Toegegeven: de titel
van dit stuk is een beetje provocerend, maar het is de enige conclusie die ik
kan trekken uit het gebazel van Yumi Ng in De Morgen van 26/03. Deze tweede
generatie Chinese besloot in haar opiniestuk dat Bart De
Wever ook een beetje gelijk had over Chinezen: ze hebben immers geen machocultuur
en ze houden zich meer bezig met het werken voor een Mercedes dan met … Ja, met
wat eigenlijk? Chinezen vinden iets
bereiken in de maatschappij belangrijk, en de Marokkaanse of Turkse gemeenschap
in België dus niet, of zo moet ik toch concluderen uit haar stukje.

Laat ik al beginnen met een feitelijk onjuistheid aan te
halen in de analyse van Ng. De Wever had het nooit expliciet over Chinezen in
het gewraakte interview; hij sprak over Aziaten. Het mag duidelijk zijn dat
Syriërs, Turken, Maleisiërs, Vietnamezen, et cetera, evenveel aanspraak maken
op de titel “Aziaat” als Chinezen. Velen onder hen zullen zich niet kunnen
vereenzelvigen met de idealen van de almachtige confucianistische vader, zoals bescheidenheid en hard werken, die er bij mevrouw Ng blijkbaar hardhandig ingeramd zijn.

Ik krijg er eerlijk gezegd meteen ook een bloedpoep (een
typisch verschijnsel bij iemand van ‘mijn cultuur’) van als iemand in een
publiek discours zegt dat de waarheid ‘simpel’ is en dat we ‘de dingen gewoon
moeten benoemen’. Veertig jaar sociologische analyse en filosofisch gebakkelei
van links én rechts hebben toch aangetoond dat de waarheid over begrippen
als ‘cultuur’, ‘pluralisme’ en ‘maatschappelijk succes’ nooit simpel is en dat
er achter het ‘gewoon maar benoemen’ van de dingen een indrukwekkend arsenaal
van retoriek en al dan geïnstitutionaliseerde macht schuil gaat. Blijkbaar is genuanceerd willen
zijn in de ogen van bepaalde leden van een bepaalde economische klasse (mevrouw Yumi is manager bij een multinational) bijna
een halsmisdaad; nuanceren is laf en de waarheid niet willen zien. Een waarheid die nochtans o zo simpel is.

Het feit alleen al dat een gedateerde maatschappelijke
constructie als ‘cultuur’ als belangrijkste indicator van maatschappelijk succes
wordt aangeduid zou alle alarmbellen moeten laten afgaan. Als we het
discours van De Wever analyseren zien we al snel wat hij nu eigenlijk bedoelt met die ‘cultuur’, en komen we al zeer vlug bij terecht afgeschreven noties als ‘ras’ terecht. De
Wever had het immers niet over Chinezen, over een moderne natiestaat met een
zeer specifiek verleden en een lange filosofische traditie van confucianisme,
boeddhisme, taoïsme en talloze andere levensbeschouwelijke systemen gekenmerkt
door iets dat sinologen wel eens ‘immanente metafysica’ noemen. Immanent metafysica betekent: er is niets belangrijker dan het hier en nu. Dit staat in scherp contrast met ons judeo-christelijke complex van betekenissen, waarin de hemel en het leven na het leven zeer essentieel zijn. De Japanners, nog zo’n succesvolle ‘cultuur’,
gaan nog een stapje verder in het huldigen van het ‘hier en nu’, zodat we kunnen spreken over een volledig
immanente levensbeschouwing.

In zo’n
levensbeschouwelijk systeem is maatschappelijk succes uiteraard zeer belangrijk, en dat
is inderdaad een interessant en opmerkelijk feit dat vele gevolgen heeft (niet
alleen maar positieve, zeker niet vanuit het perspectief van een vegetariër zoals
ik). Ik wil me in dit korte stuk niet schuldig maken aan het soort van
vereenvoudigingen waartegen ik ageer, dus laten we volstaan met het feit dat
levensbeschouwing en achtergrond zeker een rol spelen in maatschappelijk succes. Dat zal niemand ontkennen, geloof ik.

De Wever had het echter niet over dit veelvoud aan betekenissen
en achtergronden die verweven met de ook al complexe toestand in een vreemd
land de kans op succes al dan niet vergroten. Nee. Hij had het over ‘de Aziaten’.
In gedachten zag hij waarschijnlijk een figuur zoals in de stripverhalen van
Lucky Luke, een klein ventje met een grote bamboehoed op het hoofd, met spleetogen
en met konijnentanden, druk bezig met het strijken van onze mooie westerse hemden.
Vlijtig volk, die stereotype Aziaat. China = Japan = Vietnam = Laos = ach, kan
het hem schelen welke landen er allemaal in Oost-Azië liggen, hij was immers
bezig met retoriek uit te oefenen, niet met genuanceerd zijn.

Wat betekent het begrip ‘cultuur’ uiteindelijk nog? Is de
cultuur van Yumi Ng nog Chinees? Vele Oost-Aziaten van de tweede generatie die
ik ken zetten zich zeer sterk af tegen het zeer materialistische streven van
hun ouders. Voor hen geen restaurant, voor lange tijd de enige economische optie die Oost-Aziaten hier hadden; mijn vrienden hebben verlangens die ik op
geen enkele manier kan onderscheiden van diegene die ikzelf heb. Zij worstelen
met dezelfde problemen als allochtone Belgen van de honderdste generatie, maar
ze krijgen daarbovenop nog eens af te rekenen met de stereotype vertekeningen
aan de hand waarvan mensen hun eigen identiteit als lid van een groep bepalen. Ik ken ook zeer veel ‘Arabieren’
die de machocultuur die de dominante meerderheid in bepaalde landen kenmerkt
niet delen en die desondanks niet aan een job geraken. Eigen schuld dan,
volgens Yumi Ng? Moesten ze maar niet geboren worden in een vreemd land als, al dan niet onwillend, lid van een land waarin een machocultuur heerst, zeker?

Bart De Wever beweert dat allochtoon zijn vaak als een
excuus wordt gebruikt om niet te hoeven werken. Ook een headhunter van een
interimbureau met wie ik onlangs een zeer onaangenaam gesprek voerde op een
trouwfeest zei dat mensen niet willen werken, dat ze lui zijn en dat ons land
een luilekkerparadijs is voor werklozen. Los van zulke onbewijsbare uitspraken
toont psychologisch onderzoek (Boyce, 2015) nochtans net het tegenovergestelde
aan: mensen willen werken, maar langdurig werkloos zijn kan de persoonlijkheid
in zeer ernstige mate aantasten. Waarom zouden mensen niet willen werken? Het is toch zeer eigen aan de mens dat hij betekenis aan zijn leven wil geven, en dat krijg je niet door de hele dag voor tv te liggen, of whatever Bart De Wever en zijn gang denken dat werklozen doen.

Daarnaast is het zeer duidelijk dat de omgekeerde uitspraak wel klopt:
nog al te vaak wordt het feit dat iemand allochtoon is gebruikt om hem/haar
geen werk te hoeven geven. Er is geen reden om aan te nemen dat dit voor
Aziaten, dit is nogmaals een veel grotere groep dan alleen Chinezen, niet klopt.

Dus dergelijke veralgemenende en polariserende artikels als
dat van Yumi Ng: wie heeft er eigenlijk een zak aan? In een Arabisch gezin dat
ik ken hebben de drie kinderen het ook gehaald, maatschappelijk succes bereikt,
ondanks de soms erg patriarchale houding van het gezinshoofd. So what? Moeten
we hier nu grote gevolgen uit trekken? Zou het niet meer lonen om naar de
betrokken individuen te kijken? Racisme is mijner inziens net het soort van
onbetrokken gelijkstrijken van alle individuele verschillen om ze in het
keurslijf van een groep te duwen: net wat mevrouw Ng doet in haar opinie.

Yumi Ng is een
HR-manager voor een multinational, een vrouw met aanzien en succes dus, de
opperste laag van onze samenleving, en de manier waarop ze hier naar beneden
schopt en ‘cultuur’ als steen gebruikt om hen te slaan die niets hebben is
onheus en oneerlijk. Zo ‘simpel’ is de waarheid, wij verstoppen ons niet,
mevrouw Ng, maar wedden dat u zich tekortgedaan voelt door deze analyse? Zo
gaat dat met reductionisme: niemand wordt er beter van.