In haar armoedeplan schuift Homans drie maatregelen naar voren. Ze
wil:

• het Antwerpse initiatief van één-euromaaltijden ‘uitrollen’
  over heel Vlaanderen;
• de overschotten in de warenhuizen ophalen en ‘herverdelen’;
• extra steun geven voor de participatie van jongeren in
  sportclubs.

Alhoewel Homans er prat op gaat dat haar voorstellen structureel van
aard zijn, is niets minder het geval. Komt dat omdat ze de term
structureel niet goed begrijpt, of omdat ze de term gebruikt als een
vlag die de lading niet dekt? Denkt ze echt dat ze ons met het
benoemen van haar beleid als ‘structureel’ een rad voor de ogen
kan draaien? (Gezien de reacties, is ze daarin niet gelukt).

Leren vissen

Dat Homans nu eens duidelijk maakt wat er structureel is aan haar beleid.
Woordenboeken definiëren structureel als ‘met
betrekking tot de opbouw van een geheel’, als ‘niet toevallig,
maar met een diepere oorzaak’. Laat me het begrip verhelderen
met een beeld.

Als historica moet Homans ongetwijfeld dit oude Japanse spreekwoord kennen: ‘Iemand
die honger heeft moet je geen vis
geven, maar leren
vissen”. Maar toch doet ze juist dat: de mensen in armoede voederen. Mensen leren
vissen is al een stuk structureler. Dat kunnen mensen in armoede niet
uit zichzelf. Daarvoor zijn leerprocessen nodig en de nodige
ondersteuning – maar net daarmee wil Homans komaf maken.

Organisaties en
initiatieven die mensen in armoede willen versterken en hen helpen om een plaats in de samenleving
te veroveren, moeten het voortaan met veel minder (en soms zonder)
subsidies stellen. Als minister voor Armoede is Homans daarvoor direct
verantwoordelijk.

Drempels wegwerken

Maar het houdt niet op bij die eerste invulling van ‘structureel’.
Wat baat het dat je iemand leert vissen als de wateren worden
leeggeplunderd door industriële visserij of worden vervuild door
lozingen van een nabije industrie? Dan moet je daar ingrijpen, dàt
is pas structureel werken.

Bij een echte bestrijding van armoede gaat
het erom de arbeidsmarkt, het onderwijs, het wonen, de
gezondheidszorg, het recht zó in te richten dat ze, in plaats van
mensen uit te sluiten, aan mensen een volwaardige plek in deze
samenleving geven. Als coördinerend Minister voor Armoede ligt daar de
essentie van de opdracht: ervoor zorgen dat collega’s in de
Vlaamse Regering hun bevoegdheden gebruiken om de bestaande drempels
weg te werken.

Overschotten

Dat je mensen in armoede de mogelijkheid biedt om aan een euro een
maaltijd te nuttigen, in een context die daarenboven erg
stigmatiserend werkt, kan allesbehalve ‘structureel worden genoemd. Dat
geldt overigens ook voor de specifieke steun om de participatie van
jongeren uit achtergestelde gezinnen aan sport en vrije tijd te
bevorderen. Is investeren in de niet-stigmatiserende en succesvolle
Uitpas geen beter idee? Of kan dat niet, omdat de vorige minister die
invoerde?

Over de zogenaamde ‘herverdeling’ van overschotten
uit de warenhuizen wil ik zedig zwijgen. Die combinatie van
‘overschotten’ en ‘mensen in armoede’ alleen al. Zorg ervoor
dat ze geen overschotten nodig hebben, maar naar een gewone winkel
kunnen gaan.

Poor Law

Welke maatregelen dan wél structureel zijn? Daarvoor verwijs ik naar
de Jaarboeken Armoede en Sociale Uitsluiting. Of naar een aantal
recente reacties op haar voorstel, die ook van de eigen
coalitiepartners komen. Meer sociale woningen voorzien (in
plaats van via tijdelijke contracten plaats te maken in het
ontoereikende woningbestand). Ervoor zorgen dat kinderbijslag
ook ingezet wordt in de strijd tegen armoede. De kinderopvang
betaalbaar maken voor de laagste inkomens en toegankelijk houden voor
deeltijds werkende alleenstaande ouders. De kosten voor onderwijs en
gezondheidszorg niet opdrijven via kostenverhogingen of de
begeleiding niet verminderen via subsidieverminderingen en een
effectief doelgroepenbeleid organiseren op de arbeidsmarkt. Dàt zijn structurele maatregelen.

Homans heeft duidelijk geen behoefte aan nóg een Jaarboek Armoede en Sociale
Uitsluiting? Maar wat met de nieuwe en relevante gegevens die elk jaar
opduiken over armoede en andere vormen van (extreme ongelijkheid) –
en Piketty zal de laatste niet zijn in die rij? Wat met gegevens over de
omvang van de armoede, over de verschuivingen binnen de armoede, over
de innovatieve initiatieven inzake armoedebestrijding (waartoe de voorstellen van Homas zeker niét behoren)?

Wat met een systematische opvolging van het beleid van het
voorbije jaar? Welke beleidsmaker die zijn taak serieus neemt, kan
daar aanstoot aan nemen? Ik weet het: een politica die initiatieven
neemt vanuit ideologische vooringenomenheid en vooral niet wil weten
hoe de werkelijkheid écht in elkaar steekt, een politica die als
uitgangspunt heeft: ‘ik heb de macht, ik doe wat ik wil en wie niet
mét mij is, zal dat voelen?’

Een politica die schrik heeft van
elke tegenstem die te deskundig is naar haar smaak; of die
deskundigheid nu komt van mensen in armoede zelf, van mensen uit het
werkveld, uit het beleid of van wetenschappers.

Ik las ergens een uitstekende karakterisering van Homans’ maatregelen: ze
houden mensen in armoede; ze helpen de mensen niet uit de armoede. Dat klopt. De voorgestelde maatregelen dragen ertoe bij dat er, meer dan een eeuw na de Engelse Poor
Law, opnieuw een apart statuut voor de pauper wordt ingesteld. Ze
versterken de tweedeling in de samenleving. Om dat tegen te gaan,
baten enkel echte structurele maatregelen.