De dag waarop de nagedachtenis aan een overleden kind met bloed
besmet raakte

Turkije kent normaal gesproken al geen gebrek aan nieuws, maar op 31
maart werd het erg bont. Twee leden van de linkse organisatie DHKP/C
gijzelden de aanklager Mehmet Selim Kiraz, terwijl vrijwel het gehele
land urenlang zonder elektriciteit zat. Gekker kan je het bijna niet
bedenken.

Toen er weer prik uit het stopcontact kwam, drong het nieuws door over
de beëindiging van de gijzeling. De activisten van de DHKP/C werden
gedood door veiligheidsdiensten, maar wisten voor dat ze het leven
lieten eerst nog vijf kogels in het lichaam van Kiraz te jagen. De
aanklager raakte zwaar gewond en overleed kort daarop in een
ziekenhuis.

De schok was zo groot dat de vrijspraak van militairen die jarenlang
vastzaten voor de vermeende Balyoz-samenzwering tegen de regerende
Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) en de Gülenbeweging,
erdoor in de schaduw kwam te staan.

Berkin Elvan

De gijzeling werd alom veroordeeld. Niet alleen door de AKP, maar ook
door de oppositiepartijen. Terecht uiteraard. Ook in kringen die
geweld accepteren binnen een politieke strijd (waar de schrijver van
dit artikel zeker niet toe behoort) zal het als een ondoordachte
actie zijn beschouwd. Al is het maar omdat de kans op succes bij een
gijzeling nihil is. Doorgaans eindigt het met de arrestatie of de
dood van de gijzelnemers, zonder dat aan de gestelde eisen is
voldaan.

Aanleiding tot de gijzeling was de dood van de vijftienjarige Berkin
Elvan. Tijdens het Geziparkprotest in Istanbul van 2013 schoot de
politie een traangasgranaat tegen zijn hoofd, als gevolg waarvan hij
in coma raakte en begin vorig jaar overleed. Zijn dood leidde tot
veel protest en uiteindelijk tot de gijzeling van aanklager Kiraz
door de DHKP/C.

Een de eisen van de gijzelnemers was dat de voor de dood van Berkin
verantwoordelijke politieagenten een bekentenis zouden afleggen. Dat
ze Kiraz daarvoor vasthielden was onbegrijpelijk, want de man
trachtte eerder om de identiteit van de betreffende agenten te
achterhalen en spande zich in om ook andere dienders te vervolgen die
zich te buiten gingen aan excessief geweld tegen demonstranten.

Na de dood van Kiraz moet nog maar blijken, of zijn opvolger even
doortastend zal optreden. Alles wat de DHKP/C op 31 maart bereikte, is
dat de nagedachtenis aan Berkin Elvan met bloed besmet raakte. Zijn
vader veroordeelde de gijzeling onvoorwaardelijk.

De volgende dag werden 22 leden van de DHKP/C gearresteerd. De
organisatie sloeg terug met een al even zinloze aanval op het
politiehoofdkwartier in Istanbul, waarbij twee agenten gewond
raakten.

Sabanci

Nadat de DHKP/C in 1996 de zakenman Özdemir Sabanci had
doodgeschoten, kwam een connectie met de Turkse ‘diepe staat’ aan
het licht in de persoon van gendarmegeneraal Veli Kücük.

Kücük gaf in de jaren negentig opdracht tot tal van liquidaties en
is ook met heroïnehandel in verband gebracht.

Vanaf 2008 werd hij
vervolgd voor de vermeende Ergenekon-samenzwering tegen de AKP en de
Gülenbeweging. Dat menigeen daar onschuldig voor achter de tralies
ging, is een schande. Dat criminelen als Kücük uiteindelijk ook op
vrije voeten kwamen en geen verantwoording hoefden af te leggen voor
hun ‘echte’ misdaden, is niet minder schandalig.

De diepe staat kan dan ondertussen een ‘andere eigenaar’ hebben,
maar zullen verbanden zoals naar aanleiding van de moord op Sabanci
ook nu weer gelegd worden? Feit blijft dat acties als van de DHKP/C
verdraaid goed aansluiten bij de aloude ‘strategie van de
spanning’, waarmee machthebbers een vrijbrief krijgen voor een
repressief beleid.

Samenscholingsverbod

De DHKP/C bood de regering een argument om protest tegen haar beleid
met terrorisme te associëren. Premier Davutoglu greep de dood van
Kiraz aan om samenscholingen te verbieden waarvoor geen toestemming
is verleend. Het verband ontbrak: de aanklager kwam niet om als
gevolg van een demonstratie.

Minstens zo opportunistisch was dat de regering de gijzelingsactie
als rechtvaardiging gebruikte voor de onlangs ingevoerde
veiligheidswet, al zijn de meest in het oog springende onderdelen
daarvan gericht op excessen bij demonstraties en niet op
terroristische acties als gijzelingen.

Verder rechtvaardigde president Erdogan nog eens de dood van Berkin
Elvan. Dat deed hij door te stellen dat de jongen een katapult in
zijn zak had en daarom wel bij de DHKP/C aangesloten moet zijn
geweest. Eerder associeerde Erdogan de ouders van Berkin al met
terrorisme.

Als de beëindiging van een gijzeling tot de dood van het slachtoffer
leidt, kan onmogelijk van een succes worden gesproken. Toch hadden
regeringskringen het over een ‘succesvolle operatie’. Waarom?

Mediaban

Kort na het begin van de gijzeling kondigde de overheid een mediaban
af, zoals dat bijvoorbeeld ook gebeurde nadat IS vorig jaar het
personeel van het Turkse consulaat in Mosul in gijzeling nam. Voor de mediaban van kracht werd toonden websites van verschillende
kranten en tv-kanalen een foto waarop een van de gijzelnemers
aanklager Kiraz onder schot hield.

Premier Davutoglu was daar zeer verontwaardigd over. Hij strafte de
betreffende media door hen te verbieden aanwezig te zijn op een
persconferentie en de ceremonie bij Kiraz’ begrafenis. Davutoglu
werd daarop verweten dat zijn beslissing in strijd was met het
‘principe van gelijkheid tussen journalisten en het recht om
informatie te vergaren’.

Op 2 april begon justitie een onderzoek naar de media die de foto
plaatsten. Zij worden beschuldigd van ‘propaganda voor een
terroristische organisatie.’

Black-out

Al tijdens de gijzeling rees de vraag, of er een verband bestond
met de massale stroomuitval in dezelfde uren. Door de samenloop van
omstandigheden kon die veronderstelling niet uitblijven.

De gedachten gingen terug naar de dag van de lokale verkiezingen
vorig jaar, toen in verschillende delen van Istanbul de stroom
uitviel. Katten kregen de schuld, omdat ze in een transformatorhuisje
zouden zijn gekropen, maar menig Turk bleef het verdacht vinden.

Uit beelden van beveiligingscamera’s in het gerechtsgebouw blijkt
echter niet dat de gijzelnemers voordeel haalden uit de
stroomstoring. Een van hen (een rechtenstudent) kwam met een toga
over de arm en een valse pas binnen via de ongecontroleerde ingang
voor advocaten. Zo wist hij een wapen binnen te smokkelen. De ander
was onbewapend en nam de publieksingang.

Samenzweringstheorieën

Als er toch een verband bestond tussen de gijzeling en de
stroomuitval, dan zou dat kunnen wijzen op de intentie om een
psychologische schok onder de massa teweeg te brengen. Maar dat is
uiteraard een samenzweringstheorie. Los van de gijzeling waren er
daar meer van:

1. Redhack
   deed een cyberaanslag. November vorig jaar brak deze hackersgroep
   in bij de website van het Turkse elektriciteitsnetwerk (TEIAS) om de
   dood van Berkin Elvan in herinnering te roepen.

2. De
   elektriciteitsuitval werd gecreëerd om iets te verhullen.
   Bijvoorbeeld een duistere financiële transactie. Overigens vielen
   ook de beveiligingscamera’s in Turkije uit door de black-out.

3. De
   regering heeft het uitvallen van de elektriciteit geënsceneerd om
   op het belang van kernenergie te wijzen. President Erdogan maakte
   daar inderdaad een punt van na de storing. Sinds vorige week zijn
   spotjes voor kernenenergie op de Turkse tv te zien.
4. De
   oorzaak bevindt zich in de privatisering van
   elektriciteitsbedrijven. Er ontstond een chaotische situatie binnen
   de twintig netwerken in Turkije nadat de prijs van elektriciteit
   begin dit jaar sterk daalde. Daardoor wordt het voor
   elektriciteitsbedrijven verleidelijk om de productie tijdelijk stil
   te leggen als er geen winst gemaakt wordt.

Egeïsche kust

Het ging fout ging toen de productie stopte van een centrale aan de
Egeïsche kust. Dit bracht een domino-effect op gang, waardoor een
centrale in de zuidelijke provincie Hatay en een
waterkrachtkrachtcentrale in Zuidoost Turkije er de brui aan gaven.

Toen het Europese netwerk voor transmissie van elektriciteit
(ENTSO-E) zich vervolgens uit zelfbescherming loskoppelde van Turkije, ondervond de rest van het land een black-out. Alleen de provincie Van
bleef de ellende bespaard, omdat men daar op het
elektriciteitsnetwerk van Iran is aangesloten.

Deze lezing verklaart het incident tot op zekere hoogte. Waarom de
centrale aan de Egeïsche kust met productie stopte en hoe het kon
gebeuren dat het probleem daar tot een storing bij een centrale aan
de andere kant van het land leidde, moet echter nog blijken.

Energieminister Taner Yildiz vond dat zoiets nu eenmaal kan gebeuren.
Hij verbond er ook geen consequenties aan voor zijn positie. Viel te
verwachten. Na de Soma-mijnramp vorig jaar deed hij dat evenmin.