gelijkwaardige representatie, omdat het eenzelfde strijd is tegen het
huidige regeringssysteem en vandaar dus.”

Toen ik opzoekingswerk deed ter voorbereiding van ons gesprek, viel het me op dat
ik op het internet zeer weinig artikels in de westerse pers vond over HDP (dat
was voor de verkiezingen, nvdr) en in slechts twee daarvan ging het ook
over het co-voorzitterschap en Figen
Yüksekda?. Toen ik daar kritiek op had, zei men me dat dit kwam omdat dat
co-voorzitterschap slechts symbolisch is, dat in werkelijkheid Selahattin
Demirta? veel meer te zeggen heeft binnen de partij dan Figen Yüksekda?. Is dit
de westerse manier om naar HDP te kijken en te framen, of klopt dit?

“Het co-voorzitterschap is niet iets dat we enkel binnen
HDP zijn beginnen toepassen, we deden dat ook al binnen de DSP en DSK en alle
voorafgaande partijen en congressen voordat die verboden werden of
samenvloeiden in een nieuwe partij. Het is dus zeer zeker geen symbolische
kwestie, in tegendeel, het is feitelijk een fundamenteel onderdeel van de
manier waarop wij aan politiek doen. Dit systeem passen we ook toe op alle
niveaus binnen al onze activiteiten (we hebben niet enkel co-voorzitters, maar
ook co-burgemeesters bijvoorbeeld, co-afgevaardigden, enzovoort…), het is niet
symbolisch, het is compleet functioneel en het is gewoon de manier hoe we
tewerk gaan. Het probleem is, weet je, we leven in een patriarchale samenleving
en dus als onze mannelijke vrienden zeggen dat de rol van Figen slechts
symbolisch is, dan is dat niet enkel een reflectie van onze patriarchale
samenleving, maar ook van het seksisme dat inherent is aan de manier waarop de
media werken.”

Als vrouwen zichzelf
organiseren en een actiegroep vormen, is het dan een goed idee om feministische
mannen toe te laten tot die groep, of kunnen ze beter àlle mannen de toegang
weigeren en moeten vrouwen echt helemaal op zichzelf gaan nadenken over hoe het
beter kan, en hoe ze dat moeten aanpakken?

“Ik kan enkel spreken uit naam van de Koerdische vrouwen.
Op het Congres voor de Vrijheid van Vrouwen is dat eigenlijk de enige manier
waarop we werken en de vrouwen die actief zijn binnen de Vrouwenbeweging doen
dat op verschillende niveaus. Sommigen zijn parlementslid, sommigen zijn werkzaam
in de lokale besturen, voor burgerorganisaties of NGO’s, maar ik denk dat het
heel erg belangrijk is dat vrouwen over hun eigen tijd en ruimte beschikken om
te kunnen werken en samen te kunnen komen binnen hun eigen platform, dus mijn
suggestie is dat als jullie met een hoop vrouwen een groep aan het vormen zijn,
dat jullie dan contact zoeken met vrouwen van andere groeperingen binnen de
samenleving en het is belangrijk dat ze hun eigen specifieke mechanisme
hanteren waarmee ze hun politieke doeleinden kunnen bepalen. Een van de dingen
waarin de Koerdische Vrouwenbeweging succesvol is geweest, is het principe dat
vrouwen zichzelf moeten redden, dat ze uit het patriarchale systeem moeten
stappen en hun eigen ruimte moeten creëren waarin ze politieke nieuwe ideeën
kunnen genereren, waar ze politieke discussies kunnen houden en dat is wat tot
nu toe bepalend is geweest voor de Beweging. Ik wens jullie alvast veel succes.”