Op 6 september 1946 reisde de
Amerikaanse minister van Buitenlandse zaken James F. Byrne naar
Stuttgart om zijn historische ‘toespraak van hoop’ te geven. Zijn redevoering bevestigde de gewijzigde houding van de VS
tegenover Duitsland na de oorlog. Hij gaf de gevallen natie uitzicht op herstel, groei en een terugkeer naar
normaliteit. Zeventig jaar later is het mijn land Griekenland, dat een
dergelijke kans nodig heeft.

Tot voor de ‘toespraak van hoop’ waren de
geallieerden eensgezind over de hervorming van Duitsland “tot een land
dat hoofdzakelijk agrarisch en landelijk van karakter zou zijn.”
Dat was de expliciete bedoeling van het Plan Morgenthau, dat door de
Amerikaanse minister van Financiën Henry Morgenthau Jr. was
opgesteld en twee jaar eerder in september 1944 was ondertekend door
de VS en Groot-Brittannië.

Toen de VS, de Sovjet-Unie
en Groot-Brittannië het Akkoord van Potsdam tekenden in augustus 1945, waren ze akkoord over de “inkrimping of
vernietiging van alle burgerlijk zware industrie met
oorlogspotentieel” en over “de herstructurering van de Duitse
economie naar landbouw en lichte industrie”. Tegen 1946 hadden de
geallieerden de Duitse staalproductie verminderd tot 75 procent
van het vooroorlogse productieniveau. De productie van auto’s was in elkaar
gezakt tot tien procent. Tegen het einde
van de jaren veertig waren 706 industriebedrijven vernietigd.

Wedergeboorte

De toespraak van Byrnes betekende een
ommekeer voor het Duitse volk, weg van de bestraffende
de-industrialisering. Duitsland heeft zijn naoorlogse
herstel en welvaart te danken aan zijn bevolking en hun harde arbeid, hun innovatie en toewijding aan een verenigd democratisch Europa. De
Duitsers hadden hun geweldige naoorlogse wedergeboorte echter nooit kunnen
verwezenlijken zonder de steun die van deze ‘toespraak van hoop’
uitging.

Voor en na de toespraak van Byrnes toonden de bondgenoten van de VS zich weinig enthousiast
om de verslagen Duitsers terug hoop te geven. Eenmaal de regering van
president Harry Truman had beslist om Duitsland te rehabiliteren was er echter geen weg meer terug. De wedergeboorte was onomkeerbaar, dankzij het
Marshallplan, de afschrijving van de schulden in 1953 onder impuls
van de VS en de toestroom van migranten uit Italië,
Joegoslavië en Griekenland.

Europa zou niet in vrede en democratie
zijn verenigd zonder deze fundamentele ommezwaai. Iemand moest zijn moralistische bezwaren opzijzetten en zonder vooringenomenheid kijken naar dit land dat vastzat in een samenspel van omstandigheden die
nog meer onenigheid en verdeeldheid over het continent zouden verspreiden.
De VS waren uit de oorlog gekomen als enig kredietverlenend land en
hebben precies dat laatste gedaan.

‘Kwistige zonde’

Vandaag is het mijn land dat
geblokkeerd zit in gelijkaardige omstandigheden en dringend hoop
nodig heeft. Moralistische argumenten om Griekenland niet te helpen zijn er
in overvloed. Die ontnemen het Griekse volk de
kans om zijn eigen wedergeboorte te verwezenlijken.

Men vraagt
nog meer strenge besparingen van een economie op zijn knieën, door
middel van een overweldigende dosis austeriteit, ingrijpender dan eender welk ander land in vredestijd ooit moest
ondergaan. Geen aanbod van schuldverlichting. Geen plan om de
investeringen te stimuleren. En zeker, tot nader order, geen
‘toespraak van hoop’ voor dit gevallen volk.

Het is typerend voor oude
samenlevingen als Duitsland en Griekenland dat hedendaagse
disputen oude angsten laten herleven en nieuwe conflicten
veroorzaken. We moeten dus zeer voorzichtig zijn. Tieners zouden
nooit mogen te horen krijgen dat zij, omwille van een of andere
‘kwistige zonde’ uit het verleden, verdienen om les te krijgen in
scholen zonder geld, onderdrukt worden door massale werkloosheid, noch
in het Duitsland van 1940, noch in het Griekenland van vandaag.

Terwijl ik deze zinnen schrijf
presenteert de Griekse regering aan de EU een geheel van voorstellen
voor diepgaande hervormingen, schuldbeheer en een investeringsplan om
de economie terug te starten. Griekenland wil wel degelijk een pact
aangaan met Europa dat de misvormingen elimineert die hebben geleid
tot het vallen van de eerste dominosteen in 2010.

Nieuwe benadering

Als Griekenland er wil in slagen deze
hervormingen succesvol uit te voeren, dan hebben haar burgers nog een ingrediënt nodig: hoop. Een ‘toespraak van hoop’ voor
Griekenland zou een enorm verschil maken – niet alleen voor ons, maar ook voor onze schuldeisers, omdat onze wederopstanding het
risico op bankroet zou uitschakelen.

Wat zou een dergelijke verklaring
moeten inhouden? De toespraak van Byrnes was niet erg gedetailleerd
maar vol symbolische retoriek. Een ‘toespraak van hoop’ voor
Griekenland hoeft niet technisch te zijn. Ze zou alleen een
fundamentele ommezwaai moeten aankondigen, een breuk met de voorbije
vijf jaar, waarbij nieuwe leningen werden toegevoegd aan een al lang onhoudbare schuldenberg, die afhankelijk wordt gemaakt van nieuwe
dosissen bestraffende austeriteit.

Wie zou die toespraak moeten geven?
Volgens mij zou het Duits bondskanselier Angela Merkel moeten zijn
die een redevoering houdt voor toehoorders in Athene of Thessaloniki
of eender welke andere stad naar keuze. Ze zou die gelegenheid
kunnen aangrijpen om de aanzet te geven voor een nieuwe benadering van
de Europese integratie. Een integratie zijn die start in het
land dat het zwaarst heeft geleden, als slachtoffer van zowel het
foute monetaire ontwerp van de eurozone als van de eigen
maatschappelijke tekortkomingen.

Hoop was een kracht voor veel goeds in het naoorlogse Europa. Hoop kan ook nu een kracht voor positieve
verandering zijn. Een toespraak door de leider van Duitsland in een
Griekse stad zou een grote stap zijn om die hoop te verwezenlijken.

Het
artikel A Speech of Hope for Greece verscheen op 4 juni 2015 op Project Syndicate en werd vertaald door Lode Vanoost.
Overname van deze vertaling voor niet-commerciële doeleinden mag
mits vermelding van de oorspronkelijke tekst en deze vertaling.