MHP

Devlet Bahceli, leider van de Turkse nationalistische partij Nationale Beweging (MHP) stelde in een reactie dat de dader(s) voor de recente aanslagen tegen de Koerdische partij HDP niet in zijn gelederen gezocht moeten worden:

“De MHP wil de verkiezingen principieel in vrede zien verlopen. Er zijn echter mensen, die de verkiezingen willen overschaduwen, die de zaak willen doen escaleren via provocaties. Wij richten ons niet tegen de HDP. Die partij moet de daders buiten de MHP zoeken.” 

Aanvankelijk werd de MHP, of in ieder geval kringen uit haar achterban, door velen als primaire verdachte voor de aanslagen gezien, omwille van de sterke anti-Koerdische sentimenten binnen de partij. Bahceli benadrukte dat nog eens door te spreken van een ‘geheime coalitie’ tussen president Erdogan, premier Davutoglu, de HDP en Abdullah Öcalan, oprichter van de Koerdische verzetsorganisatie PKK, die sinds 1999 op het eiland Imrali een levenslange gevangenisstraf uitzit.

Demirtas

Interessant genoeg sloot HDP-leider Selahattin Demirtas zelf uit dat de MHP iets met de aanslagen op de vestigingen van zijn partij te maken heeft:

“Er zijn geen verbanden tussen de MHP en de aanslagen op ons… Een aantal Ülkücü (‘idealisten’, zo worden aanhangers van de MHP genoemd – P.E.) belde me persoonlijk en zeiden dat ze er niets mee te maken hebben. Ik geloof dat.”

Het is zonder meer ongezien dat een leider van een Koerdisch georiënteerde partij de MHP op haar woord gelooft en daarmee zelfs beschermt. Het is kenmerkend voor de bijzondere situatie in Turkije voorafgaand aan deze verkiezingen.

AKP

Demirtas legt de verantwoordelijkheid voor de aanslagen in Adana en Mersin bij de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP). Dat president Erdogan die aanslagen niet veroordeelde zal hem in die overtuiging hebben gesterkt.

‘Er zijn paramilitaire groepen met geld gehuurd die banden hebben met de AKP. Wij proberen de politiek te normaliseren, maar daar is de regering ontevreden over. Is dit normaal?’

Demirtas kan echter geen hard bewijs leveren dat de AKP de duistere macht is achter deze aanslagen. Een andere mogelijkheid is dat groepen in de achterban van de regeringspartij zich hebben laten opjutten door de provocerende taal van premier Davutoglu en president Erdogan tegen de HDP.

Ongelovigen

Demirtas en andere HDP-politici worden tijdens openbare partijbijeenkomsten door Davutoglu en Erdogan als ‘ongelovigen’ neergezet, een zware beschuldiging in een land waar 95 procent van de bevolking tot de islam behoort.

Davutoglu zei dat hij de voornaam van Demirtas niet meer uit zal spreken, omdat die verwijst naar Saladin Ayyub, een strijder die Jeruzalem op de kruisvaarders heroverde en om die reden erg geliefd is onder moslims.

Kobani

Dit soort uitspraken zijn overduidelijk gericht op religieuze Koerden, die voorheen op de AKP stemden, maar bij wie de twijfel toesloeg toen de regering in 2014 naliet om de Koerden te helpen in de door de Islamitische Staat (IS) belegerde Koerdisch-Syrische stad Kobani. Dit leidde onder andere tot een gewelduitbarsting tijdens demonstraties in Zuidoost-Turkije van oktober 2014.

Door de kaart van het geloof te spelen tracht de AKP de steun van religieuze Koerden voor zich te winnen. Er is de AKP veel aan gelegen om verkiezingswinst voor de HDP te voorkomen. Mocht die partij er in slagen om de kiesdrempel van tien procent te halen, dan zal dat namelijk vijftig volksvertegenwoordigers opleveren voor de HDP.

Coalitie

In dat geval is niet alleen het door president Erdogan begeerde presidentieel systeem vrijwel uitgesloten, maar kan het zelfs gebeuren dat de AKP niet genoeg stemmen haalt om door te kunnen gaan met zelfstandig regeren. De partij zou dan voor het eerst in haar bestaan tot een coalitie worden gedwongen.

Daarom vindt vicepremier Yalcin Akdogan, die als vertrouweling van president Erdogan nauw betrokken is bij de vredesonderhandelingen met PKK-leider Öcalan, het ‘uitstekend’ dat de HDP er niet in zou slagen om de kiesdrempel te halen. In dat geval zullen de zetels van de verloren stemmen voor de HDP naar de grootste partij AKP gaan,  waardoor de oprichting van een presidentieel systeem realistisch wordt en er sowieso geen meerderheidscoalitie moet worden gevormd.

Peilingen

In deze context gaat voor de AKP geen uitspraak of beschuldiging aan het adres van de HDP te ver. Dat er op die manier zware schade wordt toegebracht aan het Koerdische vredesproces spreekt voor zich. Maar dat lijkt voor de regering geen enkele prioriteit meer te hebben, zeker niet nu nog maar enkele verkiezingspeilingen uitgaan van minder dan tien procent voor de HDP. De meeste peilingen verwachten immers een hoger percentage.

Verkiezingspeilingen in Turkije hebben niet de reputatie erg betrouwbaar te zijn, maar in 2014 haalde Demirtas bij de presidentsverkiezingen 9,8 procent, waardoor het er in ieder geval op lijkt dat het spannend gaat worden.

Poesje

Demirtas laat zich niet van de wijs brengen door de aanvallen van Davutoglu en Erdogan. De aanslag in Mersin weerhield hem er niet van om dezelfde dag nog een openbare toespraak in die stad te houden met de volgende woorden: “Vrede in dit land is dierbaarder dan tot het parlement verkozen worden,… of zelfs dan het leven. Vrede kan niet geriskeerd worden voor het winnen van stemmen.”

Over Erdogan, die zoals gesteld de aanslagen in Adana en Mersin niet veroordeelde, was Demirtas duidelijk: “We hebben de boodschap ontvangen. Hier is onze reactie: we zullen je geen president laten worden in het presidentieel systeem waar je op uit bent. Wi, HDP, zullen de leeuw in je hart transformeren tot een poesje.’

CHP

Kemal Kilicdaroglu, leider van de oppositievoerende RepublikeinseVolkspartij (CHP), hoopt en verwacht dat de HDP de kiesdrempel zal halen. Verder zei hij dat de CHP in de peilingen momenteel meer dan 30 procent van de stemmen krijgt (bij de parlementsverkiezingen van 2011 was dat bijna 26 procent) en dat dit percentage verder kan stijgen op de verkiezingsdag. “Mits er geen provocaties meer volgen.” zei de CHP-leider, om daaraan toe te voegen: “We hebben gehoord dat ze nieuwe provocaties voorbereiden.” Uit wie ‘ze’ voor hem bestaan zei hij niet.

Kilicdaroglu veroordeelde wel de aanslagen in Adana en Mersin opHDP-vestigingen: “Deze aanslagen zijn niet normaal. Deze regering moet de daders vinden. Als ze daar niet in slaagt zal ze als een partner van de daders beschouwd worden.”

Onderzoek

Een onderzoek naar de aanslagen is in ieder geval gaande. Volgens advocaat Vedat Özkan, kandidaat voor de HDP bij de verkiezingen, is één man verantwoordelijk voor beide aanslagen. Volgens ooggetuigen gaat het om een 30- tot 35-jarige man.

Veiligheidsdiensten zouden echter op zoek zijn naar drie personen. Zij werden een maand geleden gewaarschuwd door de nauw aan de AKP verbonden nationale inlichtingendienst MIT over Syrische agenten van het regime van Assad, die naar Turkije zouden zijn gestuurd om ‘chaos te veroorzaken’ in onder andere Adana en Mersin.

Afluisteren

De aanslag in Mersin had overigens veel zwaardere gevolgen kunnen hebben dan alleen gewonden. Medewerkers van de HDP vertrouwden het niet toen een bloemboeket, waarin de bom verstopt zat, afgeleverd werd. Men vermoedde dat er afluisterapparatuur in zat verstopt, waarop besloten werd het boeket op een terras te plaatsen. Was dat niet gebeurd dan was de kans op dodelijke slachtoffers groot geweest.

Het valt op dat men bij de HDP rekening houdt met afluisteren. Sinds 2014 zijn in Turkije tal van politieagenten gearresteerd op verdenking van afluisteroperaties tegen de AKP. Aangenomen wordt dat ze behoren tot de religeieuze beweging van Fethullah Gülen, de imam die tegenover de AKP transformeerde van bondgenoot tot aartsvijand. De onderhandelingen die de AKP met de PKK en Öcalan aanging waren een van de oorzaken voor de escalatie tussen Erdogan en Gülen.