Geachte minister van Veiligheid en Binnenlandse Zaken
Critici van het gevangenisdorp in
Haren besteedden veel aandacht aan de afgelegen locatie (noordrand van het
Brusselse Gewest), de buitenproportionele omvang (1190 plaatsen) en het bedenkelijke
programma (verdachten, veroordeelden m/v, uit handen gegeven jongeren én
geïnterneerden samen op één terrein). En terecht, het ontwerp van de megagevangenis
is schadelijk voor alle betrokkenen: omwonenden, personeel, magistraten en
gedetineerden in de eerste plaats.
Een vergeten probleem in het ontwerp van het gevangenisdorp
Haren is de expertocratie. Iedereen
doet wat van hem/haar verwacht wordt binnen de eigen, afgebakende
verantwoordelijkheid en niemand stelt vragen bij politieke beslissingen die de
opdracht vooraf gaan. Binnen deze arbeidsverhouding blijven de aangegeven
discussiepunten – afgelegen locatie, buitenproportionele omvang, bedenkelijk programma
– ongedacht. Bezwaren botsen hierbij op een muur van expertise en onwil.
In de Overlegcommissie,
georganiseerd door de Stad Brussel op 20/05/2015 in Casino Viage, namen de
experten het woord. Met droge ogen vertelde de architect van BuroII o.a. dat de
vloeiende perimeter bijdraagt aan de landschappelijke integratie van de
gevangenis. De ingenieur van Antea had o.a. berekend dat de bewegingen in het
autoverkeer geen overlast vormen voor de Witloofstraat. De opdrachtgever (FOD
Justitie en Regie der Gebouwen) voelde niet de minste nood om de zwaarwegende beslissingen
te verantwoorden.
Een tweede blinde vlek van de
expertocratie is de negatie van het onderwerp waar alles om draait. De nieuwe
gevangenissen zijn bedoeld om de levensomstandigheden van gedetineerden te
humaniseren en toch blijven zij afwezig in het ontwerpproces. Pro’s en contra’s
worden afgewogen zonder de hoofdgebruiker van het toekomstige gebouw te
consulteren. Alles wijst erop dat de
gedetineerde ook in het ontwerpproces niet gehoord werd. De overheidsdiensten deden
naar eigen zeggen niets met de nuttige ideeën uit een academische studie van de
Koning Boudewijnstichting naar de noden en verlangens van gedetineerden.
Het ontwerp van het gevangenisdorp
in Haren gebeurt zelfs zonder de inspraak
van de familieleden en kenniskring. Nochtans treft detentieschade
niet alleen de gedetineerde, maar evengoed alle families en vrienden van 1190 gedetineerden
– dat zijn er heel wat. Dat het wat moeite vraagt om gedetineerden aan het
woord te laten, is begrijpelijk. Er is echter weinig tot geen reden om ook familie en
vrienden van gedetineerden niet te betrekken in het ontwerp van het
gevangenisdorp.
Het zwijgen opleggen aan gedetineerden
in het ontwerpproces druist in tegen de geest van de Basiswet 2005. Professor Lieven
Dupont, auteur van de Basiswet, sprak voor de bevoegde Kamercommissie Justitie
op 2 februari 2001 de woorden: “Wil men
mensen [hij sprak over gedetineerden] responsabiliseren, dan moet men ze respecteren en betrekken bij de besluitvorming met betrekking
tot de beslissingen die hen aanbelangen.”
Geachte minister, we dagen U uit
om gedetineerden én hun families publiek aan het woord te laten over het
ontwerp voor het gevangenisdorp in Haren. In de toekomst zal een slordige 11% van
de gehele gevangenispopulatie in België naar Haren overgebracht worden. Gedetineerden
zijn de ervaringsdeskundigen bij uitstek én hebben veelal professionele kennis
ter zake. Zij kunnen de mooie aanspraken over een humane gevangenisomgeving in
Haren bekrachtigen en indien nodig ontkrachten.
Met vriendelijke groeten,
Vandamme
Fie
De
auteur is architect en voert onderzoek uit naar humane gevangenisarchitectuur
bij onderzoeksbureau BAVO
Deze tekst werd oorspronkelijk gepubliceerd op De Standaard
