Dankzij ICIJ, de internationale groep
van onderzoeksjournalisten, vernam de wereld in april 2013 alles over de
offshore leaks, een eerste steen in de poel van de fiscale
ontwijkingsconstructies.

In november 2014 kregen we zicht op LuxLeaks en de beruchte rulings:
dat zijn vooraf afgesproken belastingakkoorden aanvaard door de
Luxemburgse belastingadministratie. Ze werden onthuld door
klokkenluiders die bij de firma PwC werken en zijn fiscaal erg gunstig
voor grote ondernemingen of voor grote fortuinen. Zoals de ruling voor de Belgische familie de Spoelbergh, de aandeelhouders van ABInBev.

In februari dit jaar kwam Swissleaks dan boven water: 130.000 gegevens
van fysieke personen en bedrijven werden door Hervé Falciani, een
informaticus bij de bank HSBC in Genève, overgemaakt aan de Franse
justitie en wereldkundig gemaakt door ICIJ. Ze betreffen een twintigtal
landen. 3.000 Belgische belastingplichtigen (met name uit de
diamantsector) zijn in de lijst opgenomen. Samen hebben ze zo’n 6
miljard euro aan de Belgische fiscus onttrokken.

Topje van de ijsberg

Al deze lekken zijn maar het topje van de ijsberg van de wereldwijde belastingontwijking. Politicologe Susan George zei in ‘Le Vif’:
‘In alle stilte hebben de transnationale ondernemingen de macht
overgenomen, zonder enige legitimiteit en zonder dat ze aan iemand
rekenschap moeten geven… Ze zijn de eerste collectieve wereldmacht
geworden, veel sterker dan de staten die eigenlijk hun horigen zijn
geworden.’

Dat is zeker niet overdreven als je bijvoorbeeld kijkt naar de in de
allergrootste stilte gevoerde onderhandelingen over een transatlantisch
handelsakkoord of naar de moeilijkheden om een verplichte registratie
van lobbyisten bij de Europese instellingen te realiseren. Door hun
lobbywerk bij commissievoorzitter Juncker en bij de grote partijen in
het Europees parlement (socialisten, liberalen en christen-democraten)
hebben de multinationals de reikwijdte van de speciale
onderzoekscommissie rond Luxleaks kunnen inperken.

Ondanks het hardnekkige tegenwerk van de Groenen en van Verenigd
Links mag deze commissie maar zes maanden werken en zal ze slechts
beperkt toegang krijgen tot fiscale documenten.

Belastingoorlog

Ruim dertig jaar geleden begon het Reagan-Thatcherbeleid van
financiële deregulering. Het heeft een ware belastingoorlog tussen
landen ontketend.

Heel wat staten zijn bereid alle mogelijke geschenken te geven om
multinationals en grote fortuinen aan te trekken. Zo is een spinnenweb
van 72 belastingparadijzen geweven en een echte industrie van fiscale
optimalisering ontstaan. Alles steunt op zwakke en ondoorzichtige
wetgevingen en vooral op een netwerk van bankfilialen die onderdak
bieden aan ontelbare offshore-constructies, trusts en stichtingen die belastingontwijking mogelijk maken.

Deze industrie geeft werk aan honderdduizenden mensen wereldwijd. Ze
profiteert van de achterpoortjes in internationale bilaterale
belastingakkoorden (de DTA of Double Tax Agreements) om haar
klanten een bijna-nulbelasting te laten betalen. Alle
ontwijkingsoperaties worden georkestreerd door auditkantoren en
kabinetten van zakenadvocaten.

Op het hoogtepunt van de schuldencrisis heeft de G20 de OESO
opgedragen regels uit te werken om de belastingontwijking door
ondernemingen tegen te gaan (het BEPS-programma).

Maar de waarheid tot op de dag van vandaag is dat de invloed van de
multinationals op regeringen verstikkend blijft. Ten koste van de modale
burger en de werknemer die wél hun belastingen betalen.

In juli vindt in Addis Abeba een VN-topconferentie plaats rond het
thema ‘financiering van de ontwikkeling’. Aan de vooravond ervan hebben
ngo’s die actief zijn in de ontwikkelingssamenwerking zich verenigd in
een wereldwijde coalitie om te proberen een eind te maken aan
onrechtmatige financiële stromen en aan de plundering van de natuurlijke
rijkdommen (met name ertsen) van de ontwikkelingslanden, meer bepaald
op het Afrikaanse continent.

Ze eisen onder meer fiscale transparantie: voor elk land zou een
boekhoudkundige balans moeten worden opgemaakt die openheid geeft over
de activiteiten en de echte inhoud van ondernemingen en hun netwerk van
filialen.

Cadeau aan diamantsector

In België heeft het parlement al meerdere jaren geleden
belastingakkoorden (DTA – om een dubbele belasting te voorkomen)
gesloten met Panama en Hong Kong. Zogenaamd om investeringen en
handelsverkeer te vergemakkelijken. Het is ondertussen bezig hetzelfde
te doen met de Seychellen. En waarom niet met het eiland Mauritius dat
zopas nog hard werd opgehemeld door de jongste Waalse economische
missie? Het zijn allemaal open poorten voor corruptie en
belastingontwijking.

De 108 aanbevelingen van de parlementaire commissie zijn tot vandaag
grotendeels dode letter gebleven. De Antwerpse diamantsector, die eerder
al ruim een beroep kon doen op de diensten van HSBC Genève,
geniet sinds kort van een nieuw en uitzonderlijk belastingcadeau van de
federale overheid. Een zogenaamde karaatbelasting zal de belasting op de
winst vervangen en zal slechts 50 miljoen euro opbrengen op een omzet
van 42 miljard.

Deze verandering van de strafwetgeving maakt het grote fraudeurs
voortaan bovendien mogelijk te ontkomen met een boete (ook al is die dan
gepeperd). De huidige parlementaire meerderheid verdedigt met man en
macht de Belgische fiscale achterpoortjes tegen de speciale
onderzoekscommissie van het Europese parlement die deze achterpoortjes
is komen onderzoeken.

Elke Sleurs, inmiddels ex-staatssecretaris voor de strijd tegen de
fiscale fraude en ook bevoegd voor armoedebestrijding, heeft regelmatig
maatregelen aangekondigd, maar haar balans blijft dunner dan een vel
papier.

Samenlevingsopbouw

En ondertussen krommen de staten hun rug: overal geldt een beleid van
‘de laagste sociale en fiscale bieder’ nu de Europese overheid strenge
begrotingsnormen heeft opgelegd.

Resultaat: de zwaksten moeten inleveren, de nationale begrotingen
besparen zonder investeringen en dus zonder mogelijkheden voor een
relance. Intussen horen de grote ondernemingen de kassa rinkelen, terwijl
ze zelf niet meer investeren, geen loonsverhogingen meer toekennen en
vooral bezig zijn met fusies en acquisities.

In België werd in 2011 voor 30,6 miljard euro aan dividenden uitgekeerd
tegenover 9 miljard in 2000. De economische en sociale toestand hangt
nog altijd vast aan het dunne draadje van de gezondheid van de banken.
Ook al hebben diezelfde banken gedurende meer dan twintig jaar ruim
boven hun stand geleend, speculatieve producten vol risico’s
opeengestapeld, een parallel financiesysteem (shadow banking)
uitgebouwd in belastingparadijzen, ver van elke nationale fiscus, en op
die manier de financiële instabiliteit voor iedereen groter gemaakt.

En ondertussen is de ‘samenlevingsopbouw’ (toch het evidente doel van
elke menselijke gemeenschap) verzand in discussies over veiligheid of
in oude debatten (lekenstaat versus religie, schoolstrijd…).

Voor onze concrete levens- en werkomstandigheden is er geen aandacht
meer, want “er is geen geld”. Alleen: hoe speel
je het klaar wanneer je niet meer dan 800 euro per maand verdient,
wanneer voor één kind op vijf de armoede dreigt, wanneer de helft
van de Belgische huishoudens amper 10% van de totale rijkdom bezit
terwijl de 10% rijkste burgers 44% van die rijkdom in handen heeft, en
wanneer Vlaanderen één werkaanbieding heeft voor 16 werkzoekenden en
Wallonië één job voor 33 werkzoekenden?

Kers op de taart: de huidige rechtse regering vervangt maar één
ambtenaar op vijf, zelfs bij de FOD Financiën. Hoe kan deze
administratie zich dan voorbereiden op de massa fiscale informatie die
in 2017 beschikbaar zal worden door de automatische
informatie-uitwisseling (de nieuwe norm van de OESO) die nu door een
honderdtal landen in de wereld is aanvaard? 

Ter herinnering: voor de hele Europese Unie bedraagt het verlies aan
fiscale inkomsten ten gevolge van fraude en belastingontwijking meer dan
1000 miljard euro per jaar. Dit komt overeen met het BNP van Spanje.
Voor België wordt het verlies geschat op 20 tot 30 miljard euro per
jaar.

Voor dit alles moeten we al die incoherente beleidsmaatregelen en
ideologische vooroordelen bedanken. Ze ondergraven de herverdelende rol
van de staat en stimuleren uitsluiting of een harde controle van mensen
die een uitkering ontvangen. De nieuwe en brede sociale beweging Hart
Boven Hard en haar Franstalige evenknie hebben het juist geformuleerd:
‘Wij willen het anders! Wij willen fiscale rechtvaardigheid!’

Blik op de toekomst

Naar aanleiding van Tax Justice Day eisen we fiscale rechtvaardigheid door het doorvoeren van volgende maatregelen:

• Een echte progressiviteit in de inkomstenbelasting. Ze moet alle
  vormen van inkomens omvatten, ook de inkomsten uit kapitalen (roerende
  goederen). Dit vereist de afschaffing van de bevrijdende voorheffing en
  van het bankgeheim.
• Een meer billijke belasting op bedrijfswinsten. De onwaarschijnlijk
  grote bevoordeling van de grote ondernemingen moet stoppen. Zij betalen
  nu gemiddeld 5% belasting op hun winsten tegenover 20% betaald door de
  KMO (het officiële tarief bedraagt 33,99%). Deze situatie is het gevolg
  van het grote aantal fiscale stimuli en andere belastingvoordelen
  toegekend door de regeringen en door de vele constructies voor
  belastingontwijking.
• Een solidariteitsbelasting op de grote fortuinen voor de fortuinen
  boven een miljoen euro in financiële activa en los van hun hoofdzetel.
  Tegelijk moet er een einde komen aan de mogelijkheden om in alle
  straffeloosheid te frauderen dankzij het nog altijd sterk beveiligde
  bankgeheim.
• Een aantal maatregelen op internationaal niveau: een betekenisvolle
  taks op financiële transacties (Tobintaks) dankzij een versterkte
  samenwerking op het hele Europese niveau; open boekhoudkundige balansen
  voor elk land; publiek toegankelijke registers van de begunstigden van
  trusts en stichtingen; overal eenzelfde belasting op de winsten die
  transnationale ondernemingen maken op de echte activiteiten die hun
  diverse filialen uitoefenen in de verschillende landen waar ze werkzaam
  zijn.

Eric Goeman is coördinator en woordvoerden bij het FAN en François Gobbe en Daniel Puissant ondertekenen dit opiniestuk in naam van het RJF.