Volgens Peter Mertens (PVDA België) zijn
we gestopt met dromen. Geloven we dat er buiten het alledaagse
pragmatische geploeter geen perspectief meer bestaat. Maar vergis je
niet, er is altijd een alternatief. Dus gooi TINA (There Is No
Alternative) gerust overboord.
Op vraag van Thomas Blommaert van uitgeverij EPO stelde Peter Mertens
een boek samen over uitdagende toekomstideeën. Samen met vijftien
enthousiastelingen van de hoe-durven-ze-generatie, een nieuwe generatie
van toekomstmakers, heeft hij De miljonairstaks en zeven andere briljante ideeën om de samenleving te veranderen
geschreven. Het doel: een zuurstoftrein van vernieuwing, een nieuwe
sociale lente. Een anker- en vertrekpunt om van daaruit verder te durven
dromen.
Vooreerst wordt er een lans gebroken voor
de miljonairstaks. Een taks die alleen slaat op de vermogens van meer
dan 1 miljoen euro en met een maximum aanslagvoet van drie procent. De
auteurs berekenen dat deze taks zo maar even jaarlijks 9,5 miljard euro
oplevert. 9,5 miljard euro die gebruikt kan worden om in de samenleving
te investeren. En dit is nodig aangezien de rijkdom van de vermogenden
niet zelf terug naar de samenleving vloeit. Thomas Piketty toont in zijn
boek Kapitaal in de 21ste eeuw aan dat hoe
meer rijkdom de voorbije decennia vast kwam te zitten bij een erg kleine
top, hoe meer de ongelijkheid toenam. De miljonairstaks biedt volgens
Peter Mertens en Marco Van Hees een antwoord op deze evolutie. Deze taks
is volgens hen zowel een herverdelende als een terugbetaaltaks die
ervoor zorgt dat de geproduceerde maatschappelijke rijkdom opnieuw wordt
geïnvesteerd in de samenleving: een heel bescheiden deel van het
over-vermogen vloeit terug naar de samenleving, en daar worden we allen
beter van. Bovendien blijkt uit de enquête van Knack over
ongelijkheid in december 2014 dat maar liefst 85 procent van de Belgen
voorstander is van zulk een miljonairstaks. Enerzijds zal de
miljonairstaks de crisis niet oplossen, dat beseffen de auteurs ook,
maar anderzijds zou het wel een belangrijke hefboom zijn om slapend
kapitaal te activeren.
Er is echter een gezegde dat stelt dat
geld niet gelukkig maakt. Genieten van je gezin en je vrije tijd maakt
je dat echter wel. Daarom dat Maartje De Vries en Benjamin Pestieau
voorstander zijn van een 30-urige werkweek: de mensen terug meester
laten zijn van hun tijd, hun gezondheid, hun relaties en hun leven.
Overwerk en tijdtekort zijn epidemieën geworden.
Vooral vrouwenbewegingen trekken hier de kar. Omdat het ook een strijd
is om meer gendergelijkheid. In Zweden bijvoorbeeld, waar de
kinderopvang en het vaderschapsverlof goed zijn geregeld, is de
tijdskloof tussen mannen en vrouwen het kleinst.
Slechts 30 uur per week werken? Onmogelijk hoor ik u al denken. Toch
mogen we niet vergeten dat in het verleden ook de 40-uren week een
onmogelijkheid leek. Tot ze werd ingevoerd… In nauwelijks een eeuw tijd
werd destijds de arbeidstijd gehalveerd! Van 6×14 uur in 1870 naar 5×8
uur in 1975.
Maar sinds 1975 en de opkomst van het neoliberalisme werken we allemaal
terug langer en langer en produceren we tegelijk meer en meer. Vandaag
produceert iedere Belg 3,4 keer meer rijkdom dan in 1960. Maar ook hier
weer hetzelfde verhaal als bij de miljonairstaks: deze geweldige groei
vloeit niet terug naar de werknemers en de samenleving, maar eerder om
de dividenden jaar na jaar te verhogen. Het wordt dus tijd dat de
samenleving de organisatie van arbeid terug in handen krijgt.
Andere onderwerpen zoals de noodzaak aan
een ander en beter woonbeleid, gratis eerstelijnszorg (zo wist ik niet
dat wij één van de weinige West-Europese landen zijn waar de huisarts
niet gratis is), een gratis, breder, polytechnisch, open en gastvrij
onderwijssysteem, klimaatneutrale steden, vergelijkende praktijktesten
om discriminatie te bewijzen, en bindende volksreferenda, komen in dit
boek ook uitgebreid aan bod. Alles bespreken zou deze recensie te
uitgebreid maken en zou het boek ook wat onrecht aandoen. De auteurs van
de verschillende ideeën die in dit boek aan bod komen zijn
gepassioneerd, niet alleen door hun vernieuwende voorstellen, maar ook
voor een eerlijkere en meer gelijkwaardige samenleving. Een passie die
in een recensie als deze wat verloren gaat. Daarnaast worden de
voorstellen ook telkens in hun historisch perspectief geplaatst om aan
te tonen dat ze niet zo onhaalbaar zijn als ze lijken. Nogmaals, TINA is
slechts framing. In sommige landen zijn delen van hun voorstellen
trouwens nu al realiteit.
Op een bepaald ogenblik stellen de
auteurs in het boek de vraag hoeveel de toekomst mag kosten? En dat is
inderdaad een vraag die ik me wel doorheen het hele boek stel. De ideeën
en voorstellen zijn verfrissend en bieden inderdaad uitzicht op een
warmere en meer gelijke samenleving, maar kosteloos zijn ze zeker niet,
integendeel. Hoe zal deze samenleving gefinancierd worden? Zal dit door
bijvoorbeeld hogere belastingen worden opgevangen? Of een hogere BTW op
luxeproducten? Zelf beseffen de auteurs ook dat hun voorstellen niet
gratis zijn. Maar zij zijn ervan overtuigd dat die nieuwe samenleving
ook vanzelf meer opbrengt omdat ze zoveel huidige problemen opvangt en
oplost.
Het boek is uiteraard een boek vol linkse
ideeën. Ook de cover verraadt dit reeds. Het is een schilderij waarin
er veel beweging zit rond een prachtig rood hart. Net als het boek.
De miljonairstaks en zeven andere briljante ideeën om de samenleving te veranderen is
een zeer lezenswaardig boek en het doet je de wereld vanuit een ander
perspectief bekijken: het alledaagse wordt ongewoon en het ongewone
alledaags.
Auteur: Peter MERTENS (red.)
ISBN: 9789462670389
Publicatiedatum: 9 april 2015
Uitgever: EPO
Nick Mertens
