Farid Esack is professor Islamitische
studies aan de Universiteit van Johannesburg. Zijn spreekbeurten over
de parallellen tussen de Israëlische en de Zuid-Afrikaanse apartheid
riepen heftige protesten op van de zionistische lobby in Frankrijk
met als gevolg dat hij niet mocht spreken in Parijs
en Toulouse.

Anti-racisme-veteraan Esack heeft zich ook sterk gemaakt voor de
rechten van vrouwen en mensen met aids. Nelson Mandela benoemde hem
tot Commissaris voor Gendergelijkheid. Momenteel is hij voorzitter
van BDS Zuid-Afrika, een groep die de Palestijnse oproep voor boycot,
desinvestering en sancties tegen Israël ondersteunt.

Ik sprak met Esack over zijn spreekbeurten in Frankrijk.

Adri Nieuwhof: Je ging naar Frankrijk om
spreekbeurten te geven en een aantal keren werd dit je verboden. Kun
je ons vertellen wat er is gebeurd?

Farid Esack: “Alle zeven universiteiten waar ik
zou spreken zijn zwaar onder druk gezet. Alleen de Sorbonne
Universiteit in Parijs legde mij een spreekverbod op. Deze
universiteit voerde aan dat zij dit om technische redenen deden,
omdat de formulieren voor het aanvragen van een ruimte onjuist waren
ingevuld. De studenten probeerden een week lang met de universiteit
te onderhandelen om de fout te herstellen, maar de universiteit
weigerde dit.

Ik denk dat de Sorbonne het onjuist
invullen van het formulier als voorwendsel gebruikte. De studenten
betoogden dat de studentenvakbond deze formulieren al sinds jaren zo
invulden; de universiteit heeft hen in het verleden nooit op enige
gemaakte fout gewezen. De enige plausibele verklaring die wij konden
bedenken was dat de druk van de Unie van Joodse Studenten in
Frankrijk achter mijn verbanning zat.

De burgemeester van Toulouse heeft mij
ook een spreekverbod opgelegd voor een openbare bijeenkomt in een
lokale gemeentelijke zaal in Toulouse op basis van dezelfde claims
die in de brieven aan universiteiten waren gebruikt. Deze kwamen er
op neer dat ik anti-semitisch ben en dat ik, als voorzitter van BDS
Zuid-Afrika, steun heb gegeven aan of heb aangezet tot gewelddadige
protestacties in Zuid-Afrika.”

Wat er na het
verbod gebeurd?

FE: “Het bleek dat de
Sorbonne stilzwijgend met de politie was overeengekomen dat ik buiten
het hek bij de hoofdingang van de universiteit zou mogen spreken. Er
stonden ongeveer twintig veiligheidsmensen voor mij die de toegang
blokkeerden. Ik had activisten links van mij en activisten rechts van
mij. Maar het was heel apart dat de plaatsvervangend
Rector-Magnificus van de universiteit mij verwelkomde en betreurde
dat de universiteit mijn openbare lezing had moeten verbieden. Hij
bleef gedurende mijn lezing en bedankte me na afloop.

In Toulouse hebben we ons ook tegen het
verbod verzet. Ik sprak buiten, voor de zaal.”

Pro-Israël en
zionististische groepen vallen de BDS-beweging en haar activisten
regelmatig aan. Dit keer was jij het doelwit. Hoe beoordeel jij zulke
aanvallen?

“Ze hebben een
enorme tactische blunder begaan door mij aan te vallen omdat BDS zeer
betrokken is bij het verzet tegen alle vormen van racisme, inclusief
anti-semitisme. Maar in dit bijzondere geval hadden ze te doen met
iemand die zich zeer consequent had uitgesproken tegen
anti-semitisme. De afgelopen 25 jaar heb ik over het
anti-semitismevraagstuk gesproken, in het algemeen, maar ook in het
bijzonder in de moslimgemeenschap. Daarom schoten zoveel collega’s
mij te hulp.

Voor het gemak plaatst de
pro-Israëllobby het BDS-verhaal in de geschiedenis van Europees
antisemitisme, waar de nazi’s voor het eerst met een oproep kwamen
om joden te boycotten. Maar zij doet dit op een zeer berekenende,
strategische en manipulatieve manier.

Diezelfde zionisten bijvoorbeeld, zowel
in Europa maar in het bijzonder in Israël, zouden maar al te graag
oproepen tot sancties tegen Iran. Dan zeggen zij geen woord over de
schade die het veroorzaakt voor het Iraanse volk. Alleen als het om
joden gaat wordt het verhaal van het anti-semitisme van de nazi’s
erbij gehaald.

Dezelfde Europeanen die ons
beschuldigen en zich op de redenering van het anti-semitisme van de
nazi’s beroepen, deze zelfde Europeanen zullen graag santies opleggen
aan Rusland vanwege de vermeende Russische manoeuvres in Oekraïene.
Dezelfde landen zijn unaniem voor het instellen van sancties tegen
bijvoorbeeld Noord-Korea en Zimbabwe. Dezelfde Verenigde Staten die
het argument van anti-semitisme gebruiken hebben vijtig jaar lang
sancties opgelegd aan Cuba.

Dus er niets principieels aan hun
argument. Het is gewoon een sluw, technisch
instrument van de kant van de zionistische lobby om een beroep te
doen op het schuldgevoel van de Europeanen en andere westerlingen
voor een misdrijf dat is gepleegd door Europeanen tegen andere
Europeanen. Dit heeft niets te maken met de Palestijnen.

Ons boycotverhaal, dat weten zij heel
goed, valt in een linkse traditie, in een progressieve traditie. Het
varieert van bijvoorbeeld, op een liberaal niveau, van het kiezen
voor producten met een fair-trade label, waarbij je kiest voor het
kopen van producten waar een maximaal bedrag van de winst naar de
boeren gaat. Door voor fair trade te kiezen, boycot je een ander
product waarvan de winst maximaal is voor de tussenhandel,
kapitalistische uitbuiters en zakenlieden aan het eind van de
voedselketen.

Of wanneer een vegetariër besluit geen
vlees te eten, om vlees te boycotten, heeft de vegetariër niets
tegen de boer. De vegetariër maakt een ethische keuze om niet mee
te doen aan de wreedheden die dieren worden aangedaan. De vegetariër
is een boycot-, desinvestering- en sancties-activist rond de
wreedheid die dieren wordt aangedaan.

Dus de BDS-beweging is
in een progressieve, humanistisch, links debat gepositioneerd. Het
heeft niets te maken met het nazi-debat. De pro-Israël lobby weet
dit verdomd goed. Het is gewoon een kwestie van opportunisme en het
spelen van de schuldkaart bij Europa en de Verenigde Staten.”

Hoe beoordeel je
de rol van de BDS-beweging tegen Israël in vergelijking met het
BDS-activisme tegen het apartheidsregime in Zuid-Afrika?

FE: “De Zuid-Afrikaanse
strijd werd pas sexy in de laatste vijf jaar voor het einde van
apartheid. En Mandela werd pas sexy toen hij vrij kwamen en de
verzoener werd. Maar BDS was er al 25 jaar daarvoor. Dit jaar vieren
we tien jaar BDS tegen Israël. Het is veel verder ontwikkeld, heeft
veel meer overwinningen behaald dan wat de anti-apartheidsbeweging
had bereikt toen die tien jaar oud was.

Een ander
verschil is dat Zuid-Afrika nooit de import van alle witte rassen uit
de wereld naar Zuid-Afrika als project had. BDS
heeft nu te maken met een beweging die de invoer van andere
kolonisten uit andere delen van de wereld als haar voornaamste
project heeft. In Zuid-Afrika hadden we te maken met een gevestigd
kolonialisme. In het geval van Israël heb je te maken met een
kolonialisme dat maar doorgaat, dat elke dag weer meer wordt
verankerd. De aard van de vijand wordt steeds erger; de omvang van
zijn wreedheid en zijn vastberadenheid nemen elke dag toe.

Als BDS-beweging worden we met
uitdagingen geconfronteeerd. Anders dan in Zuid-Afrika, waar we te
maken hadden met een duidelijk gefocuste bevrijdingsbeweging, zijn de
krachten voor bevrijding in Palestina meer opgedeeld. Je hebt er het
equivalent van de Zuid-Afrikaanse thuislandregeringen die nog net
doen alsof zij bevrijdingsbewegingen zijn, terwijl zij zich al
verkocht hebben. Dan heb je zeer grote bevrijdingsbewegingen, het
gehele maatschappelijke middenveld en in theorie de politieke
partijen die tot BDS hebben opgeroepen.

Na de Arabische lente is de
solidariteit van de frontlijnstaten met de Palestijnen volledig
ingestort. In Zuid-Afrika konden wij op steun rekenen – in
verschillende gradaties – van alle omliggende landen behalve
Malawi. Palestina wordt omringd door collaborerende
regimes die zich verkocht hebben aan het Westen. Niet alleen kunnen
we van hen geen steun verwachten, integendeel, in sommige gevallen,
bijvoorbeeld Egypte en Saoedi-Arabië, zijn ze in feite toegetreden
tot de kampen van de vijand en werken zij actief samen met de
Israëlische staat aan de vernieting van de verzetsbeweging.

Dit maakt de urgentie en de noodzaak
van een BDS-beweging veel belangrijker dan het in het geval van
apartheid Zuid-Afrika was.

Vanwege de BDS-successen heeft de
Israeli lobby hun acties opgeschroefd. Met elke overwinning die we
hebben bereikt, creëren we meer werk voor onszelf. Het is nu de
uitdaging om de brede steun die we in de meeste landen hebben, kunnen
omzetten in een uitbreiding van het aantal activisten die willen
meehelpen aan de grotere taak en grotere urgentie die voor ons ligt.”

Dit artikel verscheen eerder op The
Electronic Intifada